Panzerwaffe

Panzerwaffe (z jęz. niem. siły pancerne) – niemieckie określenie na wojska pancerne stosowane od czasów I wojny światowej.

Historia Panzerwaffe

I wojna światowa

W związku z pojawieniem się czołgów na polu walki (1916, bitwa nad Sommą) niemieckie naczelne dowództwo postanowiło wprowadzić na uzbrojenie armii cesarskiej własnego typu czołgu. W tym celu w listopadzie 1916 roku powołano specjalną komisję –Algemeine Kriegsdepartment 7 Abteilung Verkehrwesen (7 Departament Wojny Urząd Uzbrojenia) pod kierownictwem J. Vollmera. Pod koniec października 1917 gotowy był pierwszy czołg o nazwie A7V. Czołgi te wzięły udział w ofensywie niemieckiej na zachodzie w 1918 roku.

Okres międzywojenny

Na mocy traktatu wersalskiego Niemcy nie mogli posiadać własnych sił pancernych. Jednakże omijali ten zakaz.

II wojna światowa

Okres powojenny

Organizacja Panzerwaffe (1918–1945)

Ordre de bataille jednostek Panzerwaffe oraz ich etat w 1918 r.

W czasie I wojny światowej Niemcy wystawili następujące jednostki pancerne:

• 1 Sturmpanzer Abteilung
• 2 Sturmpanzer Abteilung
• 3 Sturmpanzer Abteilung
• 4 Sturmpanzer Abteilung
• 5 Sturmpanzer Abteilung
• 6 Sturmpanzer Abteilung
• 7 Sturmpanzer Abteilung
• 8 Sturmpanzer Abteilung

Każdy Abteilung (batalion) powinien składać się z:

• 5 czołgów,
• 10 samochodów ciężarowych,
• 2 samochodów osobowych,
• motocykla,
• kuchni polowej.

Razem dawało to 140 żołnierzy (w tym 5 oficerów). Tylko 3 pierwsze jednostki wyposażono w czołgi rodzimej produkcji (tzn. A7V). Pozostałe uzbrojono w zdobyczne brytyjskie Mark IV i Mark A Whippet.

Ordre de bataille jednostek Panzerwaffe w II wojnie światowej

Bataliony czołgów ciężkich

• 501 batalion czołgów ciężkich
• 502 batalion czołgów ciężkich
• 503 batalion czołgów ciężkich
• 504 batalion czołgów ciężkich
• 505 batalion czołgów ciężkich
• 506 batalion czołgów ciężkich
• 507 batalion czołgów ciężkich
• 509 batalion czołgów ciężkich
• 510 batalion czołgów ciężkich
• 511 batalion czołgów ciężkich
• 101 batalion czołgów ciężkich SS
• 102 batalion czołgów ciężkich SS
• 502 batalion czołgów ciężkich SS
• 503 batalion czołgów ciężkich SS

Brygady zmotoryzowane i grenadierów pancernych SS

• 1 Brygada Zmotoryzowana SS
• 2 Brygada Zmotoryzowana SS
• 49 Brygada Grenadierów Pancernych SS
• 51 Brygada Grenadierów Pancernych SS

Brygady pancerne

• Brygada Pancerna Norwegen
• 10 Brygada Pancerna (III Rzesza)
• 18 Brygada Pancerna (III Rzesza)
• 21 Brygada Pancerna (III Rzesza)
• 92 Brygada Pancerna
• 100 Brygada Pancerna
• 101 Brygada Pancerna
• 102 Brygada Pancerna
• 103 Brygada Pancerna
• 104 Brygada Pancerna
• 105 Brygada Pancerna
• 106 Brygada Pancerna
• 107 Brygada Pancerna
• 108 Brygada Pancerna
• 109 Brygada Pancerna
• 110 Brygada Pancerna
• 111 Brygada Pancerna
• 112 Brygada Pancerna
• 113 Brygada Pancerna
• 114 Brygada Pancerna
• 115 Brygada Pancerna
• 150 Brygada Pancerna

Dywizje pancerne

• Dywizja Pancerna Kempf
• 1 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 2 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 3 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 4 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 5 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 6 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 7 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 8 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 9 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 10 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 11 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 12 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 13 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 14 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 15 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 16 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 17 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 18 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 19 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 20 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 21 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 22 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 23 Dywizja Pancerna
• 24 Dywizja Pancerna
• 25 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 26 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 27 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 116 Dywizja Pancerna
• 155 Rezerwowa Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 178 Zapasowa Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 179 Rezerwowa Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 232 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 233 Rezerwowa Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• 273 Rezerwowa Dywizja Pancerna (III Rzesza)
• Dywizja Pancerna Clausewitz
• Dywizja Pancerna „Feldherrnhalle”
• Dywizja Pancerna Feldherrnhalle 2
• Dywizja Pancerna Holstein
• Dywizja Pancerna Jüterbog
• Dywizja Pancerna Kurmark
• Dywizja Panzer Lehr
• Dywizja Pancerna Müncheberg
• Dywizja Pancerna Norwegen
• Dywizja Pancerna Schlesien
• Dywizja Pancerna Tatra

Lekkie dywizje pancerne

• 1 Dywizja Lekka
• 2 Dywizja Lekka
• 3 Dywizja Lekka
• 4 Dywizja Lekka
• 5 Dywizja Lekka

Dywizje grenadierów pancernych

• Dywizja Grenadierów Pancernych Grossdeutschland
• Dywizja Grenadierów Pancernych Brandenburg
• Dywizja Grenadierów Pancernych Kurmark
• Dywizja Grenadierów Pancernych Führera
• Dywizja Grenadierów Pancernych Führer-Begleit
• 3 Dywizja Grenadierów Pancernych
• 10 Dywizja Grenadierów Pancernych
• 15 Dywizja Grenadierów Pancernych
• 16 Dywizja Grenadierów Pancernych
• 18 Dywizja Grenadierów Pancernych
• 20 Dywizja Grenadierów Pancernych
• 25 Dywizja Grenadierów Pancernych
• 29 Dywizja Grenadierów Pancernych
• 90 Dywizja Grenadierów Pancernych (pierwotnie 90 Dywizja Lekka)
• 233 Rezerwowa Dywizja Grenadierów Pancernych

Dywizje pancerne SS

• SS-Verfüngungstruppe-Division
• 1 Dywizja Pancerna SS Leibstandarte SS Adolf Hitler
• 2 Dywizja Pancerna SS Das Reich
• 3 Dywizja Pancerna SS Totenkopf
• 5 Dywizja Pancerna SS Wiking
• 9 Dywizja Pancerna SS Hohenstaufen
• 10 Dywizja Pancerna SS Frundsberg
• 12 Dywizja Pancerna SS Hitlerjugend

Dywizje grenadierów pancernych SS

• 4 Dywizja Grenadierów Pancernych SS „Polizei”
• 11 Ochotnicza Dywizja Grenadierów Pancernych SS „Nordland”
• 16 Dywizja Grenadierów Pancernych SS „Reichsführer SS”
• 17 Dywizja Grenadierów Pancernych SS „Götz von Berlichingen”
• 18 Ochotnicza Dywizja Grenadierów Pancernych SS „Horst Wessel”
• 23 Dywizja Grenadierów Pancernych SS „Nederland”
• 27 Ochotnicza Dywizja Grenadierów Pancernych SS (1 flamandzka) „Langemarck”
• 28 Ochotnicza Dywizja Grenadierów Pancernych SS (1 walońska) „Wallonien”

Uwaga: dywizje pancerne SS pierwotnie były jednostkami zmotoryzowanymi/grenadierów pancernych. Przekształcanie tych jednostek w dywizje pancerne rozpoczęto w 1943/44 r.

Etaty w jednostkach Panzerwaffe w latach 1935–1945

Niemiecka dywizja pancerna 1935–1940:

• Brygada pancerna- 2 pułki czołgów po dwa bataliony
• Brygada piechoty zmotoryzowanej – batalion motocyklistów, pułk strzelców, pułk artylerii, bataliony: rozpoznawczy, artylerii przeciwlotniczej i saperów; służby (saperzy itp.)

Niemiecka dywizja pancerna po 1941:

• pułk czołgów (2 bataliony po 3 kompanie)
• brygada piechoty:
  • 2 pułki strzelców,
  • pułk artylerii,
  • bataliony: motocyklowy, artylerii przeciwlotniczej, rozpoznawczy, niszczycieli czołgów, saperów,
  • służby dywizyjne.

Niemiecka dywizja lekka, 1939:

• batalion czołgów,
• pułk lub dywizjon rozpoznawczy,
• pułku artylerii,
• batalion przeciwpancerny,
• batalion saperów,
• kompania łączności,
• służby.

Razem: 332 oficerów, 10335 szeregowych i 333 urzędników.

Niemiecka dywizja grenadierów pancernych, 1943:

• 2 pułki grenadierów pancernych,
• batalion czołgów/dział szturmowych,
• batalion artylerii zmotoryzowanej,
• batalion niszczycieli czołgów,
• batalion artylerii przeciwlotniczej,
• batalion saperów,
• służby dywizyjne.

Dywizja pancerna Waffen SS, 1944:

• pułk pancerny,
• 2 pułki grenadierów pancernych,
• kompania transporterów opancerzonych,
• batalion rozpoznawczy,
• batalion niszczycieli czołgów,
• pancerny batalion saperów,
• pułk artylerii,
• służby.

Razem: 18548 ludzi, 152 czołgi, 49 dział samobieżnych.

Niemiecka brygada pancerna, 1943:

• sztab,
• batalion czołgów (3 kompanie),
• 2 pułki grenadierów pancernych,
• pułk artylerii,
• służby.

Niemiecka brygada dział szturmowych, 1944:

• dowództwo,
• 3 baterie dział szturmowych,
• kompania grenadierów,
• pluton saperów,
• służby.

Niemiecki batalion czołgów ciężkich, 1944:

• sztab,
• kompania sztabowa,
• kompania zaopatrzenia,
• kompania warsztatowa,
• 3 kompanie czołgów.

Razem: 39 oficerów, 230 podoficerów, 496 szeregowych.

Galerie

Galeria dowódców

Wozy bojowe Panzerwaffe (1917–2010)

Czołgi

Działa samobieżne, pancerne, rakietowe

• Sturmpanzer II
• Raketenjagdpanzer 2
• Jaguar 2

Samobieżne działa przeciwlotnicze

• 

  (c) Bundesarchiv, Bild 101I-209-0090-22 / Zoll / CC-BY-SA 3.0

  Sd.Kfz. 7/1

• 

  (c) Bundesarchiv, Bild 101I-090-3913-04 / Etzhold / CC-BY-SA 3.0

  Sd.Kfz. 7/2

• 

  (c) Bundesarchiv, Bild 146-1984-068-12A / CC-BY-SA 3.0

  Sd.Kfz.10/4

• 

  Flakpanzer IV "Moebelwagen

• 

  Flakpanzer IV „Wirbelwind”

• 

  Flakpanzer IV „Ostwind”

• 

  Flugabwehrkanonenpanzer Gepard

Transportery opancerzone i bojowe wozy piechoty

Samochody pancerne i pojazdy rozpoznawcze

Prototypy pojazdów pancernych

Zobacz też

• Wehrmacht
• Bundeswehra
• Niemieckie dywizje pancerne
• Niemieckie czołgi zdobyczne w okresie II wojny światowej
• panzerwaffe.pl

Bibliografia

• P. Masson Armia Hitlera 1939–1945, Przedsięwzięcie Galicja, Kraków-Międzyzdroje 2008
• DariuszD. Jędrzejewski DariuszD., ZbigniewZ. Lalak ZbigniewZ., Niemiecka broń pancerna 1939–1945, Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1994, ISBN 83-902554-4-8, OCLC 750698955 .
• MarcinM. Bryja MarcinM., Panzerwaffe – Niemieckie wojska szybkie 1939–1945, Warszawa: Wydawnictwo Militaria, 1996, ISBN 83-86209-67-4, OCLC 830130429 .
• Janusz Ledwoch, Niemieckie wozy bojowe 1933–1945, Warszawa 1997 (wyd. Militaria), ISBN 83-86209-57-7.
• W. Schneider German tanks i world war I. The A7V and early tank development, Freiberg, 1990
• M. Reynolds:
  • Synowie Rzeszy. II Korpus Pancerny SS w Normandii, Ardenach i na froncie wschodnim, Instytut wyd. Erica, Warszawa 2008
  • Ludzie ze stali. I Korpus Pancerny SS w Ardenach i na froncie wschodnim, Inst. wyd. Erica, Warszawa 2008
  • Stalowe piekło. I Korpus Pancerny SS w Normandii, Inst. wyd. Erica, Warszawa 2008
• B. Perrett Rycerze czarnego krzyża, Rebis, Warszawa 2008
• Kolekcja Wozy bojowe, DeAgostini Atlas, Warszawa 2000. ISBN 83-7316-295-X