Parafia św. Mateusza Apostoła w Nowym Stawie

Parafia św. Mateusza Apostoła
Ilustracja
Kościół parafialny św. Mateusza Apostoła w Nowym Stawie
Państwo

 Polska

Województwo

 pomorskie

Siedziba

Nowy Staw

Adres

82-230 Nowy Staw,
plac Kardynała Stefana Wyszyńskiego 1

Data powołania

1330

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Diecezja

elbląska

Dekanat

Nowy Staw

Kościół

św. Mateusza Apostoła

Proboszcz

ks. Jerzy Pawelczyk

Wezwanie

św. Mateusza Apostoła

Wspomnienie liturgiczne

Nowy Staw 21 września

Położenie na mapie Nowego Stawu
Mapa konturowa Nowego Stawu, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Parafia św. Mateusza Apostoła”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Parafia św. Mateusza Apostoła”
Położenie na mapie powiatu malborskiego
Mapa konturowa powiatu malborskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Parafia św. Mateusza Apostoła”
Położenie na mapie gminy Nowy Staw
Mapa konturowa gminy Nowy Staw, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Parafia św. Mateusza Apostoła”
Ziemia54°08′04″N 19°00′30″E/54,134444 19,008333
Strona internetowa

Parafia św. Mateusza Apostoła w Nowym Stawieparafia wchodząca w skład dekanatu Nowy Staw w diecezji elbląskiej.

O parafii

Do parafii należą miejscowości: Chlebówka, Dębina, Dębina SHR, Kącik, Laski, Mirowo, Tralewo, Stawiec, Trępnowy, Nowy Staw.

Rozwój osadnictwa na Żuławach Wiślanych w XIV wieku spowodował przyrost ludności Nowego Stawu. Osada w 1316 roku uzyskała przywilej wiejski (jako Dorf cume – Nuwen TicheNytyska Wieś), natomiast w 1343 roku została lokowana na chełmińskim prawie miejskim. Akt nadania praw wiejskich potwierdza istnienie w Nytyskiej Wsi kościoła parafialnego już ok. roku 1316. Parafię erygowano w 1330 roku z inicjatywy zakonu krzyżackiego.

W 1400 roku mieszczanie nowostawscy podjęli decyzję o budowie nowego kościoła miejskiego pw. św. Mateusza. W ciągu kilkudziesięciu lat wzniesiono jeden z najpotężniejszych i najważniejszych zabytków architektury gotyckiej na Żuławach. Świątynię konsekrowano w 1408 roku. Jej rozmiary wynosiły 30 x 55 metrów, a wysokość ok. 55 m. Prace ukończono pod koniec XV wieku. Budowa nowego kościoła gotyckiego była wyraźnym znakiem wyodrębnienia parafii miejskiej ze starej parafii św. Ducha w Nytyskiej Wsi, z którą miasto było pierwotnie związane. Budowa kościoła św. Mateusza na peryferiach ówczesnego Nowego Stawu może świadczyć o obronnym charakterze budowli. W I połowie XV wieku siedzibę parafii nowostawskiej przeniesiono z kościoła św. Ducha do kościoła św. Mateusza. Kościół św. Ducha w Nytyskiej Wsi stał się świątynią filialną kościoła św. Mateusza. Należy wspomnieć o istnieniu w granicach Nowego Stawu jeszcze jednej świątyni. Do roku 1606 funkcjonował kościół św. Jerzego. Kościół św. Mateusza po pożarze w 1568 roku, został odbudowany w latach 1573–1574 dzięki fundacji opata oliwskiego Kaspra Geschkau. Zachował swój gotycki charakter; posiada dwie monumentalne nierówne wieże, 3 nawy, płaski, drewniany strop. Nad prezbiterium jest gotyckie sklepienie gwiaździste, w zakrystii gwiaździste i krzyżowe. Manierystyczny ołtarz główny Świętej Trójcy z 1609 roku został sprowadzony z kościoła św. Katarzyny w Braniewie przez ówczesnego proboszcza ks. Mockiego. W nawach głównych i prezbiterium znajdują się ponadto 4 barokowe ołtarze boczne.

Od początku swego istnienia, aż do roku 1525 nowostawska parafia była częścią diecezji pomezańskiej. Parafia stała się siedzibą dekanatu. Po sekularyzacji Prus w 1525 roku diecezja pomezańska straciła swój katolicki charakter. Nowy Staw był jednak ostoją wyznania katolickiego na Żuławach. Na mocy bulli Cum ecclesiae Culumensi 1617 roku administrację nad diecezją pomezańską przejęli biskupi chełmińscy. Parafia w Nowym Stawie funkcjonowała wówczas w ramach oficjałatu malborskiego.

Ołtarz główny w kościele św. Mateusza
Tabernakulum

W 1821 roku doszło do kolejnej zmiany przynależności administracyjnej parafii. Rząd pruski przystąpił do pertraktacji ze Stolicą Apostolską w sprawie zmiany granic diecezjalnych, zgodnych z granicami ustalonymi na kongresie wiedeńskim w 1815 roku. Papież Pius VII bullą De salute animarum z 1821 roku dokonał podziału diecezji chełmińskiej; parafia w Nowym Stawie stała się częścią diecezji warmińskiej.

Zakończenie I wojny światowej i obrady konferencji w Wersalu w 1919 roku zmieniły sytuację geopolityczną Pomorza. Nowy Staw stał się częścią Wolnego Miasta Gdańska. Parafia św. Mateusza została wyłączona z diecezji warmińskiej i w 1922 roku włączona do Administratury apostolskiej Wolnego Miasta Gdańska, przekształconej bullą Universa Christi fidelium cura z roku 1925 w diecezję gdańską. W jej ramach nowostawska parafia funkcjonowała do 25 marca 1992 roku, czyli utworzenia diecezji elbląskiej.

W latach 1924–1996 w Nowym Stawie znajdował się dom zakonny Sióstr Elżbietanek oraz zakonna kaplica półpubliczna pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa.

25 marca 2002 roku biskup elbląski Andrzej Śliwiński ustanowił przy parafii Kapitułę Kolegiacką Żuławską.

W tutejszej parafii został ochrzczony i wychował się biskup ordynariusz diecezji pelplińskiej ks. Ryszard Kasyna.

Proboszczowie parafii św. Mateusza Apostoła w Nowym Stawie od 1820 roku

imię i nazwiskodaty urzędowania
ks. Karol Janzen1820–1861
ks. Rudolf Langwald1861–1894
ks. Karol Skowronski (komendariusz)1894–1895
ks. prałat Jan Tietz1895–1928
ks. Franciszek Kroll (administrator)1928
ks. prałat Klemens Sierigk1928–1941
ks. Herbert Gerhard Kiewert (administrator)1941
ks. Peter Degenhardt (administrator)1941–1942
ks. Herbert Gerhard Kiewert1942–1945
ks. Stefan Kinka1946–1958
ks. Józef Ćwirko1958–1967
ks. Józef Łyp1967–1968
ks. Władysław Żywiński1968 – 1 sierpnia 1975
ks. prałat kanonik Ireneusz Glegociński1 sierpnia 1975 – 20 października 2007
ks. kanonik Jerzy Pawelczykod 1 listopada 2007

Wikariusze parafii św. Mateusza Apostoła w Nowym Stawie od 1901 roku

imię i nazwiskodaty urzędowania
ks. Otto Keuchel1901–1903
ks. Otto Miller1906
ks. Artur Kather1906
ks. Andrzej Brückmann1907–1910
ks. Alojzy Höhn1910
ks. Otto Thämm1911
ks. Marcin Jablonski1911
ks. Bruno Binnebesel1928
ks. Fryderyk Lulkowski1933–1935
ks. Władysław Ciechorski1936–1937
ks. Piotr Thiessen1938–1939
ks. Ildefons Künemund1939–1940
ks. Jerzy Wilke1940–1941
ks. Helmut Wiecke1941–1943
ks. Franciszek Kaszubowski1950–1956
ks. Stefan Milewski1956–1957
ks. Henryk Bukowski1957
ks. Hubert Nokelski1958
ks. Mieczysław Goździewski1957–1959
ks. Wiesław Lauer1959–1960
ks. Edward Łopatecki1960–1961
ks. Mieczysław Masłyk1962
ks. Alfons Pluskowski1962–1965
ks. Gerard Maternicki1965–1967
ks. Antoni Misiaszek1965–1967
ks. Gerard Maternicki1965–1967
ks. Tadeusz Hebel1966–1967
ks. Henryk Klofczyński1967–1970
ks. Tadeusz Hebel1966–1967
ks. Władysław Madej1968–1971
ks. Władysław Wojciech Matys1971–1972
ks. Jerzy Trepczyk1970–1972
ks. Stanisław Dułak1972–1973
ks. Franciszek Fecko1973–1974
ks. Wiesław Bogucki1973–1975
ks. Leszek Wojtas1974–1975
ks. Jan Bugielski1975–1977
ks. Roman Zrój1976–1978
ks. Marek Mierzwa1978–1980
ks. Zdzisław Kropidłowski1978–1980
ks. Marian Wątroba1980–1983
ks. Stefan Pasternak1983–1984
ks. Edward Słowik1983–1986
ks. Zdzisław Berliński1984–1988
ks. Kazimierz Dolny1986–1988
ks. Tomasz Bielecki1989–1991
ks. Jan Potrykus1988–1992
ks. Andrzej Jażdżewski1991–1997
ks. Adam Żaczek1992–1995
ks. Dariusz Łyczakowski1995
ks. Wiesław Szabla1995–1998
ks. Krzysztof Stasal1997–2003
ks. Jacek Dąbrowski1999–2004
ks. Adam Przemysław Ciechanowski2003–2006
ks. Krzysztof Sękuła2004–2007
ks. Paweł Drożdż2006–2008
ks. Rafał Giedrojc2007–2010
ks. Dariusz Stawiecki2009–2012
ks. Sylwester Nowokrzewski2012–2013
ks. Radomir Sebunia2013–2014
ks. Paweł Wisła2014–2019
ks. Jerzy Piątkowski2010–2021
ks. Maciej Rusieckiod 2019

Grupy parafialne

Liturgiczna Służba Ołtarza, grupa młodzieży, chór parafialny, róże różańca świętego, schola dziecięca, redakcja tygodnika parafialnego Vox Populi Novostaviensis, Parafialny Zespół Caritas, Duchowa Adopcja Dziecka Poczętego, grupa AA.

Zobacz też

  • Kolegiata św. Mateusza Apostoła w Nowym Stawie

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Pomeranian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.92 N
  • S: 53.40 N
  • W: 16.65 E
  • E: 19.75 E
Japanese Map symbol (Church).svg
Japanese map symbol "Church". U+26EA
Kolegiata Żuławska.JPG
Autor: WKac, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kolegiata Żuławska św. Mateusza Apostoła w Nowym Stawie z 1400 roku
Tabernakulum w Nowym Stawie.JPG
Autor: Wikipedysta:WKac, Licencja: CC BY 2.5
Tabernakulum w kościele św. Mateusza w Nowym Stawie
Nowy Staw location map.svg
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa Nowego Stawu, Polska
Dekanat Nowy Staw.JPG
Autor: WKac, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dekanat Nowy Staw w diecezji elbląskiej
Oltarz glowny Nowy Staw.jpg
oltarz glowny w kosciele sw. Mateusza w Nowym Stawie
Powiat malborski location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu malborskiego, Polska
Nowy Staw (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Nowy Staw, Polska