Parietaria lekarska
 | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek | parietaria lekarska |
| Nazwa systematyczna | |
| Parietaria officinalis L. Sp. pl. 2:1052. 1753 | |
Parietaria lekarska, pomurnik lekarski[3] (Parietaria officinalis L.) – gatunek rośliny z rodziny pokrzywowatych. Nazwa parietaria pochodzi od łacińskiego słowa ściana, co odnosi się do głównego siedliska tej rośliny (pęknięcia murów)[4].
Rozmieszczenie geograficzne
Pochodzi z obszaru śródziemnomorskiego i środkowej Europy[5]. Rozprzestrzenił się, i poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach i na wielu wyspach[6]. W Polsce jest dość rzadki. Występuje w rozproszeniu, głównie w północno-zachodniej i zachodniej części kraju[7]. Stanowisko we florze Polski: archeofit, miejscami efemerofit[8]. Jest reliktem dawnych upraw[9].
Morfologia
- Łodyga
- Osiągająca do 80, rzadko do 100 cm wysokości. Pęd jest nierozgałęziony lub słabo rozgałęziony, prosto wzniesiony[4]. Inaczej, niż u innych roślin z rodziny pokrzywowatych owłosiona jest włoskami prostymi i nieparzącymi[7].
- Liście
- Ulistnienie skrętoległe. Liście bez przylistków, o długości do 10 cm, rzadko nieco dłuższe, o szerokości do 4 cm. Blaszka liściowa całobrzega, kształtu jajowatolancetowatego, zaostrzona, z wierzchu błyszcząca, ciemnozielona, od spodu jaśniejsza. Naga lub skąpo owłosiona. Ogonek liściowy krótszy od blaszki[4].
- Kwiaty
- Niewielkie, zielonkawe, zebrane w kuliste, gęste kwiatostany w kątach liści. Występują zarówno kwiaty obupłciowe, jak i żeńskie[4]. Okwiat dzwonkowaty, zielony o długości do 3 mm. składa się z 4 działek, przy czym 2 działki są mniejsze, 2 większe. Słupek jeden, złożony z dwóch owocolistków, pręciki 4[7].
- Owoc
- Jednonasienny orzeszek[4]. Odpada razem z okwiatem[7].
Pęd
Liść
Kwiaty
Nasiona
Biologia – ekologia
Bylina, hemikryptofit[8]. Kwitnie od czerwca do września. Roślina synantropijna, rosnąca na siedliskach ruderalnych: na przydrożach, w szczelinach murów, na terenach kolejowych, pod płotami, w przydrożnych zaroślach. Jest umiarkowanie ciepłolubna i światłolubna[7]. Liczba chromosomów 2n = 14[8].
Na liściach pasożytuje grzyb Podosphaera parietariae powodujący mączniaka prawdziwego, żeruje mszyca Aphis parietariae i owady minujące: Agromyza anthracina, Cosmopterix pulchrimella i Cosmopterix turbidella[10].
Zastosowanie
- Roślina lecznicza o podobnych własnościach, jak parietaria pensylwańska[7]. Surowiec zielarski: całe ziele. Wykazuje działanie moczopędne. Dawniej używana była w leczeniu chorób pęcherza moczowego i nerek. Stosowano ją również przy leczeniu artretyzmu i reumatyzmu, jak również jako lek przeciwkaszlowy. Może być używana do łagodzenia bólu ran i oparzeń[11].
- W średniowieczu jej zielem czyszczono szkło i naczynia kuchenne[7].
Zagrożenia i ochrona
Gatunek umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)[12].
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-19] (ang.).
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b c d e Adam Jasiewicz (red.): Flora Polski. Rośliny naczyniowe. Tom III. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 1992, s. 78-79. ISBN 83-85444-06-8.
- ↑ Taxon: Parietaria officinalis L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2015-05-16].
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2018-03-30].
- ↑ a b c d e f g Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011. ISBN 978-83-7073-514-2. OCLC 948856513.
- ↑ a b c Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ M. Zając, A. Zając, B. Tokarska-Guzik. Extinct and endangered archaeophytes and the dynamics of their diversity in Poland. Biodiv. Res. Conserv. 2009, 5-8: 1724
- ↑ Plant parasites of Europe. [dostęp 2018-03-29]. (ang.).
- ↑ Ben-Erik van Wyk, Michael Wink: Rośliny lecznicze świata. Wroclaw: MedPharm Polska, 2008. ISBN 978-83-60466-51-3.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Autor: Stefan.lefnaer, Licencja: CC BY-SA 4.0
Fruits
Taxonym: Parietaria officinalis ss Fischer et al. EfÖLS 2008 ISBN 978-3-85474-187-9
Location: Wasserpark, Vienna-Floridsdorf - ca. 160 m a.s.l.
Autor: Stefan.lefnaer, Licencja: CC BY-SA 4.0
Leaf
Taxonym: Parietaria officinalis ss Fischer et al. EfÖLS 2008 ISBN 978-3-85474-187-9
Location: Wasserpark, Vienna-Floridsdorf - ca. 160 m a.s.l.
Autor: Stefan.lefnaer, Licencja: CC BY-SA 4.0
Habitus
Taxonym: Parietaria officinalis ss Fischer et al. EfÖLS 2008 ISBN 978-3-85474-187-9
Location: Bruckhaufen, Vienna-Floridsdorf - ca. 160 m a.s.l.
Autor: Stefan.lefnaer, Licencja: CC BY-SA 4.0
Inflorescence with ☿ flowers
Taxonym: Parietaria officinalis ss Fischer et al. EfÖLS 2008 ISBN 978-3-85474-187-9
Location: Wasserpark, Vienna-Floridsdorf - ca. 160 m a.s.l.
Parietaria officinalis L.
Autor: Robert Flogaus-Faust, Licencja: CC BY 4.0
Eastern pellitory-of-the-wall (Parietaria officinalis) , south of Augustdorf, Germany