Paproć Duża
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2018) | 412[1] |
| Strefa numeracyjna | 86 |
| Kod pocztowy | 18-305[2] |
| Tablice rejestracyjne | BZA |
| SIMC | 0407919[3] |
Położenie na mapie gminy Szumowo _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Szumowo") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu zambrowskiego  | |
 52°51′47″N 22°08′13″E/52,863056 22,136944 | |
Paproć Duża (niem. Groß Königshuld[4][5]; Königshuld) – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie zambrowskim, w gminie Szumowo[3][6].
Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Andrzejewie[7].
Historia
Wieś założona w końcu XVIII wieku jako Königshuld przez osadników niemieckich, zaraz po wcieleniu tych ziem do Prus, po III rozbiorze Polski w 1795 r. W 1807 r. włączona do Księstwa Warszawskiego ustanowionego przez Napoleona, nigdy nie wróciła pod zarząd niemiecki[5]. Miejscowość posadowiona na planie koła o średnicy około 300 metrów. Kościół w środku, a chałupy na zewnątrz po obwodzie. Z koła odchodzi promieniście osiem dróg do kolejnych osad (widać na zdjęciach satelitarnych dostępnych w internecie). Wieżę kościoła (w środku geometrycznym koła) widać z perspektywy każdej z dróg.
Do czasów wojny wieś zamieszkiwali osadnicy niemieccy, a w latach sześćdziesiątych rozebrano tu kościół ewangelicki, w którym 15 lipca 1899 Józef Piłsudski oraz Maria z Koplewskich Juszkiewiczowa wzięli ślub (wcześniej Józef Piłsudski przeszedł na luteranizm w Łomży)[8].
Kościół odbudowano na początku lat 90. XX wieku. Bryłą nawiązuje do dawnego kościoła ewangelickiego[9], z odchodzącymi promieniście drogami do sąsiednich miejscowości.
Maria Piłsudska z Koplewskich, primo voto Juszkiewiczowa
Józef Piłsudski, 1899
Za Królestwa Polskiego istniała gmina Paproć Duża.
W latach 1975–1998 administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.
Ślub konspiratorów
Do czasów wojny wieś zamieszkiwali osadnicy niemieccy. Jeszcze dzisiaj Paproć Duża odróżnia się od sąsiednich osad i pozostaje ciekawym miejscem. Rozplanowano ją wzdłuż kilku ulic zbiegających się przy centralnym placu. W latach 60. XX wieku rozebrano stojący pośrodku osiedla kościół ewangelicki, w którym 15 lipca 1899 r. odbył się ślub Józefa Piłsudskiego z Marią z Koplewskich Juszkiewiczową. Aby upamiętnić to wydarzenie, budując w Paproci Dużej nowy kościół parafialny (rzymskokatolicki), nadano mu wygląd pierwotnej świątyni ewangelickiej.
Mogiła zbiorowa
Usytuowana jest za wsią, po prawej stronie drogi prowadzącej do miejscowości Pęchratka Mała. Ma formę kurhanu, na którego szczycie ustawiono wysoki krzyż drewniany. Za metalowym ogrodzeniem umieszczono granitową tablicę z napisem:
MATKO POLSKO – OTO GRÓB SYNÓW TWOICH • ŻOŁNIERZY OCHOTNIKÓW 201-GO PUŁKU PIECHOTY • BOHATERSKO OSŁANIAJĄCYCH TYŁY ARMII POLSKIEJ • PODCZAS NAWAŁY BOLSZEWICKIEJ W 1920 r. • POLEGŁYCH NA POLACH PAPROCI DUŻEJ • I PĘCHRATKI 4 SIERPNIA 1920 r. •• CZEŚĆ ICH PAMIĘCI •• W 70 – ROCZNICĘ • MIESZKAŃCY GMINY SZUMOWO
Żołnierzy poległych w rejonie Paproci Dużej i Pęchratki pochowano w większości na cmentarzu parafialnym w pobliskim Szumowie.
Kościół i jego historia
W Paproci Dużej znajduje się rzymskokatolicki kościół filialny, murowany pw. Miłosierdzia Bożego zbudowany w latach 1994–1998 staraniem ks. prob. J. Mierzejewskiego. Autorami projektu restytucji kościoła są architekci Barbara Miron-Kaczyńska i Janusz Kaczyński przy współudziale konstruktora Jerzego Firańczyka. Projekt wykonany w latach 1991–1992 przez Edwarda Czartoryskiego. Inspiracją formalną była jedyna zachowana fotografia rozebranego w latach sześćdziesiątych XX wieku murowanego, historycznego kościoła ewangelickiego. Istotne były też przekazy i opisy ustne mieszkańców pamiętających świątynię, czas jej rozbiórki i sprzedaży cegły. Nowy kościół został zaprojektowany i zbudowany z dostosowaniem do funkcji świątyni obrządku rzymskokatolickiego. W świątyni wiszą rysowane pastelami stacje Męki Pańskiej autorstwa architekta Krzysztofa Sarny. W postaciach na kilku stacjach można się doszukać także twarzy i sylwetki architekta świątyni.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Raport o stanie gminy w 2018. Ludność 31.12.2018 s. 11–12.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 903 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT.
- ↑ Karte der Deutschen Siedlungen in Mittelpolen: Maßstab 1:500 000, Bibliographisches Institut AG., 1938 [dostęp 2017-11-26].
- ↑ a b Joanna Arlet, Piotr Arlet, Kolonizacja wewnętrzna w ustrojach republiki szlacheckiej i oświeconego absolutyzmu na przykładach z Rzeczypospolitej i Królestwa Pruskiego, w: Architektura ryglowa – wspólne dziedzictwo. Kolonizacja fryderycjańska, materiały konferencyjne, Szczecin-Expo, Szczecin, 2015, s. 219, ISBN 978-83-63868-42-0.
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji łomżyńskiej
- ↑ Andrzej Garlicki: Józef Piłsudski: 1867-1935. Warszawa: Czytelnik, 1988, s. 63–64. ISBN 83-07-01715-7.
- ↑ Stowarzyszenie Architektów Polskich – Oddział Białystok.
Linki zewnętrzne
- Paproć Duża, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 851.
- Mały kościółek w Paproci Dużej – ciekawostki, zdjęcia i informacje o kościele i miejscowości.
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podlaskie Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 54.50 N
- S: 52.17 N
- W: 21.45 E
- E: 24.10 E
Maria Piłsudska (1865-1921)
Autor:
Mapa powiatu zambrowskiego, Polska
Autor:
Mapa gminy Szumowo, Polska