Paprocie

Paprocie
Ilustracja
Paprotnik kolczysty
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

telomowe

Gromada

naczyniowe

Klasa

paprocie

Nazwa systematyczna
Polypodiopsida Cronquist, Takht. & W.Zimm.
Taxon 15: 133. 1966[2]
(c) Christian Fischer, CC BY-SA 3.0
Długosz królewski Osmunda regalis (długoszowate)

Paprocie, paprociowe (Polypodiopsida Cronquist, Takht. & W.Zimm.) – klasa paprotników. Znanych jest ponad 10,5 tysiąca[2] do ok. 11 tysięcy gatunków paproci[3]. Reprezentują one 11 rzędów z czterech podklas: skrzypowych, nasięźrzałowych, strzelichowych i paprotkowych, przy czym ogromna większość gatunków (ponad 10,3 tys.) należy do ostatniej[2]. Paprocie stanowią ok. 2% gatunków współczesnych roślin naczyniowych. Najbardziej zróżnicowane są w strefie międzyzwrotnikowej na siedliskach podmokłych oraz na średnich wysokościach na obszarach górskich[3].

Morfologia

Gametofit

Haploidalne stadium rozwoju rozwijające się z zarodnika i wytwarzające gamety (stąd nazwa), zwane też w tym wypadku przedroślem. Podobnie jak u widłaków i inaczej niż u innych roślin, gametofit jest u paproci pokoleniem wolno żyjącym – albo rozwijającym się na powierzchni i fotosyntezującym, albo (rzadziej) podziemnym i rozwijającym się dzięki grzybom jako myko-heterotrof. Do rozwoju z reguły wymaga siedlisk wilgotnych – ze względu na prostą budowę i brak korzeni łatwo wysycha. Woda jest też konieczna do zapłodnienia – zaopatrzone w wić plemniki powstające w plemniach poruszając się w środowisku wodnym dotrzeć mogą do rodni i dokonać zapłodnienia. W jego rezultacie rozwija się pokolenie diploidalnesporofit, co też kończy życie gametofitu. U niektórych przedstawicieli gametofit jest długotrwały, zwłaszcza jeśli warunki nie sprzyjają zapłodnieniu (np. u rozpłochowatych i orliczkowatych)[3].

Sporofit

Pokolenie dominujące, będące rośliną naczyniową, ze zróżnicowanymi organami i tkankami, wytwarzające zarodniki[3]. Są to zazwyczaj rośliny zielne, wyjątkowo drzewiaste. Paprocie nie mają możliwości tworzenia tkanki wtórnej, a tym samym przyrostu na grubość[4]. Zarodniki powstają w zarodniach, które u starszych grup, zwanych paprociami grubozarodniowymi, powstają z grup komórek, a u paproci cienkozarodniowych z pojedynczej komórki[3]. Zarodnie powstają na spodniej stronie liścia (sporofila), często odmiennie wykształconego niż liście płonne. U różnych grup zarodnie tworzą skupienia w formie kupek (sori) lub synangiów (synangium). Paprocie wytwarzają na ogół jednakowe zarodniki (paprocie jednakozarodnikowe) lub zróżnicowane na mikrospory i makrospory (paprocie różnozarodnikowe)[4].

Systematyka

Hymenophyllum tunbrigense (rozpłochowate)
Gleichenia japonica (glejcheniowce)
Lygodium scandens (szparnicowce)
Salvinia natans (salwiniowce)
Cyathea spinulosa (olbrzymkowce)
Polypodium formosanum (paprotkowce)
Pozycja i relacje filogenetyczne paproci według systemu PPG I (2016)[2]


widłaki (Lycopodiopsida)


Euphyllophyta

rośliny nasienne (Spermatophyta)


paprocie
skrzypowe

skrzypowce Equisetales





nasięźrzałowe

psylotowce Psilotales



nasięźrzałowce Ophioglossales






strzelichowe

strzelichowce Marattiales



paprotkowe

długoszowce Osmundales




rozpłochowce Hymenophyllales




glejcheniowce Gleicheniales




szparnicowce Schizaeales




salwiniowce Salviniales




olbrzymkowce Cyatheales



paprotkowce Polypodiales














Podział systematyczny paproci według systemu PPG I (2016)[2]

Klasa Polypodiopsida Cronquist, Takht. & W.Zimm. – paprocie

Inne systemy klasyfikacyjne

W XX wieku paprocie uważano za jedną z trzech klas żyjących współcześnie paprotników, obok skrzypów i widłaków. Zwykle dzielone je na paprocie grubozarodniowe, dzielone na dwie kolejne grupy, i cienkozarodniowe, a wśród tych ostatnich wyróżniano paprocie wodne (odpowiadające salwiniowcom). W systemie Englera, jednym z powszechnie przyjmowanych w pierwszej połowie XX w. systemów taksonomicznych, grupy te klasyfikowano następująco[5]:

Podobny podział przyjęto w mającym podobną pozycję systemie Wettsteina, gdzie klasa paproci (Filicinae) dzielona była na dwie podklasy Filicinae eusporangiatae (paprocie grubozarodniowe) z rzędami Marattiales i Ophioglossales oraz Filicinae leptosporangiatae (paprocie cienkozarodniowe) z rzędami Filicales (paprocie jednakozarodnikowe) i Hydropteridales (paprocie wodne, paprocie różnozarodnikowe)[6].

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  2. a b c d e f The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229. 
  3. a b c d e Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 22-23. ISBN 978-1842466346.
  4. a b Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Botanika. T. 2. Systematyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 265-267. ISBN 978-83-01-13945-2.
  5. Adolf Engler: Syllabus der Pflanzenfamilien. Wyd. 3. Berlin: Verlag von Gebrüder Borntraeger, 1903, s. 62-67.
  6. Richard Wettstein, Handbuch der Systematischen Botanik [pdf], Lipsk-Wiedeń: Franz Deuticke, 1924, s. 325 (niem.).

Media użyte na tej stronie

Starr 080103-1300 Polypodium formosanum.jpg
(c) Forest & Kim Starr, CC BY 3.0
Polypodium formosanum (habit). Location: Maui, Lowes Garden Center Kahului
OsmundaRegalis.jpg
(c) Christian Fischer, CC BY-SA 3.0
Habitus of "flowering" Royal Fern (Osmunda regalis); natural occurence in a forest.
Salvinia natans1.jpg
Autor: Kurt Stüber [1], Licencja: CC-BY-SA-3.0

Species: Salvinia minima.
Family: Salviniaceae

Image No. 2
Cyathea spinulosa.jpg
Autor: self, Licencja: CC BY 3.0
Cyathea spinulosa at Hachijo is. Japan. (ヘゴ・八丈島裏見ノ滝近辺
Lyg scandens.jpg
Autor: Kembangraps, Licencja: CC BY 3.0
Lygodium scandens in Giessen Botanical Garden, Germany