Panorama (malarstwo)

Panorama (z jęz. greckiego πᾶν (pan) – "całość" + ὅραμα (horama) – "widok") – obraz obejmujący całą widzialną przestrzeń wokół obserwatora. Rodzaj malarstwa olejnego mający za zadanie wytworzenie u widza wrażenia całkowitej iluzji uczestnictwa w oglądanej scenie malarskiej, rozwijający się w sztuce głównie w XIX wieku.

Historia

Panorama Widok wzdłuż rzeki podczas święta Qingming, XVIII-wieczna kopia dzieła chińskiego malarza Zhang Zeduana z XII wieku

Pierwsza znana panorama pojawiła się w Chinach w XII wieku. Została namalowana przez chińskiego malarza Zhang Zeduana, w późniejszych wiekach była wielokrotnie kopiowana. Chociaż dzieło to jest typową panoramą, nie było tak nazywane, ponieważ słowo to nie było wtedy używane w kulturze azjatyckiej. Pojęcie "panoramy" w odniesieniu do malarstwa narodziło się dopiero w sztuce europejskiej XVIII wieku; pierwszym artystą, który go użył był irlandzki malarz miniatur portretowych Robert Barker^[1]. Swój obraz przedstawiający widok Edynburga naciągnięty na półokrągłą ramę wystawił w Londynie w roku 1792. Nowy sposób prezentacji malarstwa został uznany za ciekawostkę, którą pod nazwą "la nature a coup d`oeil" Baker opatentował w Londynie 17 czerwca 1787 roku. Przez kilka lat artysta eksperymentował z tego typu obrazami naciągając je na półokrągłe i cylindryczne obramowania i w konsekwencji w 1794 roku wzniósł w tym celu w Londynie pierwszą rotundę.

W XIX wieku w Europie zapanowała moda na tworzenie panoram, a szczególną popularnością cieszyły się panoramy o tematyce historycznej, batalistycznej, religijnej oraz panoramiczne krajobrazy. Popularność opierała się na spotęgowanych monumentalnością i owalnym kształtem efektach iluzji, które przy pomocy środków artystycznych uzyskiwali ich twórcy. Dzięki połączeniu obrazu olejnego z elementami dekoracyjnymi leżącymi u jego podnóża artyści zacierali granicę między widzem a dziełem i publiczność odczuwała wrażenie uczestnictwa w uwiecznionych wydarzeniach.

Rodzaje panoram

Wśród panoram malarskich wyróżnia się:

• Dioramy – rodzaj panoramy malowanej na przezroczystej tkaninie, z obu stron jednocześnie, co przy odpowiednim oświetleniu daje wrażenie pełnoplastyczności przedmiotów.
• Panoramy wertykalne – pionowe,
• Panoramy ruchome – przesuwające się przed widzem, wykorzystywane w teatrze,
• Cykloramy – otaczające widza po okręgu lub zbliżonej figurze geometrycznej ze wszystkich stron, najczęściej praktykowane przez artystów, zalicza się do nich m.in. Panorama Racławicka,
• Mareoramy – kombinacja poruszających się platform i panoramicznych obrazów używanych w tworzeniu iluzji marynistycznych^[2],
• Cinéoramy – kombinacja panoramicznego malarstwa i unoszącego się balonu zaprezentowana w 1900 roku w Paryżu^[3].

Wybrane panoramy

Panorama Mesdaga, 1881

• Panorama Mesdaga – namalowana w Belgii w 1881 przez Hendrika Willema Mesdaga,
• Panorama Bourbaki – namalowana w Szwajcarii w 1881 przez Edouarda Castresa i jego współpracowników, przedstawia internowanie armii generała Charlesa-Denisa Bourbaki w Szwajcarii podczas wojny francusko-pruskiej w lutym 1871 r., wystawiona początkowo w Genewie, a obecnie (od 1889 r.) w Lucernie,
• Panorama Racławicka – namalowana pod kierunkiem Jana Styki i Wojciecha Kossaka w 1894. Obecnie eksponowana we Wrocławiu,
• Panorama siedmiogrodzka – namalowana pod kierunkiem Jana Styki w 1897^[4],
• Golgota – panorama namalowana pod kierunkiem Jana Styki w 1896, uznawana za największy obraz o tematyce religijnej na świecie^[5],
• Panorama Tatr – namalowana pod kierunkiem Włodzimierza Tetmajera, największy polski obraz, jaki kiedykolwiek powstał^[6],
• Panorama Jerozolimska – namalowana pod kierunkiem Gebharda Fugela.
• Panorama bitwy pod Borodino – namalowana w latach 1910-1912 przez rosyjskiego malarza-batalistę Franza Aleksiejewicza Roubaud

Przypisy

Bibliografia

• Bernard Comment: The Panorama. London: Reaktion Books, 1999, s. 76. ISBN 1-86189-042-7. (ang.)
• Stephan Oettermann: The Panorama: History of a Mass Medium. Zone Books, 1997. ISBN 0-942299-83-3. (ang.)
• Gabriele Koller: Die Welt der Panoramen. Zehn Jahre Internationale Panorama Konferenzen / The World of Panoramas. Ten Years of International Panorama Conferences. Amberg, 2003. (niem. • ang.)
• Bernard Comment: The Painted Panorama. New York: Harry N. Abrams, Inc., 1999. (ang.)
• Louis du Chalard & Antoine Gautier, « Les panoramas orientaux du peintre Pierre Prévost (1764-1823) », in Orients, Bulletin de l'association des anciens élèves et amis des langues orientales, juin 2010, p. 85-108.
• Louis du Chalard & Antoine Gautier, « Le Panorama de Constantinople, anonyme 20 828 du musée du Louvre, dévoile une partie de ses secrets », in Orients, Bulletin de l'association des anciens élèves et amis des langues orientales, juin 2011, p. 95-98.

Zobacz też

• Panorama (zdjęcie)