Pantanal

Pantanal^[a]

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Pantanal w czasie pory deszczowej
Państwo	Brazylia  Boliwia  Paragwaj
Typ	przyrodniczy
Spełniane kryterium	VII, IX, X
Numer ref.	999
Region[b]	Ameryka Łacińska i Karaiby
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	2000 na 24. sesji
17°43′00″S 57°23′00″W/-17,716667 -57,383333
↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Pantanal – rozległa równina aluwialna w Ameryce Południowej. Rozciąga się na obszarze centralno-zachodniej Brazylii (stany Mato Grosso i Mato Grosso do Sul), wschodniej Boliwii i północno-wschodniego Paragwaju. Nazwa Pantanal pochodzi od portugalskiego słowa pantano oznaczającego bagno. Kiedy Portugalczycy dotarli do tych terenów, wzięli je za śródlądowe morze. Teren ten regularnie zalewany jest przez rzekę Paragwaj i jej dopływy. Zajmuje powierzchnię 200 000 km². Głębokość wody może przekraczać 6 metrów, w porze suchej zmniejsza się o około 4 metrów^[1].

Pantanal cechuje się bogactwem i różnorodnością przyrody. Został wydzielony jako ekoregion przez WWF (identyfikator NT0907) w ramach biomu zalewowe formacje trawiaste i sawanny^[2] oraz przez One Earth w ramach bioregionu sawanny zalewowe i suche lasy pantanalu^[3]. Pantanal boliwijski został w 2001 roku uznany za obszar wodno-błotny mający znaczenie międzynarodowe i objęty konwencją ramsarską^[4]. Konwencją tą objęty jest również Park Narodowy Pantanal Matogrossense w Brazylii^[4].

Sezonowość

Równina kształtowana jest przez dwie pory – suchą i deszczową. Pora deszczowa trwa latem, czyli tutaj od października do marca. Roczne opady wynoszą od 1000 do 1400 mm. Ze względu na małe nachylenie (2 cm/km) woda gromadzi się i zalewa całą nizinę, pozostawiając jedynie małe fragmenty – położone wyżej wyspy, gdzie skupia się zwierzyna. W porze suchej – od kwietnia do września – teren wysycha, tworząc sawannę^[1].

Flora

Na równinie występuje kilka ekosystemów^[1]:

• na południu tropikalne lasy suche, zielone jedynie w porze deszczowej,
• na wschodzie otwarte sawanny Cerrado (tzw. Wysoki Pantanal),
• na północy tropikalne lasy wilgotne,
• bliżej Boliwii znajdują się także jeziora, a nawet słonawe laguny.

W najniższych partiach Pantanal pokrywają tysiące stałych i półstałych jezior, starorzeczy i stawów o średnicy od kilku metrów do kilkudziesięciu kilometrów. Są one często pokryte roślinnością reprezentującą najbardziej zróżnicowane zbiorowiska roślin wodnych na świecie. Powszechnie występującymi tu gatunkami pleustofitów są eichhornia gruboogonkowa, Salvinia auriculata i pistia rozetkowa. Gatunki helofityczne, rosnące w pobliżu brzegów jezior i w płytszych wodach to Cyperus giganteus, Scirpus validus i Typha dominguensis. W Campos i sezonowo zalewanych formacjach trawiastych dominują rośliny zielne, które tolerują powodzie i pożary. Typowymi gatunkami tych formacji są Axonopus purpusii, Eleocharis acutangula i proso. Sporadycznie występuje tu też krzew Vernonia scabra^[2].

Na nieco wyższych wysokościach rozciągają się sawanny drzewiaste przechodzące w lasy tropikalne (cerrado). Obszar jest mniej narażony na zalanie i bardziej narażony na ogień. Dominują tu zazwyczaj trawy (np. Elionurus muticus) z krzewami (Chomelia obtusa, Qualea i Curatella americana) i niskimi drzewami, niekiedy z Copernicia alba.

Wzdłuż rzek i na najwyżej położonych terenach występują lasy galeryjne z Psidium kennedyanum, akacjami, puchowcem pięciopręcikowym, Enterolobium contortisiliquum, Piptadenia macrocarpa, Caesalpinea paraguariensis i mimozami^[2].

Fauna

Świat zwierząt równiny jest również bardzo zróżnicowany. Występuje tu około 80 gatunków ssaków. Należą do nich między innymi: jaguar, puma, ocelot, wilk grzywiasty, arirania, mrówkojad wielki, jeleń bagienny, pekari, tapir, pancernik olbrzymi i kapibara. Te ostatnie w porze suchej obserwuje się w stadach nawet do 100 osobników. Występuje tu również 5 gatunków małp^[1].

O bogactwie tego rejonu świadczy przede wszystkim wielkość awifauny. Występuje tu około 650 gatunków ptaków^[2], w tym 45 gatunków szponiastych i 26 gatunków papug^[1]. Występuje tu również nandu. Pantanal jest największym i najzasobniejszym terenem zimowisk dla ptaków z Ameryki Północnej^[1].

Wśród 80 gatunków gadów^[2] występują np. przedstawiciele kajmanów i anakondy^[1].

W rzekach Pantanalu żyje 400 gatunków ryb^[2], a wśród nich kilka gatunków piranii^[1], a także endemiczne płaszczki słodkowodne, ryby dwudyszne i flądrokształtne^[2].

Pantanal zamieszkuje również około 500 gatunków motyli^[2]

Przypisy