Parafia św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Gorzkowie

Parafia św. Stanisława Biskupa i Męczennika

Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Siedziba	Gorzków
Adres	ul. Rynkowa 25 22-315 Gorzków-Osada
Data powołania	1406 arcybiskupa halickiego Jakuba Strepę 1647 przez biskupa sufragana chełmskiego Mikołaja Świrskiego
Data zamknięcia	1568 – 1623
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Archidiecezja	lubelska
Dekanat	Krasnystaw – Zachód
Kościół parafialny	św. Stanisława Biskupa i Męczennika
Filie	kaplica NMP Królowej Polski w Bobrowem (1987) kaplica Skawińskich na cmentarzu w Gorzkowie (1850)
Proboszcz	ks. kan. Krzysztof Adamowski
Wezwanie	św. Stanisława Biskupa i Męczennika
Wspomnienie liturgiczne	8 maja
Położenie na mapie gminy Gorzków Parafia św. Stanisława Biskupa i Męczennika
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Parafia św. Stanisława Biskupa i Męczennika
Położenie na mapie województwa lubelskiego Parafia św. Stanisława Biskupa i Męczennika
Położenie na mapie powiatu krasnostawskiego Parafia św. Stanisława Biskupa i Męczennika
50°56′44″N 23°00′39″E/50,945556 23,010833
Strona internetowa

Parafia św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Gorzkowie – parafia rzymskokatolicka w Gorzkowie w powiecie krasnostawskim.

Jedna z najstarszych parafii należących do dawnego dekanatu krasnostawskiego. Od 1987 należy do dekanatu Krasnystaw – Zachód w archidiecezji lubelskiej. Do roku 1805 była częścią diecezji chełmskiej obrządku łacińskiego.

Była konsekrowana dwukrotnie – pierwszy raz w 1406 przez arcybiskupa halickiego Jakuba Strepę, drugi raz w 1647 przez biskupa sufragana chełmskiego Mikołaja Świrskiego.

Obszar parafii

Obszar parafii i liczba parafian zmniejszyły się wskutek powołania w 1984 r. parafii w Orchowcu i Olchowcu oraz w Rudniku (1988).

Obecnie do parafii należą wsie: Antoniówka, Baranica, Bobrowe kolonia i wieś, Borów kolonia i wieś (częściowo), Chorupnik kolonia i wieś, Czysta Dębina kolonia i wieś (częściowo), Góry, Gorzków kolonia, osada i wieś, Józefów, Olesin, Potasznia, Suszeń, Widniówka, Wielkopole kolonia i wieś, Wielobycz kolonia i wieś, Wiśniów, Zamostek.

Historia

Średniowiecze

Brak jakichkolwiek informacji o istnieniu w Gorzkowie budowli sakralnych w czasach przedjagiellońskich. Pierwsze informacje piśmienne dotyczą fundacji parafii obrządku łacińskiego w dopiero co otrzymanej od króla Jagiełły przez jego spowiednika i doradcę – Mikołaja z Sandomierza dawnej wsi królewskiej Gorzków. On to właśnie, zostając w 1403 roku podkanclerzym koronnym, otrzymał wsparcie dla swych świeżych tytułów szlacheckich w postaci majątku ziemskiego i natychmiast przystąpił do zagospodarowywania tych ziem (czyli latynizacji i polonizacji).

Według zapisu w archiwum konsystorza lubelskiego tenże Mikołaj Trąba był już na przełomie 1403 i 1404 roku^[1] – fundatorem (lecz nie proboszczem) pierwszego, drewnianego kościoła obrządku łacińskiego w Gorzkowie, pobierającego we wsi dziesięcinę. Fakt ten potwierdza także dokument z 24 czerwca 1404 roku wystawiony przez Stefana – biskupa Chełmskiego dla Mikołaja – podkanclerzego wielkiego koronnego i właściciela wsi Gorzkowa z prawem zamiany dziesięciny snopkowej na pieniężną. Według tego dokumentu w Gorzkowie było w tym czasie 5 rodzin katolickich (zapewne osadników z terenów Małopolski), a nieznaną ilość pozostałych określono jako „schizmatyków” (czyli innowierców, głównie prawosławnych).^[2]

Arcybiskup halicki Jakub Strepa wydał mandat na konsekrację kościoła parafialnego w Gorzkowie pw. św. Stanisława Męczennika, w którym czytamy m.in.ecclesiam per ipsum dominum Nicolaum predictum de nowo fundandam, collocandam et dotandam, consecra... Dokument przypieczętował we Lwowie własną pieczęcią in...sabbato, quo in ecclesia Domini cantatur: Venite adoremus, anno Domini M° CCCC° sexto, czyli 18 września 1406^[3]. Mikołaj Trąba, zwany później także niewłaściwie Gorzkowskim^[4], naprawdę do końca swej kariery dbał o uposażenie swych włości, przenosząc dziesięciny z niektórych wsi diecezji krakowskiej, na rzecz tej, ufundowanej przez siebie gorzkowskiej parafii^[1]. Wniósł w ten sposób podwaliny pod silną pozycję Kościoła na ziemi chełmskiej oraz dał zaczyn do dalszego rozwoju społecznego tych okolic^[5].

Wiek XVI-XVII

Organy kościelne

Okres reformacji przyniósł straty w dobrach kościelnych – w 1568 rozgrabiono kościół parafialny w Gorzkowie, zamieniając go na zbór kalwiński (budynek zniszczono doszczętnie po roku 1604). Dopiero kontrreformacja w czasach Zygmunta III Wazy przyniosła nawrót szlachty na katolicyzm^[6].
W 1623 ówczesny, nawrócony na katolicyzm, dziedzic wsi – Stanisław Gorzkowski – zbudował na terenach z obszaru wsi Gorzkowa (opisanych w akcie fundacyjnym złożonym w Krasnostawskim Sądzie Ziemskim) nowy kościół murowany^[7]. Akt erekcyjny kościoła nabrał mocy urzędowej po zatwierdzeniu w 1626 przez biskupa chełmskiego Macieja Łubieńskiego.
Wobec antykatolickiej działalności rodziny Sobieskich, protestanckich właścicieli Chorupnika oraz części Gorzkowa, od roku 1639 parafia chorupnicka (Chorupnik, Wiśniów, Borów i Borówek) wcielona została do parafii gorzkowskiej, zaś ówczesny proboszcz gorzkowski – ksiądz Marcin Rybułtowicz, po ugodzie z Sobieskimi w Lubelskim Trybunale Koronnym, uzyskał znaczące rekompensaty za zniszczenia dóbr kościelnych w Chorupniku. Ponowna konsekracja kościoła pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika miała miejsce w roku 1647, a obrzęd wypełnił biskup pomocniczy chełmski Mikołaj Świrski^[8].
Niestety, pod koniec XVII w. w pożarze plebanii spaliło się wiele ksiąg kościelnych. W okresie XVII i XVIII w. działały tu biblioteka parafialna, szpital oraz przytułek dla ubogich, a także bractwa – różańcowe i Trójcy Świętej^[8].

Wiek XVIII-XIX

Kolejny pleban gorzkowski, ksiądz Jan Wierzbicki, 26 października 1795 poświęcił nowy cmentarz gorzkowski, wybudowany przy drodze do Wielkopola naprzeciw wsi Zamostek, a już pół roku później sam został na nim pochowany. Poprzedni – stary cmentarz, znajdował się przy samym kościele. Następca plebana, zasłużony dla historii Gorzkowa proboszcz Grzegorz Wężyk^[9], zbudował m.in. w 1801 dzwonnicę trójdzwonną przy kościele^[8]. Zawieszone w niej dzwony padały łupem wojsk zaborczych i musiały być odtwarzane, ostatnio w XX wieku. W 1828 rozebrano grożącą zawaleniem wieżę frontonową kościoła.
Powstanie styczniowe 1863 cieszyło się ogólnym poparciem ludności gminy z aktywnym udziałem proboszcza parafii gorzkowskiej Franciszka Drewnowskiego^[10].
Rok 1885 przyniósł znaczącą rozbudowę kościoła – do istniejącej nawy dwuprzęsłowej dobudowano w kierunku zachodnim dalsze cztery przęsła. Trwały również ciągłe remonty budynku świątyni.

Wiek XX-XXI

1922 – remont dachu i pokrycie blachą
1945 – restauracja całego budynku
1954 – malowanie budynku i pokrycie blachą ocynkowaną sygnaturki
1973/4 – remont dachu oraz malowanie całego kościoła
W r.1990 zamieszczono w kościele parafialnym tablicę pamiątkową ku czci ofiar II wojny światowej

W 2014 roku rozpoczęto remont wnętrza kościoła

W 2018 rozpoczęto prace przy ołtarzu głównym.

Proboszczowie parafii Gorzków^[11]

Przypisy

Bibliografia

• Silnicki T., Arcybiskup Mikołaj Trąba, Warszawa 1954.
• Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom VIII, zeszyt 8, powiat krasnostawski, Warszawa 1964
• M.T. Zahajkiewicz, Diecezja Lubelska – Informator historyczny i administracyjny, Lublin 1985
• F. Kiryk (red.), Mikołaj Trąba mąż stanu i prymas Polski, Sandomierz 2008, Kraków 2009, ISBN 978-83-925149-7-8
• M.Kołacz-Chmiel Pogranicze polsko-ruskie w późnym średniowieczu i u progu czasów nowożytnych.Wieś Gorzków w powiecie krasnostawskim - trwanie i zmiana. [w:] Granice i pogranicza. Mikrohistorie i historie życia codziennego, [red.] P.Guzowski et al., Kraków 2011, str.27-38, ISBN 978-83-7730-084-8

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa parafii