Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich

Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich

park krajobrazowy
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Położenie	Czerwionka-Leszczyny, Gaszowice, Jejkowice, Knurów, Kornowac, Kuźnia Raciborska, Lyski, Nędza, Orzesze, Pilchowice, Racibórz, Rybnik, Rydułtowy, Sośnicowice, Suszec, Żory
Data utworzenia	1993
Akt prawny	Rozporządzenie nr 181/93 Woj. Katowickiego z 23 listopada 1993 r.
Powierzchnia	493,87 km²
Powierzchnia otuliny	140,10 km²
Obszary chronione	1 rezerwat przyrody
Położenie na mapie województwa śląskiego Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich
Położenie na mapie Polski Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich
50°11′20″N 18°28′37″E/50,188889 18,476944
Strona internetowa

Park Krajobrazowy „Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich” – park krajobrazowy w zachodniej części województwa śląskiego, założony w 1993, celem zachowania, ochrony i popularyzacji walorów przyrodniczych i kulturowych objętego nim obszaru.

Położenie

Powierzchnia parku wynosi 49 387 ha. Natomiast powierzchnia otuliny liczy 14 010 ha (składa się z 5 niestykających się ze sobą obszarów). Swoją powierzchnią obejmuje północno-wschodnią część Raciborza (począwszy od wschodniego brzegu kanału Ulgi wraz z dzielnicą Markowice aż po wschodnią granicę miasta wraz z Arboretum Bramy Morawskiej – na terenie miasta zajmuje powierzchnię ok. 12 km²), północną część Rybnika, a także następujące gminy lub ich części: Czerwionka-Leszczyny, Gaszowice, Jejkowice, Knurów, Kornowac, Kuźnia Raciborska, Lyski, Nędza, Orzesze, Pilchowice, Rydułtowy, Sośnicowice, Suszec, Żory. Park należy pod względem powierzchni do największych parków w Polsce^[1][2].

Użytkowanie gruntów

Według struktury użytkowania gruntów lasy zajmują powierzchnię 28 387 ha (58,4%), użytki rolne – 16 806 ha (34,03%), wody – 635 ha (1,28%) oraz nieużytki i tereny zurbanizowane obejmujące 3 106 ha (6,29%)^[1][2].

W obrębie parku znajduje się rezerwat przyrody Łężczok^[3], założony w 1957 r., o powierzchni 477,38 ha^[4].

Historia

Rzeka Ruda przepływająca przez PK Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich

(c) I, Mariuszjbie, CC-BY-SA-3.0

Staw Łańcuchowy

(c) I, Mariuszjbie, CC BY 2.5

Park Krajobrazowy w Bełku

(c) I, Mariuszjbie, CC BY 2.5

Staw Gichta

Oprócz naturalnych walorów przyrodniczych ochronie podlegają wartości historyczno-kulturowe. Zalicza się do nich krajobraz ukształtowany w wyniku działalności cystersów, którzy przybyli do Rud z Francji w 1258 roku Zakonnicy, znani z pracowitości i gospodarności, przyczynili się do rozwoju gospodarczego obszaru. Na terenie parku zachowały się pozostałości pocysterskiej kuźnicy miedzi z XVIII wieku (Ruda Kozielska), kopalni rud żelaza z XVIII wieku (Trachy), hut żelaza z XVI-XIX wieków, hałd poeksploatacyjnych itp. W Rudach zachował się pocysterski kościół i zespół klasztorno-pałacowy z jednym z największych w Polsce parków w stylu angielskim.

23 listopada 1993 roku w celu ochrony przyrodniczych, kulturalnych i krajobrazowych walorów ziemi raciborskiej oraz rybnickiej Rozporządzeniem Nr 181/93 Wojewody Katowickiego (Dz. Urz. Woj. Kat. z 1993 r., Nr 15/93, poz. 130) został powołany Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich^[1][2]. Park od 2000 roku wchodzi w skład Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego.

Ochrona

Ochronie podlegają pozostałości naturalnych lasów łęgowych i grądowych, typowych dla doliny górnej Odry oraz stawy – tereny lęgowe ptaków i siedliska rzadkiej roślinności błotnej i wodnej (m.in. cibora żółta, kotewka orzech wodny). Pomniki przyrody ożywionej i nieożywionej to m.in. głaz narzutowy na północny wschód od Rybnika-Paruszowca.

W Rudach znajduje się jeden z jego ośrodków edukacyjnych.

Zabytki

• Pocysterski zespół klasztorno-pałacowy wraz z parkiem w Rudach,
• stawy hodowlane na terenie obecnego rezerwatu Łężczok,
• kościół św. Magdaleny z cmentarzem,
• drewniane kościoły w Wilczy, Bełku, Rybniku-Wielopolu, należące do Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego
• dwory, spichlerze, leśniczówki i pałacyki myśliwskie,
• zabytki techniki: kolejka wąskotorowa linii Bytom Karb – Markowice Raciborskie – należąca do Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego

Zobacz też

• Dąb Sobieskiego w Łężczoku

Przypisy

Bibliografia

• Strategia rozwoju miasta Racibórz na lata 2006-2015. Racibórz.
• Informator – Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich, Będzin 2003, ISBN 83-87543-96-9 [błędny].
• Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2004-2015. Racibórz: marzec 2004.
• Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2008-2015. Racibórz: czerwiec 2008.

Linki zewnętrzne

• Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich. W: Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska.