Parafia św. Bartłomieja Apostoła w Bieruniu

Parafia św. Bartłomieja Apostoła

Kościół św. Bartłomieja Apostoła
Państwo	Polska
Siedziba	Bieruń
Adres	ul. Krakowska 3 43-150 Bieruń
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Archidiecezja	katowicka
Dekanat	Bieruń
Kościół	św. Bartłomieja Apostoła
Filie	sanktuarium św. Walentego
Proboszcz	ks. Michał Anderko
Wezwanie	św. Bartłomieja Apostoła
Wspomnienie liturgiczne	niedziela po 23 sierpnia, Odpust św. Walentego: 14 lutego
Położenie na mapie Bierunia Parafia św. Bartłomieja Apostoła
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Parafia św. Bartłomieja Apostoła
Położenie na mapie województwa śląskiego Parafia św. Bartłomieja Apostoła
Położenie na mapie powiatu bieruńsko-lędzińskiego Parafia św. Bartłomieja Apostoła
50°05′33″N 19°05′33″E/50,092500 19,092500
Strona internetowa

Parafia św. Bartłomieja Apostoła – rzymskokatolicka parafia znajdująca się w Bieruniu, w dzielnicy Bieruń Stary. Parafia należy do dekanatu Bieruń w archidiecezji katowickiej.

Geneza

Pierwotnie Bieruń należał do lędzińskiej parafii św. Klemensa. Okręg pszczyński należał wówczas do dekanatu oświęcimskiego, a ten zaś do diecezji krakowskiej. Drewniany kościół św. Bartłomieja wybudowano w I poł. XV w. Początkowe losy tego kościółka nie są znane – wiadomo tylko, że w 1568 r. był tam ks. Wojciech, wikary zależny od lędzińskiego plebana. 30 sierpnia 1568 r. książę pszczyński Karol Promnitz, protestant, zmusił do rezygnacji z urzędu dziekana pszczyńskiego ks. Warszowskiego, a następnie odwołał wszystkich plebanów dekanatu pszczyńskiego na mocy cuius regio eius religio. W 1578 r. powstał spór Karola Promnitza z biskupem krakowskim Piotrem Myszkowskim o dziesięciny dla kościoła w Bieruniu, które miały płacić Bojszowy. Ten fakt wskazuje na odłączenie się bieruńskiego kościoła od lędzińskiej parafii. Od końca 1578 r. w Bieruniu urzędował pastor Klemens. W 1580 r. Jan Biberstein wybudował kościół w Bojszowach, któremu od dnia 9 października 1580 r. Bieruń miał płacić dziesięcinę. Na początku XVII w. (między 1619 a 1628 r.) wybudowano poza miastem kościół św. Walentego, jako że miał on za patrona świętego można przypuszczać, że był katolicki. W listopadzie 1598 r. wizytacji kościelnej (pierwszej po soborze trydenckim) dekanatu pszczyńskiego dokonał archidiakon krakowski Krzysztof Kazimirski na zlecenie biskupa Jerzego Radziwiłła. Według niej kościół w Oppidum Bierun znajdował się w rękach luterańskich^[1]. 13 września 1628 r. burgrabia Karol Hannibal von Dohn wydał w imieniu cesarza Ferdynanda II edykt nakazujący pastorom opuszczenie ziemi pszczyńskiej w ciągu 14 dni. 6 marca 1629 r. cesarz wydał edykt zaprowadzający stan religijny, który istniał w państwie w 1553 r. W 1630 r. biskup krakowski zamianował w Bieruniu plebana ks. Łukasza.

Kościół

Obecny kościół jest czwartym z kolei zbudowanym na tym miejscu. Pierwsza wzmianka o kościele w Bieruniu pochodzi z kroniki Liber Beneficiorum Jana Długosza: „Bieruń, miasto (...), w którym jest kościół drewniany pw. św. Bartłomieja, filia kościoła macierzystego w Lędzinach (...) kościół w Bieruniu jest świeżo zbudowany...”. Jan Długosz tę część kroniki napisał przed śmiercią księcia Mikołaja II w 1452 r. Prawdopodobnie drewniany kościół powstał pod patronatem księżnej Heleny, która w 1407 r. otrzymała ziemię pszczyńską jako wiano od księcia Jana II. Z mapy Hindenburga z 1636 r., na której są narysowane dwa kościoły w Bieruniu, widać, że kościół św. Bartłomieja miał sygnaturkę i ogrodzenie. Protokół wizytacyjny z 1665 r. zawiera krótki opis tego kościoła. Był drewniany, starodawny, miał trzy ołtarze, drewnianą zakrystię i chrzcielnicę oraz ogrodzenie. 21 lipca 1677 r. wybuchł w Bieruniu pożar, który zniszczył całe miasto z wyjątkiem kościoła św. Walentego. Po pożarze proboszcz ks. Witkiewicz wybudował plebanię, szkołę i szpital. Z powodu braku pieniędzy i z faktu istnienia kościółka św. Walentego proboszcz nie podjął się odbudowy kościoła parafialnego. Dopiero w 1679 r. nowy proboszcz ks. Herbst zaczął zbierać pieniądze i 9 maja 1680 r. położono fundamenty pod nowy drewniany kościół. Poświęcenia dokonał dziekan pszczyński ks. Franciszek Szafrański 22 grudnia 1680 r. W 1686 r. cieśla Jacek z Mysłowic dostał absolutorium od proboszcza. Ołtarz główny i obraz zostały wykonane w Żorach. Kościół posiadał dwa boczne ołtarze – NMP i św. Antoniego Padewskiego i dzwonnicę, na której w lutym 1681 r. zawieszono dzwon. Prawie sto lat później wskutek rosnącej liczby mieszkańców Bierunia proboszcz ks. Karol Posadowski postanowił wybudować nowy, większy kościół. Samą budowę rozłożono na kilka lat. W 1770 r. zburzono starą wieżę i wybudowano murowaną. W 1776 r. rozebrano resztę drewnianego kościoła i przystąpiono do dalszej budowy. 20 października 1776 r. dziekan pszczyński ks. Tomasz Trzebień dokonał poświęcenia nowej świątyni. W opisie kościoła z 1791 r. napisano: „Kościół parafialny w miasteczku Bieruniu jest murowany; wielki chór podługowaty (nawa główna), mały chór (prezbiterium) w pół oktogonu czyli ośmiokątny”. Długość kościoła wynosiła 84 stopy (23,9 m). Nie było sklepienia, tylko płaski, drewniany sufit. W 1794 r. postawiono nowy ołtarz główny, wykonany przez Matysa Hampela z Lublińca.

W 1833 r. proboszcz ks. Jan Hawlicki zbudował zakrystię, a burmistrz Bierunia Józef Niesyto ufundował kaplicę św. Barbary po przeciwległej stronie kościoła. 9 czerwca 1845 r. całe miasto, a więc i kościół wraz z plebanią, szpitalem i szkołą, spłonęło w pożarze. Udało się uratować kielichy, monstrancje, ornaty, akta, metryki i ważniejsze dokumenty. Najpierw odbudowano szkołę i plebanię. Po zebraniu funduszy rozebrano zgliszcza i 14 czerwca 1851 r. przystąpiono do budowy. Architektem był Królewski Inspektor budowlany Józef Linke z Raciborza, a kierownikiem budowy Augustyn Kern z Gliwic. Budowa przeciągnęła się z powodu braku pieniędzy. 29 maja 1859 r. sufragan wrocławski Bogedain poświęcił nowy kościół. Główny ołtarz wykonał Jan Gajda w 1857 r. W czasie II wojny światowej pocisk artyleryjski przebił dach i wybuchł wewnątrz, co wzbudziło niepokój miejscowej ludności, gdyż w pobliżu znajdował się niemiecki skład amunicji. Kościół ten stoi do dzisiaj, jedynie w 1948 r. dobudowano dwie zakrystie.

Od 1955 r. z inicjatywy ówczesnego proboszcza – ks. Jana Trochy na święta Bożego Narodzenia w kościele wystawiana jest ruchoma szopka, której twórcami są mieszkańcy Bierunia.

Proboszczowie

• ks. Łukasz (1630–1658)
• ks. Wojciech Chłądowicz (1658–1665)
• ks. Jan Szczepanowicz (1665–1673)
• ks. Jerzy Witkiewicz (1673–1679)
• ks. Jan Antoni Herbst (1679–1683)
• ks. Jerzy Leopold Frankowicz (1683–1693)
• ks. Paweł Antoni Bargiel (1693–1711)
• ks. Jerzy Antoni Odrobiński (1711–1746)
• ks. Ludwik Nepomucen Kosmeli (1746–1756)
• ks. Karol Maurycy Posadowski (1756–1785)
• ks. Jan Kanty Żychoń (1786–1832)
• ks. Jan Hawlicki (1833–1866)
• ks. August Schumann (1867–1898)
• ks. Jerzy Thielmann (1898–1903)
• ks. Mateusz Bielok (1903–1922)
• ks. dr Karol Wilk (1923–1935)
• ks. Paweł Macierzyński (1935–1945)
• ks. prałat Jan Trocha (1945–1969)
• ks. Wilhelm Słomka (1969–1972)
• ks. Józef Tchórz (1972–1989)
• ks. Walerian Ogierman (1989–2013)
• ks. Janusz Kwapiszewski (2013–2019)
• ks. Michał Anderko (2019-nadal)

Grupy parafialne

• Akcja Katolicka
• Apostolstwo Dobrej Śmierci
• Dzieci Maryi
• Ministranci
• Młodzieżowy Zespół Charytatywny
• Odnowa w Duchu Świętym
• Ruch Światło-Życie
• Schola
• Wspólnoty różańcowe.

Przypisy

Bibliografia

• Jan Kudera, Historia Kościoła parafialnego w Bieruniu, Bieruń 1996 (reprint).
• Jerzy Nyga, Pamiątki Przeszłości Bierunia Kościół Św. Bartłomieja i kościół Św. Walentego bmrw.

Linki zewnętrzne

• Informacje o parafii na stronie archidiecezji katowickiej