Pantomima Olsztyńska

Pantomima Olsztyńska – teatr amatorski ludzi niesłyszących, założony jako w październiku 1957 w Olsztynie. Zakończył swoją działalność w listopadzie 2009.

Historia

Głównym inicjatorem Pantomimy Olsztyńskiej był głuchoniemy Tadeusza Ostaszkiewicz, który wraz ze słyszącym bratem Mirosławem Ostaszewskim w 1957 założyli Amatorski Teatr Głuchych. Placówka powstała przy ówczesnym Wojewódzki Domu Kultury w Olsztynie (obecnie Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych).

Pierwszą sztukę, komedia „Jestem zabójcą” Aleksandra Fredry, teatr wystawił w styczniu 1958. Jako główny środek przekazu artyści wykorzystali język migowy[1]. W tym samym roku aktorzy zorganizowali w Olsztynie czwartą edycję Ogólnopolskiego Przeglądu Zespołów Artystycznych Głuchych. We wrześniu 1959 roku zespół zmienił nazwę na Robotniczy Teatr Olsztyńska Pantomima Głuchych. Kolejna zmiana nazwy odbyła się w 1991 na Teatr Pantomima Olsztyńska Nowa[1].

Udowodniliśmy, że osoby niesłyszące również czują muzykę, że słucha jej się nie tylko uszami, ale całym ciałem, układem kostnym.

Bohdan Głuszczak, 2007[1]

We wrześniu 1959 roku do zespołu dołączył Bohdan Głuszczak, ówczesny absolwent wydziału reżyserii teatrów nieprofesjonalnych szkoły teatralnej i filmowej w Łodzi. Kierował zespołem do końca 1989, realizując z zespołem 22 scenariusze[2]. Wprowadził na deski olsztyńskiego teatru pantomimę – nową główną formę wyrazu artystycznego, która zastąpiła język migowy.

Podczas spotkań artyści do ćwiczeń wykorzystywali również eurytmię — wyrażanie ruchem mowy, poszczególnych wyrazów, imion[3].

Pantomima Olsztyńska jest laureatem wielu polskich i zagranicznych festiwali teatralnych. W swoim dorobku ma ponad 25 występów zagranicznych. W jej przedstawieniach wykorzystywano muzykę Krzysztofa Pendereckiego, Henryka Mikołaja Góreckiego i Czesława Niemena, który komponował ją specjalnie do widowisk teatru mimów z Olsztyna[2](ostatni raz w 1998 do spektaklu „Aktor i Błazen” w reż. B. Głuszczaka)[4].

W 1989 miejsce Głuszczka zajął jego dotychczasowy zastępca Krzysztof Gedroyć, którego w 1998 zastąpił Tadeusz Prusiński, a po nim zespołem kierował od października 1999 Ryszard Choiński. W ostatnich latach swojej działalności – jako teatr ruchu – Pantomima funkcjonowała pod opieką Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie, licząc 15 aktorów, słyszących i niesłyszących, a opiekę reżyserską sprawował mieszkający w Poznaniu Wiesław Piesak[3].

Początkowo teatr tworzyło 12 osób. W czasach świetności zespół liczył 35 aktorów, na co dzień pracowników kilku olsztyńskich spółdzielni inwalidzkich. Łącznie przez Pantomimę Olsztyńską przewinęło się ponad 200 osób[1].

Wybrane spektakle

Wybrane spektakle wystawione przez Pantomimę Olsztyńską:

  • „Jestem zabójcą” (1958), według Aleksandra Fredry reż. Witold Dowgird (przedstawienie w języku migowym);
  • „Caprichos” (1971), według rysunków i sztychów hiszpańskiego grafika i malarza Francisca Goi, muz. Krzysztof Penderecki, scenografia Barbara i Eugeniusz Jankowscy;
  • „Apokalipsa według św. Jana Ewangelisty” (1973), reż. Bohdan Głuszczak i Jerzy Obłamski, muz. Krzysztof Penderecki i Henryk Mikołaj Górecki, scenografia Józef Zboromirski;
  • „Szopka polska” (1975), reż. Bohdan Głuszczak, muz. Ludomir Różycki i Karol Szymanowski, scenografia Józef Zboromirski;
  • „Galatea” (1978), reż. Bohdan Głuszczak, muz. Czesław Niemen, scenografia Józef Zboromirski;
  • „Bankiet” (1982), według „Bankietu” Witolda Gombrowicza, reż. Bohdan Głuszczak i Jacek Wierzbicki, muz. Czesław Niemen, scenografia Andrzej Markowicz;
  • „Polskie Requiem” (1988), reż. Bohdan Głuszczak, muz. Krzysztof Penderecki, scenografia i kostiumy Andrzej Markowicz, maski Sylwin Mydlak;
  • „Błazen i Aktor” (1998), reż. Bohdan Głuszczaka, muz. Czesław Niemen, scenografia Ryszard Kuzyszyn;
  • „Nazwać chwilowe na zawsze” (pierwszy i zarazem ostatni pokaz – 30 listopada 2009), reż. Wiesław Piesak

Wybrane nagrody i odznaczenia Pantomimy

  • I nagroda za przedstawienie „Wielki Kacper” na Światowym Kongresie Głuchych w Warszawie; indywidualnie: Bohdan Głuszczak – nagroda za reżyserię; Tadeusz Ostaszkiewicz – I nagroda aktorska (1967);
  • Nagroda II Międzynarodowego Festiwalu Głuchych w Brnie (1971);
  • Nagroda główna na III Międzynarodowym Festiwalu Głuchych w Brnie za widowisko „Caprichos” (1972);
  • Złota Odznaka Honorowa Polskiego Związku Głuchych (1978);
  • I nagroda na Światowym Kongresie Głuchych w Warnie (Bułgaria) za przedstawienie „Galatea” (1979);
  • Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1979);
  • Nagroda Światowej Federacji Głuchych oraz nagroda główna na I Światowym Przeglądzie Teatrów Głuchych w Brnie za przedstawienia „Galatea” i „Apokalipsa” (1981);
  • Nagroda na I Międzynarodowym Biennale Teatrów Wizualnych w Santa Cruz de Tenerife za przedstawienie „Apokalipsa” (1982);
  • Nagroda J. G. Deburau na VIII Międzynarodowym Festiwalu Głuchych w Brnie za całokształt działalności artystycznej (1983);
  • Nagroda Ministra Spraw Zagranicznych za upowszechnianie kultury polskiej za granicą (1984);

Filmy o Pantomimie Olsztyńskiej (lub z udziałem jej aktorów)

  • „W kręgu ciszy”, według przedstawienia „Parasolki”, scen. i reż. Jerzy Ziarnik, choreografia Bohdan Głuszczak. Wytwórnia Filmów Dokumentalnych Warszawa (1960). Uhonorowany "Brązowym Smokiem Wawelskim" (III nagroda) w kategorii filmów dokumentalnych na Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie[5]. Złoty Puchar na festiwalu filmowym we Florencji (Włochy, 1961);
  • „Faust” – Noc Walpurgii, spektakl Teatru Telewizji, reż. Grzegorz Królikiewicz, choreografia Bohdan Głuszczak (1978);
  • „Rzeźbiarze powietrza”, według przedstawień „Caprichos”, „Apokalipsa”, „Galatea”, reż. Mieczysław Popławski, choreografia Bohdan Głuszczak. Poltel Warszawa (1980);
  • „Psalmus”, film baletowy do muzyki Krzysztofa Pendereckiego, reż. K. i W. Bogusławscy, choreografia Bohdan Głuszczak. Poltel Warszawa (1981). Film uhonorowany II nagrodą na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Artystycznych w Monte Carlo (1985);
  • „Bankiet”, według przedstawienia „Bankiet”, reż. Mieczysław Popławski, choreografia Bohdan Głuszczak. Poltel Warszawa (1983);
  • „Odysea artysty”, film baletowy do muzyki Augustyna Blocha, reż. Bogdan Mościcki, choreografia Bohdan Głuszczak. Wytwórnia Filmów Oświatowych w Łodzi (1984);
  • „Teatr w ciszy”, reportaż artystyczny, reż. Mieczysław Popławski. Poltel Warszawa (1984);
  • „Apokalipsa", według przedstawienia „Apokalipsa”, reż. Horst Kamiński, choreografia Bohdan Głuszczak. Circe–Film Düsseldorf, RFN (1987).

Film o artystach Pantomimy Olsztyńskiej został nagrodzony na festiwalu w Cannes[1][6].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Muzyki słucha się całym ciałem (pol.). e-teatr.pl, 28 marca 2007. [dostęp 2009-12-07]. Przedruk za Anna Szapiel. Muzyki słucha się całym ciałem. „Gazeta Olsztyńska”. 72, 26 marca 2007. Olsztyn (pol.). 
  2. ↑ a b Święci po nasemu (pol.). e-teatr.pl, 19 stycznia 2006. [dostęp 2009-12-07]. Przedruk za Beata Waś. Święci po nasemu. „Gazeta Olsztyńska”. 12/14, 15 stycznia 2006. Olsztyn (pol.). 
  3. ↑ a b Ada Romanowska: Ostatni gest olsztyńskiej pantomimy (pol.). Nasz Olsztyniak Olsztyn, 27 listopada 2009. [dostęp 2009-12-07].
  4. ↑ Tadeusz Prusiński: Niemen: Bardzo miło tu u was (pol.). W: Gazeta Wyborcza Olsztyn nr 44 [on-line]. gazeta.pl Olsztyn, 20 lutego 2009. [dostęp 2009-12-07].
  5. ↑ W kręgu ciszy w bazie filmpolski.pl
  6. ↑ Ada Romanowska: Teatr przyszedł do mnie (pol.). Nasz Olsztyniak Olsztyn, 10 lutego 2008. [dostęp 2009-12-07].

Linki zewnętrzne