Paprotka

Paprotka
Ilustracja
Paprotka zwyczajna
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

telomowe

Gromada

naczyniowe

Klasa

paprocie

Podklasa

paprotkowe

Rząd

paprotkowce

Rodzina

paprotkowate

Rodzaj

paprotka

Nazwa systematyczna
Polypodium L.
Sp. Pl.2. 1082. 1753
Typ nomenklatoryczny

Polypodium vulgare L.[3]

Synonimy
  • Ctenopteris Newman
  • Lepicystis (Sm.) Sm.
  • Marginaria Bory
  • Micropteris J.Sm.
  • Pseudocolysis L.D.Gómez[4]

Paprotka (Polypodium) – rodzaj roślin należący do rodziny paprotkowatych. Liczba gatunków tu zaliczanych w różnych źródłach i ujęciach systematycznych waha się zazwyczaj od ok. 40[2] do 100[5]–110[6]. Taksonomiczne bazy danych zaliczają tu 58[7]–59[4] gatunków zweryfikowanych. Rodzaj jest niemal kosmopolityczny[6][5] – występuje na wszystkich kontynentach półkuli północnej, poza tym w południowej Afryce oraz w Ameryce Południowej[4]. Największe zróżnicowanie osiąga w strefie międzyzwrotnikowej na kontynentach amerykańskich[6]. We florze Polski występują dwa gatunki – pospolita paprotka zwyczajna P. vulgare i bardzo rzadka paprotka przejściowa P. interjectum (także mieszaniec między nimi P. ×mantoniae)[8].

Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne. Polypodium glycyrrhiza był rośliną jadalną dla Indian. Ten gatunek podobnie jak P. virginianum i paprotka zwyczajna stosowane były także jako rośliny lecznicze. Paprotka zwyczajna wykorzystywana była także do aromatyzowania tytoniu[6]. W kłączach kilku gatunków (m.in. paprotki zwyczajnej) stwierdzono wysokie stężenia fitoekdysonów[6][9].

Systematyka

Jest to jeden z 9 rodzajów w ujęciu systemu PPG I (2016) z podrodziny Polypodioideae Sweet z rodziny paprotkowatych Polypodiaceae[2]. W obrębie podrodziny jest siostrzany względem rodzaju Pleurosoriopsis[10]. W tradycyjnym ujęciu rodzaj miał charakter polifiletyczny[11] i wciąż w XXI wieku korygowano jego ujęcie wyłączając kolejne gatunki do innych rodzajów[12][13][10].

Wykaz gatunków

(gatunki zweryfikowane według World of Plants online)[4]

  • Polypodium abitaguae Hook.
  • Polypodium aequale Maxon
  • Polypodium alavae A.R.Sm.
  • Polypodium amorphum Suksd.
  • Polypodium appalachianum Haufler & Windham
  • Polypodium arcanum Maxon
  • Polypodium × aztecum Windham & Yatsk.
  • Polypodium californicum Kaulf.
  • Polypodium calirhiza S.A.Whitmore & A.R.Sm.
  • Polypodium cambricum L.
  • Polypodium castaneum Maxon ex Tejero
  • Polypodium chiapense A.M.Evans & A.R.Sm.
  • Polypodium chionolepis Sodiro
  • Polypodium chirripoense Lellinger
  • Polypodium christensenii Maxon
  • Polypodium colpodes Kunze
  • Polypodium conterminans Liebm.
  • Polypodium diplotrichum Mickel & Beitel
  • Polypodium eatonii Baker
  • Polypodium echinolepis Fée
  • Polypodium ensiforme Thunb.
  • Polypodium eperopeutes Mickel & Beitel
  • Polypodium exsul Mett.
  • Polypodium fauriei Christ
  • Polypodium fissidens Maxon
  • Polypodium flagellare Christ
  • Polypodium × font-queri Rothm.
  • Polypodium fraternum Schltdl. & Cham.
  • Polypodium glycyrrhiza D.C.Eaton
  • Polypodium haitiense Urb.
  • Polypodium hesperium Maxon
  • Polypodium hispidulum Bartlett
  • Polypodium × huancayanum G.Kunkel
  • Polypodium × incognitum Cusick
  • Polypodium interjectum Shivas – paprotka przejściowa
  • Polypodium kamelinii Shmakov
  • Polypodium kunzeanum C.Chr.
  • Polypodium longipetiolatum Brade
  • Polypodium macaronesicum A.E.Bobrov
  • Polypodium × mantoniae Rothm.
  • Polypodium martensii Mett.
  • Polypodium moricandii Mett.
  • Polypodium moritzianum Link
  • Polypodium otites L.
  • Polypodium oxylepis C.Chr.
  • Polypodium pellucidum Kaulf.
  • Polypodium pinnatissimum R.C.Moran
  • Polypodium plectolepidioid es Rosenst.
  • Polypodium plesiosorum Kunze
  • Polypodium pleurosorum Kuntze
  • Polypodium praetermissum Mickel & Tejero
  • Polypodium puberulum Schltdl. & Cham.
  • Polypodium quitense Baker
  • Polypodium rhodopleuron Kunze
  • Polypodium riograndense Lindm.
  • Polypodium ryanii Kaulf.
  • Polypodium saximontanum Windham
  • Polypodium × schneideri G.Schneid.
  • Polypodium scouleri Hook. & Grev.
  • Polypodium × shivasiae Rothm.
  • Polypodium sibiricum Sipliv.
  • Polypodium subpetiolatum Hook.
  • Polypodium trinitense Jenman
  • Polypodium ursipes Moritz
  • Polypodium × vianei Shmakov
  • Polypodium virginianum L.
  • Polypodium vulgare L. – paprotka zwyczajna

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  2. ↑ a b c The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229. 
  3. ↑ Polypodium vulgare. W: Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2009-02-22].
  4. ↑ a b c d Polypodium L.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-01-05].
  5. ↑ a b Polypodium Linnaeus. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-01-05].
  6. ↑ a b c d e David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 742. ISBN 978-1-107-11502-6.
  7. ↑ Michael Hassler: Polypodium L.. W: World Plants. Synonymic Checklist and Distribution of the World Flora. Version 11.1 [on-line]. [dostęp 2021-01-05].
  8. ↑ Szczęśniak E., Zenkteler E., Gola E. M., Jędrzejczak I. 2012. The genus Polypodium L. in Poland - a key to the species determination. In: E. Szczęśniak, E. Gola (eds), Genus Polypodium L. in Poland. Polish Botanical Society, Wrocław, p. 5-25.
  9. ↑ Gerard Nowak, Arletta Moroch, Maria Urbańska, Joanna Nawrot, Lidia Ratajczak, Renata Dawid-Pać. Ekdysony roślinne. „Postępy Fitoterapii”. 1, s. 15-21, 2012. 
  10. ↑ a b Elisabeth M.Otto, Thomas Janßen, Hans-Peter Kreier, Harald Schneider. New insights into the phylogeny of Pleopeltis and related Neotropical genera (Polypodiaceae, Polypodiopsida). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 53, 1, s. 190-201, 2009. DOI: 10.1016/j.ympev.2009.05.001. 
  11. ↑ Smith, A. R., K. M. Pryer, E. Schuettpelz, P. Korall, H. Schneider & P. G. Wolf. A classification for extant ferns. „Taxon”. 55 (3), s. 705–731, 2006 (ang.). 
  12. ↑ Francine C. Assis, Thaís Elias Almeida, Stephen J. Russell, Harald Schneider, Alexandre Salino. Molecular Phylogeny and Recircumscription of the Fern Genus Pecluma (Polypodiaceae–Polypodiopsida). „Phytotaxa”. 247, 4, 2016. DOI: 10.11646/phytotaxa.247.4.1. 
  13. ↑ Alan R. Smith, Hans-Peter Kreier, Christopher H. Haufler, Tom A. Ranker, Harald Schneider. Serpocaulon (Polypodiaceae), a new genus segregated from Polypodium. „Taxon”. 55, 4, s. 919-930B, 2006. DOI: 10.2307/25065686. 

Media użyte na tej stronie

499 Polypodium vulgare.jpg
Original Description
Stensöta, Polypodium vulgare L.