Parafia św. Mikołaja w Białymstoku

Parafia św. Mikołaja

Katedra św. Mikołaja
Państwo	Polska
Siedziba	Białystok
Adres	ul. św. Mikołaja 4A 15-419 Białystok
Data powołania	1830
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
Diecezja	białostocko-gdańska
Dekanat	Białystok
Sobór	św. Mikołaja
Filie	cerkiew akademicka św. Marii Magdaleny w Białymstoku
Proboszcz	ks. mitrat mgr Jan Fiedorczuk[1]
Wezwanie	św. Mikołaja
Wspomnienie liturgiczne	22 maja (9 maja, stary styl) 22 września (9 września, stary styl) 19 grudnia (6 grudnia, stary styl)
Położenie na mapie Białegostoku Sobór parafialny
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Sobór parafialny
Położenie na mapie województwa podlaskiego Sobór parafialny
53°07′57,8″N 23°09′16,2″E/53,132722 23,154500
Strona internetowa

Parafia katedralna św. Mikołaja – parafia prawosławna w Białymstoku, w dekanacie Białystok należącym do diecezji białostocko-gdańskiej.

Na terenie parafii funkcjonują 3 cerkwie i 1 kaplica:

• sobór św. Mikołaja w Białymstoku – parafialna i jednocześnie katedralna
• cerkiew św. Eufrozyny Połockiej w Białymstoku – cmentarna (Leśna Dolina)
• cerkiew św. Marii Magdaleny w Białymstoku – akademicka^[2]
• kaplica Świętych Cyryla i Metodego w Niepublicznej Szkole Podstawowej im. Świętych Cyryla i Metodego w Białymstoku (ulica Ludwika Waryńskiego 30)^[3]

Historia

Kaplica Świętych Cyryla i Metodego w Niepublicznej Szkole Podstawowej im. Świętych Cyryla i Metodego

Cerkiew filialna św. Marii Magdaleny

Cerkiew św. Eufrozyny Połockiej na cmentarzu parafialnym na Leśnej Dolinie

Początki dzisiejszej parafii św. Mikołaja sięgają XVIII wieku. W 1727 w centrum Białegostoku, na wschód od dzisiejszego soboru katedralnego, wzniesiono drewnianą 3-kopułową cerkiew pod wezwaniem św. Mikołaja, podlegającą parafii św. Eliasza w Dojlidach. W 1830 erygowano samodzielną parafię, której pierwszą siedzibą była cerkiew św. Aleksandra Newskiego, urządzona w tym samym roku w kaplicy Pałacu Branickich.

Po rezygnacji z przekształcenia pałacu w carską rezydencję, podjęto decyzję o budowie wolno stojącej, murowanej cerkwi pod wezwaniem patrona parafii – św. Mikołaja. Cerkiew św. Aleksandra Newskiego miała pełnić odtąd tylko funkcję wewnętrznej świątyni pałacu (w którym urządzono Instytut Dobrze Urodzonych Panien). XVIII-wieczną drewnianą cerkiew św. Mikołaja rozebrano ze względu na jej szczupłość^[a] i zły stan techniczny. Nową świątynię parafialną wzniesiono w latach 1843–1846.

Decyzją Jego Ekscelencji, Arcybiskupa Białostockiego i Gdańskiego Sawy, w 1983 wyłączono z parafii św. Mikołaja nowe parafie: Świętego Ducha na Antoniuku, Wszystkich Świętych na Wygodzie a później Hagia Sophia na Jaroszówce, Zmartwychwstania Pańskiego na Słonecznym Stoku oraz św. Jerzego na Nowym Mieście^[3].

Doniosłym wydarzeniem dla parafii była wizyta w 1987 Jego Świątobliwości Patriarchy Ekumenicznego Konstantynopola Dimitriosa I oraz w 1991 Papieża Jana Pawła II. W 1988 w soborze św. Mikołaja odbyły się główne uroczystości liturgiczne związane z obchodami w Polsce Tysiąclecia Chrztu Rusi.

W latach 1990–1993 na nowym cmentarzu parafialnym w dzielnicy Leśna Dolina, przy ulicy św. Andrzeja Boboli 67 zbudowano cerkiew św. Eufrozyny Połockiej, konsekrowaną 1 listopada 1993.

W 1998 sobór św. Mikołaja po raz drugi w swej historii gościł Patriarchę Ekumenicznego (Konstantynopolitańskiego). W dniu 14 października 1998 do Białegostoku przybył Jego Świątobliwość Patriarcha Bartolomeusz I, który wraz z Jego Eminencją Metropolitą Sawą i innymi hierarchami przewodniczył uroczystemu nabożeństwu w katedrze św. Mikołaja.

Świątynia parafialna

Obecna katedra diecezji białostocko-gdańskiej powstała w bezpośrednim sąsiedztwie XVIII-wiecznej, drewnianej cerkwi filialnej parafii św. Eliasza w Dojlidach; cerkiew tę rozebrano po 1840. Nową świątynię wzniesiono w latach 1843–1846 w stylu klasycyzmu rosyjskiego (połączenie klasycyzmu i bizantynizmu, pod wpływem prądów budownictwa cerkiewnego, płynących z Petersburga), na planie krzyża greckiego. Projektant cerkwi to najprawdopodobniej Konstantyn Thon. W południowym skrzydle cerkwi znajdują się obecnie (od 22 września 1992) relikwie św. Gabriela Zabłudowskiego.

Wykaz proboszczów

• 1844–1846 – ks. Atanazy Łopuszyński^[4]
• 1846–1883 – ks. Jan Sitkiewicz
• 1883–1910 – ks. Paweł Zieliński
• 1910–1915 – ks. Józef Guszkiewicz
• 1915–1918 – przerwa w działalności parafii (bieżeństwo)
• 1918–1952 – ks. Józef Guszkiewicz
• 1952–1970 – ks. Wiaczesław Rafalski
• 1970–2004 – ks. Serafim Żeleźniakowicz
• 2004–2007 – ks. Anatol Ławreszuk
• od 2007 – ks. Jan Fiedorczuk

Zobacz też

• Diecezja białostocko-gdańska
• Dekanat Białystok (PAKP)
• Jakub (Kostiuczuk) – arcybiskup białostocko-gdański

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Kalendarz Prawosławny 2019, Wydanie Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, ISSN 1425-2171, s. 187
• Hierarchia i kler kościoła prawosławnego w granicach II Rzeczypospolitej i Polski powojennej w XIX–XXI wieku, ks. Grzegorz Sosna i m. Antonina Troc-Sosna, Ryboły 2012

Linki zewnętrzne

• Strona parafii św. Mikołaja w Białymstoku
• Wirtualne zwiedzanie soboru katedralnego św. Mikołaja. zobacz.cerkiew.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-06-14)].