Parafia Ewangelicko-Augsburska Nowy Sącz-Stadło

Parafia Ewangelicko-Augsburska Nowy Sącz-Stadło
Ilustracja
kościół parafialny
Państwo

 Polska

Siedziba

Nowy Sącz

Adres

ul. Pijarska 21, 33-300 Nowy Sącz

Wyznanie

luteranizm

Kościół

Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP

Diecezja

katowicka

Kościół

Kościół ewangelicko-augsburski w Nowym Sączu

Proboszcz

ks. Dariusz Chwastek

Wezwanie

Przemienienia Pańskiego

Położenie na mapie Nowego Sącza
Mapa konturowa Nowego Sącza, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Parafia Ewangelicko-Augsburska Nowy Sącz-Stadło”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Parafia Ewangelicko-Augsburska Nowy Sącz-Stadło”
Ziemia49°37′34″N 20°41′19″E/49,626111 20,688611
Strona internetowa

Parafia Ewangelicko-Augsburska Nowy Sącz-Stadło – parafia ewangelicko-augsburska w Nowym Sączu, należąca do diecezji katowickiej. Kościół parafialny mieści się przy ulicy Pijarskiej 21. W 2017 parafia liczyła 57 wiernych[1].

Historia

Czasy reformacji

Idee reformacyjne docierają do Nowego Sącza niezwykle szybko za sprawą bliskości Spiszu, w którym to dzięki węgierskiemu możnowładcy Jerzemu Turzo rozpoczyna się reformacja już w 1520 roku[2].

Z Nowego Sącza pochodzi słynny ewangelicki teolog, drukarz i działacz polski na Mazurach Jan Sandecki, który w tym mieście słyszy ewangelicką naukę po raz pierwszy.

Przez cały XVI w. ewangelickie kościoły powstają w wielu sądeckich miejscowościach m.in. w: Bobowej[3], Chomranicach[3], Czchowie[4], Gorlicach[5], Jakubkowicach (dzisiejsza Łososina Dolna)[6], Męcinie[7], Rożnowie[8], Wielogłowach[9].

W połowie XVI w. w Nowym Sączu wśród protestantów dominowali ewangelicy wyznania augsburskiego (luteranie); to w tym mieście odbył się zjazd małopolskich luteran 8.02.1558 r.[10]. A znacząca większość sądeckich posłów i kasztelanów była wyznania ewangelickiego[10].

Konwersje na arianizm i kontrreformacja

Na początku XVII w. rozpoczyna swą działalność Stanisław Farnowski - wyznawca dyteizmu. W Nowym Sączu działalność zaczyna ariański zbór i szkoła, a miejscem sprawowania nabożeństw staje się sądecki zamek[11].

Zburzenie ewangelickiego kościoła w Krakowie w 1591 roku uważa się za punkt zwrotny w dziejach polskiego protestantyzmu. Rozpoczyna się wzmożona akcja kontrreformacyjna, a kolejne polskie, ewangelickie parafie Sądecczyzny stopniowo zostają zlikwidowane - „Na lada pozew, o lada co skazywano szlachtę kalwińską na grzywny, plebeljuszów tego wyznania na infamię, więzienie, a nawet śmierć”[12]. Z blisko stu sądeckich parafii ewangelickich okres kontrreformacji przetrwały dwie - Jodłówka, inaczej Szczepanowice (rok upadku 1809[13] lub 1808).

Kolonizacja józefińska

Nowy Sącz znalazł się już we wrześniu 1772 roku pod panowaniem Imperium Habsburgów. Cesarz Józef II podejmuje decyzję o konieczności zasiedlenia Galicji bez względu na wyznanie - tak rodzi się idea kolonizacji józefińskiej. Od 1781 roku w Stadłach zaczęli osiedlać się osadnicy niemieccy. W 1786 r. miejscowa kaplica zostaje przebudowana na kościół ewangelicki, który staje się miejscem zgromadzeń parafii.

Życie sądeckich parafii od XIX w. do II Wojny Światowej

Nowy Sącz

W dniu 30.10.1800 roku ewangelicy zamieszkujący Nowy Sącz i okolice zakupili zabudowania poklasztorne, opustoszałe z powodu kasaty józefińskiej. Dawna kaplica Przemienienia Pańskiego i przylegające budynki stały się wkrótce siedzibą parafii i miejscem odprawiania nabożeństw[14]. Zbór w Nowym Sączu oddzielił się od zboru w Stadłach finalnie w 1802 roku, gdy nastąpiło poświęcenie Kościoła Przemienienia Pańskiego. Obie ewangelickie parafie były w strukturze Kościoła ewangelickiego austriackiej Przedlitawii, należały do senioratu zachodniego superintendentury lwowskiej. Parafia nowosądecka liczyła wtedy 1.100 osób[15], prowadziła własną szkołę i otaczała pomocom ubogich[16]. W roku 1869 rada parafialna postanawia założyć filialny zbór w Strzeszycach-Żbikowicach wraz ze szkołą. W 1893 roku zostaje powołany zbór w Krynicy - oba filiały były obsługiwane przez duchownych z Nowego Sącza. Po zakończeniu I Wojny Światowej oba sądeckie zbory w 1920 roku przystąpiły do Kościoła Ewangelickiego Augsburskiego i Helweckiego Wyznania w Małopolsce. W 1926 roku w Nowym Sączu powstaje Polskie Towarzystwo Ewangelickie, a parafianie polskiego pochodzenia i spolonizowani Niemcy walczą o polskie nabożeństwa. W 1930 roku parafia ewangelicka w Nowym Sączu była miejscem obrad Dni Kościoła z okazji 400-lecia konfesji augsburskiej.

Stadła

W 1850 roku zgromadzenie parafialne powołuje do życia zbór filialny w Gołkowicach, obok niego powstaje także szkoła wyznaniowa. W 1889 roku ewangelicy w Stadłach podejmują się trudu budowy nowej szkoły[17]. Rok 1945 zamyka dzieje licznych dwóch sądeckich parafii na skutek przesiedlenia ludności niemieckiej i działań wojennych liczba parafian zmniejszyła się do najmniejszej od czasów kontrreformacji.

Czasy współczesne

W 1948 roku kościół Przemienienia Pańskiego został odbudowany ze zniszczeń wojennych i poświęcony. 2 lata później rada parafialna postanawia zachować w swojej nazwie drugi człon Nowy Sącz-Stadło. Nowosądecka parafia stała się filiałem krakowskiej parafii ewangelickiej aż do 1998 roku. W 2008 roku bp Tadeusz Szurman dokonał rekonsekrakcji kościoła ewangelickiego ze Stadeł[18], który zrekonstruowany, znajduje się w Sądeckim Parku Etnograficznym.

Po staniu się na powrót parafią nowosądecki zbór liczył kilkunastu wiernych. Początkiem 2009 roku rozpoczęto prace remontowe budynków kościoła, zamontowano nowe dzwony. W 2015 roku w budynku parafii zaczął działać nowosądecki Dom Historii. A od 2018 roku prowadzony jest remont budynku kościoła.

Nabożeństwa są otwarte dla wszystkich i odbywają się w każdą niedzielę o godzinie 10:00 w budynku kościoła przy ulicy Pijarskiej 21.

Przypisy

  1. ↑ Iga Michalec. Ewangelicy uroczyście obchodzili Wielki Piątek także w Nowym Sączu. „Sądeczanin”, 15 kwietnia 2017. 
  2. ↑ J. Szczęsny, Sądecczyzna za Jagiellonów z miasty spiskiemi i księstwem oświęcimskie, Kraków 1865, s. 378.
  3. ↑ a b Henryk Merczyng, Zbory i senatorowie protestanccy w dawnej Rzeczypospolitej. Z mapą Dawnej Polski pod względem kościelnym ewangelickim, Warszawa 1905
  4. ↑ H. Merczyng, Zbory i Senatorowie protestanccy w Dawnej Polsce, Przycznyki do dziejów terytorialnych i chronologicznego rozwoju i upadku reformacji w Rzeczypospolitej oraz J. Łukaszewicz, Dzieje Kościołów wyznania helweckiego w Małej Polsce, Poznań 1853.
  5. ↑ Akta synodów różnowierczych w Polsce, tom III, s. 244.
  6. ↑ H. Merczyng, Zbory i Senatorowie protestanccy w Dawnej Polsce, Przycznyki do dziejów terytorialnych i chronologicznego rozwoju i upadku reformacji w Rzeczypospolitej.
  7. ↑ Akta synodów różnowierczych w Polsce, tom II, s. 115 oraz 351 – 352.
  8. ↑ Akta synodów różnowierczych w Polsce, tom II, s. 351.
  9. ↑ Dawna Polski pod względem kościelnym ewangelickim, Warszawa 1904
  10. ↑ a b H. Merczyng, Senatorzy i dygnitarze ewangeliccy i arianie, Warszawa 1905, s. 21.
  11. ↑ Marian Dziwisz - O miłości Arian do Ziemi Sądeckiej w Złotej wolności Zofii Kossak | Towarzystwo Kultury Świeckiej, www.kulturaswiecka.pl [dostęp 2019-03-07] (pol.).
  12. ↑ J. Łukaszewicz, Dzieje Kościołów wyznania helweckiego w Małej Polsce, Poznań 1853, s. 297.
  13. ↑ M. Wajsblum, Ex Regestro Arianisimi – Szkice z dziejów upadku protestantyzmu w Małopolsce, Kraków 1948, s. 49.
  14. ↑ F. Kirka i S. Płaza, Dzieje miasta Nowego Sącza, Kraków 1993, s. 126.
  15. ↑ W. Gastpary, Historia protestantyzmu w Polsce od połowy XVIII wieku do I Wojny Światowej, Warszawa 1977, s. 169.
  16. ↑ E. Ladenberger, Kościół Ewangelicki Augsburskiego i Helweckiego wyznania w Małopolsce, Warszawa 1925, s. 191.
  17. ↑ E. Ladenberger, Kościół Ewangelicki Augsburskiego i Helweckiego wyznania w Małopolsce, Warszawa 1925, s. 190.
  18. ↑ Dni Dziedzictwa, dnidziedzictwa.pl [dostęp 2019-03-07] (ang.).

Linki zewnętrzne

Parafie diecezji katowickiej

Róża Lutra

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Japanese Map symbol (Church).svg
Japanese map symbol "Church". U+26EA
Kościół Franciszkanów widok od ul. Pijarskiej P1020088.JPG
Autor: Krzymill, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
kościół pofranciszkański p.w. Narodzenia NP Marii - ob. ewangelicki Nowy Sącz ul. Pijarska 21, Nowy Sącz