Aleksandretta zielona

Aleksandretta zielona

Psittacula sumatrana[1]
(Raffles, 1822)
Samiec
Samica w niewoli
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	papugowe
Rodzina	papugi wschodnie
Podrodzina	papugi wschodnie
Plemię	Psittaculini
Rodzaj	Psittacula
Gatunek	aleksandretta zielona
Synonimy
Psittacus sumatranus Raffles, 1822 Tanygnathus sumatranus (Raffles, 1822) Tanygnathus everetti Tweeddale, 1877 Psittacus Mulleri S. Müller, 1841[2] Tanygnathus mulleri S. Müller, 1841[2]
Podgatunki
zobacz opis w tekście
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
najmniejszej troski

Aleksandretta zielona^[4], papuga zielona^[5] (Psittacula sumatrana) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny papug wschodnich (Psittaculidae).

Taksonomia

Gatunek został opisany w 1822 r. na łamach czasopisma „Transactions of the Linnean Society of London” przez angielskiego przyrodnika Thomasa Rafflesa, który nadał mu nazwę Psittacus sumatranus^[6][7]. Później gatunek był zaliczany do rodzaju Tanygnathus, ale w 2022 r. Smith et al. przenieśli aleksandrettę zieloną do rodzaju Psittacula, choć zmiana ta została na razie uwzględniona tylko przez autorów Kompletnej listy ptaków świata^[4].

W tradycyjnym ujęciu systematycznym wyróżnia się 6 podgatunków: duponti, freeri, everetti, burbidgii, sumatrana i sangirensis^[8]. Dawniej były także proponowane podgatunki: mulleri (obecnie traktowany jako synonim P. s. sumatrana) oraz incognitus zamieszkujący Wyspy Banggai. Na podstawie nietypowo ubarwionego osobnika z wyspy Sulawesi został też zasugerowany osobny gatunek heterurus^[6]. W 2019 r. zostało zasugerowane, żeby podgatunki everetti, freeri oraz burbidgii przenieść do oddzielnego gatunku – P. everetti, zaś podgatunek duponti uznać za synonim P. everetti everetti^[9]; to ujęcie systematyczne zostało zaakceptowane w 2020 r. przez IUCN^[10], a w 2021 r. podział na dwa osobne gatunki uwzględnił Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC). Jednak autorzy Kompletnej listy ptaków świata czy Birds of the World na razie nie zaakceptowali tego podziału i wciąż traktują te taksony jako jeden gatunek^[4][11]. Ponadto IOC i Birds of the World nadal uznają ważność podgatunku duponti^[8][11].

Podgatunki i zasięg występowania

W tradycyjnym, szerszym ujęciu systematycznym wyróżnia się następujące podgatunki aleksandretty zielonej (wraz z zasięgiem występowania)^[11][8]:

• P. s. duponti (Parkes, 1971) – wyspa Luzon;
• P. s. freeri (McGregor, 1910) – wyspa Polillo;
• P. s. everetti (Tweeddale, 1877) – aleksandretta filipińska^[4] – wyspy Visayas i Mindanao;
• P. s. burbidgii (Sharpe, 1879) – Archipelag Sulu;
• P. s. sumatrana (Raffles, 1822) – aleksandretta zielona^[4] – Sulawesi i pobliskie wyspy;
• P. s. sangirensis (A.B. Meyer & Wiglesworth, 1894) – wyspy Sangihe i Talaud.

Morfologia

Aleksandretty filipińskie (P. s. everetti): samica (na górze) oraz samiec (na dole).

Papugi zielone osiągają średnio 32 cm długości oraz ważą 230–330 g^[12] (inne źródło: 173–344 g^[6]). Rozpiętość skrzydeł formy nominalnej wynosi 200–222 mm^[13]. W ubarwieniu dominuje kolor zielony. Podgatunek nominatywny dolną część grzbietu oraz kuper ma niebieski^[12]. Małe pokrywy skrzydłowe posiadają niebieskawe obrzeżenia, a pozostałe pokrywy skrzydłowe – żółtawe lub zielonkawe. Spodnia część ogona jest żółta. Samce mają czerwony dziób, a samice jasnokremowy. Tęczówka jest żółta, a nogi szare^[6].

Podgatunek P. s. burbidgii ma bardziej ciemnoniebieski kuper oraz ogólnie ciemniejsze upierzenie. Głowa bardziej rzuca się w odcień żółtawy^[6].

Aleksandretty filipińskie (P. s. everetii) w stosunku do P. s. burbidgii mają jeszcze ciemniejszy kuper^[12]. Szyja otoczona jest żółtozielonkawą obrączką^[6]. Tęczówki są czerwone^[12].

P. s. duponti ma bardziej żółtą szyję niż P. s. everetti^[12]. Kuper jest jasnoniebieski^[6].

P. s. freeri jest największym podgatunkiem papugi zielonej (mierzą 32–34 cm długości^[13]). Upierzenie ma bardziej żółtawe. Pióra na grzbiecie mają niebieskawe obrzeżenia^[6].

Młode osobniki upierzenie mają podobne do dorosłych^[12].

Ekologia i zachowanie

Papugi zielone zamieszkują tereny do 500 m n.p.m.^[3] Ich środowisko stanowią lasy, czasami pojawiają się na obszarach uprawnych^[13]. Żyją pojedynczo, w parach lub małych stadach liczących do 15 osobników^[12]. Papugi zielone często aktywne są w nocy^[6]. W skład ich diety wchodzą orzechy, owoce i nasiona^[12] należące do manuk (Leptospermum), figowców (Ficus) i innych roślin^[6]. Czasami powoduje szkody na polach uprawnych^[12]. Prowadzi osiadły tryb życia^[3].

Sezon lęgowy papug zielonych trwa od kwietnia do listopada^[12]. Najwcześniej się zaczyna na wyspie Samar. Ptaki te zakładają gniazda w dziuplach położonych na dużej wysokości w drzewach. Samica składa tam 2–4 jaj, które są wysiadywane przez około 25 dni^[6]. Młode opuszczają gniazdo w wieku 9 tygodni^[12], ale przez kolejne 3 tygodnie są jeszcze pod opieką rodziców^[6].

Status

Jak wyżej wspomniano, Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) w 2020 r. zaakceptowała podział taksonomiczny P. sumatrana na dwa odrębne gatunki, które klasyfikuje następująco:

• Psittacula sumatrana – gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Ptak ten opisywany jest jako szeroko rozpowszechniony i dość pospolity do bardzo pospolitego; liczebność populacji może znacznie przekraczać 10 tysięcy osobników; trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy. Takson ten w niewielkim stopniu narażony jest na utratę siedlisk wskutek wylesiania. Dorosłe osobniki i pisklęta są chwytane w pułapki w celu sprzedaży jako ptak klatkowy^[3][14].
• Psittacula everetti – gatunek zagrożony (EN, Endangered). Ptak wyjątkowo rzadki, a jego zasięg jest mocno pofragmentowany; liczebność populacji szacuje się na 250–999 dorosłych osobników, a jej trend jest spadkowy. Główne zagrożenie to chwytanie do niewoli zarówno osobników dorosłych, jak i piskląt, w mniejszym stopniu utrata siedlisk^[10][15].

Gatunek wymieniony jest w II załączniku CITES^[16].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).