Parada zwycięstwa Wehrmachtu i Armii Czerwonej w Brześciu

(c) Bundesarchiv, Bild 101I-121-0011A-22 / Gutjahr / CC BY-SA 3.0 DE

Gen. Mauritz von Wiktorin, gen. Heinz Guderian i kombryg Siemion Kriwoszein odbierają wspólną defiladę Wehrmachtu i Armii Czerwonej w Brześciu

Parada zwycięstwa Wehrmachtu i Armii Czerwonej w Brześciu – wspólna defilada oddziałów Armii Czerwonej i Wehrmachtu w Brześciu nad Bugiem w dniu 22 września 1939 przed Heinzem Guderianem i Siemionem Kriwoszeinem. Defilada była związana z przekazaniem w trakcie agresji na Polskę zdobytego przez Wehrmacht Brześcia – Armii Czerwonej zgodnie z postanowieniami paktu Ribbentrop-Mołotow.

Przebieg wydarzeń

Łuk powitalny w Brześciu z symbolami nazistowskimi i sowieckimi

11 września komendantem twierdzy brzeskiej i dowódcą jej obrony został mianowany przez Naczelnego Wodza WP Edwarda Śmigłego-Rydza generał Konstanty Plisowski, który z dostępnych mu oddziałów Wojska Polskiego (ok. 2-2,5 tysiąca żołnierzy) zorganizował zgrupowanie w sile brygady piechoty, liczące sześć batalionów. Po ciężkich walkach z XIX Korpusem Pancernym Wehrmachtu (10 Dywizją Pancerną oraz 20 Dywizją Zmotoryzowaną) w obronie twierdzy brzeskiej, 17 września ranny gen. Konstanty Plisowski wydał rozkaz opuszczenia twierdzy w celu ewakuacji do Terespola. Wówczas wojska niemieckie, pod dowództwem Heinza Guderiana zajęły miasto.

Zgodnie z postanowieniami Paktu Ribbentrop-Mołotow Brześć nad Bugiem znajdował się w strefie interesów ZSRR. Po agresji ZSRR na Polskę, która rozpoczęła się 17 września 1939, do Brześcia zbliżyły się oddziały 29 Brygady Czołgów Armii Czerwonej pod dowództwem Siemiona Kriwoszeina^[1]. Niemcy podjęli wówczas decyzję o opuszczeniu miasta przez Wehrmacht i przekazaniu go Armii Czerwonej. Uroczystość miała być poprzedzona wspólną paradą wojsk Armii Czerwonej i Wehrmachtu^[2].

Według wstępnego porozumienia, żołnierze niemieccy i radzieccy mieli przemaszerować przed swoimi dowódcami, po defiladzie miała nastąpić zmiana flagi, oraz miały być odegrane hymny Niemiec i ZSRR^[3]. Jednak dowódca radziecki Siemion Kriwoszein pisze w swoich pamiętnikach, że nie pozwolił przejść wojskom radzieckim wraz z siłami niemieckimi gdyż bał się, że wojska radzieckie, zmęczone po długim marszu do Brześcia, prezentują się gorzej w porównaniu z Niemcami, którzy pozostali w mieście przez kilka dni. Zamiast tego zasugerował, że radzieckie kolumny wejdą do miasta oddzielnie i będą pozdrawiać wojska niemieckie opuszczające miasto^[4]. Sowieci ostatecznie do defilady oddelegowali 4 batalion z 29 Brygady Czołgów Armii Czerwonej.

Parada odbyła się na ulicy Unii Lubelskiej, rozpoczęła się o godzinie 16. "Trybuny zwycięstwa", przed którymi paradowali żołnierze radzieccy i niemieccy, zostały zbudowane przez wojska radzieckie, ozdobione swastykami i czerwonymi gwiazdami^[5]. Defiladę odebrali wspólnie Heinz Guderian i Siemion Kriwoszein na trybunie ustawionej przed gmachem Urzędu Wojewódzkiego województwa poleskiego. Trwała ona około 45 minut^[6].

Po paradzie, która przebiegała zgodnie z ustaleniami, a którą Neil Ferguson opisuje jako przyjazną i radosną^[7], Niemcy wycofali się na zachodni brzeg Bugu, a Sowieci przejęli kontrolę nad miastem, jak również nad resztą Wschodniej Polski.

Aleksandr Niekricz niemiecko-radziecką paradę wojskową w Brześciu nad Bugiem uznał za oficjalne zakończenie działań wojennych przeciw Polsce^[8].

Parada w historiografii rosyjskiej

Według Nowej Gaziety (ros. Новая газета) z 2008 roku parada miała pokazać całemu światu siłę nowo powstałego sojuszu sowiecko-hitlerowskiego^[9]. Nowaja Gazieta zauważa również, że polski dowódca, który bronił Brześcia przed Niemcami, gen. Konstanty Plisowski, został aresztowany przez NKWD, a następnie zamordowany w Katyniu.

Kilka historycznych prac rosyjskich historyków opublikowanych w latach 1980–1990 dokładnie omawia wspólne parady wojskowe Armii Czerwonej i niemieckiego Wehrmachtu zarówno w Brześciu jak i w innych miastach okupowanej Polski^[10].

Rosyjski historyk Michaił Semirjaga pisze w swojej pracy "parady wspólne sił zbrojnych obu krajów miały miejsce także w Grodnie, Brześciu, Pińsku i kilku innych miastach (Niemcy nazywali je "defiladami zwycięstwa"). Parada w Grodnie była nadzorowana przez brygady Wasilija Czujkowa"^[11].

W późniejszych pracach historyków rosyjskich związanych z Kremlem, Michaiła Mieltiuchowa i Olega Wisziljowa, parady w innych miastach są nazywane "mitem", a zdjęcia z tych parad nazywają polsko-nazistowską mistyfikacją^[12]. Wisziljow kwestionuje również wydarzenia w Brześciu uważając, że nie było defilady a jedynie: "uroczyste wyjście wojsk niemieckich pod nadzorem radzieckich przedstawicieli"^[12]

Przypisy

• 

  (c) Bundesarchiv, Bild 101I-121-0008-25 / Ehlert, Max / CC-BY-SA 3.0

  Spotkanie żołnierzy Wehrmachtu i Armii Czerwonej w Brześciu

• 

  (c) Bundesarchiv, Bild 101I-121-0012-15 / CC-BY-SA 3.0

  Żołnierze Armii Czerwonej i Wehrmachtu podczas wspólnej defilady

• 

  (c) Bundesarchiv, Bild 146-1979-050-27A / Fremke, Heinz / CC-BY-SA 3.0

  Konferencja oficerów Wehrmachtu i Armii Czerwonej. Brześć, gabinet w Urzędzie Wojewódzkim.

• 

  (c) Bundesarchiv, Bild 101I-121-0010-11 / CC-BY-SA 3.0

  Rozmowy oficerów Wehrmachtu i Armii Czerwonej o wytyczeniu bieżącej linii rozgraniczenia wojsk na zaatakowanym terytorium Polski (Brześć, 21 września 1939); na pierwszym planie gen. Heinz Guderian (odwrócony z tylnego półprofilu), nad mapą pochylony Siemion Kriwoszein

• 

  (c) Bundesarchiv, Bild 101I-121-0011A-23 / CC-BY-SA 3.0

  Wspólna parada Wehrmachtu i Armii Czerwonej w Brześciu, 22 września 1939

• 

  (c) Bundesarchiv, Bild 101I-013-0068-33 / Höllenthal / CC-BY-SA 3.0

  Sowiecki czołgista oddaje honory w czasie przygotowań do defilady

• 

  (c) Bundesarchiv, Bild 101I-121-0012-30 / CC-BY-SA 3.0

  Sowieckie czołgi i niemieccy motocykliści podczas defilady

• 

  (c) Bundesarchiv, Bild 101I-121-0011-20 / CC-BY-SA 3.0

  Żołnierze Wehrmachtu i Armii Czerwonej pod propagandowymi plakatami sowieckimi; Brześć, 22 września 1939

Zobacz też

• Pakt Ribbentrop-Mołotow
• Obrona twierdzy brzeskiej (1939)
• Agresja ZSRR na Polskę

Bibliografia

• Sławomir Dębski: Między Berlinem a Moskwą. Stosunki niemiecko-sowieckie 1939–1941. Warszawa 2007, wyd. II poprawione, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych ISBN 978-83-89607-08-9
• Marek Kornat: Polska 1939 roku wobec paktu Ribbentrop-Mołotow. Problem zbliżenia niemiecko-sowieckiego w polityce zagranicznej II Rzeczypospolitej. Warszawa 2002, Wyd. Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, ISBN 83-915767-2-8;
• Norman Davies: Europa, Europa. Znak 2000. ISBN 83-240-0004-6
• Wojciech Roszkowski: Historia Polski 1914–1990. PWN 1991.
• Aleksander Bregman: Najlepszy sojusznik Hitlera: studium o współpracy niemiecko-sowieckiej 1939–1941. Wydanie 7 (wyd. 1 w 1958) Londyn 1983, wyd. Orbis, ISBN 0-901149-13-6, najnowsze wydanie krajowe: Warszawa 2009 wyd. Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, ISBN 978-83-88747-62-5;
• JanuszJ. Magnuski JanuszJ., MaksymM. Kołomijec MaksymM., Czerwony Blitzkrieg. Wrzesień 1939: Sowieckie Wojska Pancerne w Polsce, Warszawa: Wydawnictwo Pelta, 1994, ISBN 83-85314-03-2, OCLC 751139229 .
• Neill Ferguson: The War of the World. The Penguin Press, New York 2006
• Heller M., Nekrich A.: Geschichte der Sowjetunion. Bd. 2. Königstein, 1982. S. 29-30;Wyd. polskie: Michał Heller, Aleksander Niekricz: Utopia u władzy: historia Związku Radzieckiego. tł. z ros. Andrzej Mietkowski, t.1, London 1985, ISBN 0-902352-39-3, t. 2, London 1987, wyd. Polonia Book Fund, ISBN 0-902352-41-5;
• Pietrow B.: Stalinismus. Sicherheit. Offensive: Das «Dritte Reich» in der Konzeption der sowjetischen Außenpolitik. Melsungen, 1983.;
• Бережков В. М.: Просчет Сталина, Международная жизнь. 1989. № 8. С. 19;
• Семиряга М. И.: Тайны сталинской дипломатии. 1939–1941 гг. Moskwa 1992. s. 101;
• Лебедева Н. С.: Катынь: преступление против человечества. s. 34.;
• Некрич А. М.: 1941, 22 июня. – М.: Памятники исторической мысли. 1995. wyd. polskie: Aleksander Niekricz: 1941, 22 czerwca. Warszawa 1967 wyd. Książka i Wiedza;
• Вишлёв О. В.: Накануне 22 июня 1941 года. Документальные очерки. Moskwa 2001. s. 108–109.