Park Kunszt

Park Kunszt
Ilustracja
Park Kunszt. Widoczna hałda „Rudolfina”
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Tarnowskie Góry

Dzielnica

Bobrowniki Śląskie-Piekary Rudne

Powierzchnia

0,98 ha

Data założenia

(1784)
lata 20. XIX wieku[1]

Położenie na mapie Tarnowskich Gór
Mapa konturowa Tarnowskich Gór, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Park Kunszt”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Park Kunszt”
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego
Mapa konturowa powiatu tarnogórskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Park Kunszt”
Ziemia50°25′37,4″N 18°51′36,3″E/50,427056 18,860083

Park Kunszt[2], Park Górniczy[1], też: Rudolfina[1] (niem. Grubenpark[1]) – niewielki park w Tarnowskich Górach, w dzielnicy Bobrowniki Śląskie-Piekary Rudne, położony w Bobrownikach przy ulicy Parkowej, obok dawnej kolonii górniczej Kunszt.

Znajduje się na terenie byłej kopalni rud ołowiu i srebra „Fryderyk”, powstałej w latach 80. XVIII w. z inicjatywy Friedricha Wilhelma von Redena. Park obejmuje obecnie 8 lip drobnolistnych (pomniki przyrody) rozmieszczonych wokół pamiątkowej, wpisanej do gminnej ewidencji zabytków miasta Tarnowskie Góry[3] hałdy szybu „Rudolphine”.

Park został uznany za zbiorowy pomnik przyrody uchwałą Rady Miejskiej w Tarnowskich Górach nr XXXIV/302/2004 z 2 grudnia 2004[4][5][6].

Historia

Pamiątkowy obelisk po przeniesieniu do parku miejskiego

Park powstał wokół szybu „Rudolphine”, gdzie 16 lipca 1784 po długich poszukiwaniach odnaleziono pierwsze złoża rud srebra i ołowiu[1], co zapoczątkowało drugi okres tarnogórskiego górnictwa. Początkowo do odwadniania wyrobisk stosowano kieraty konne, zaś w 1788 roku zainstalowano jedną z pierwszych na kontynencie europejskim maszyn parowych Newcomena[2].

W latach 20. XIX wieku hałdę szybu „Rudolphine” nadsypano do wysokości 10 m, tworząc spiralną ścieżkę prowadzącą na jej szczyt, na którym zasadzono pamiątkowe drzewo (prawdopodobnie lipę). Wokół posadzono kilkanaście lip drobnolistnych, a znajdującą się na północ hałdę popłuczkową przekształcono w krąg taneczny, później osłonięty klonami. Przez przepływającą obok Stołę (dziś wyschniętą na tym odcinku) przerzucono kamienny most prowadzący do Kunsztu (kolonii)[1]. Park stał się miejscem wypoczynku i rekreacji przede wszystkim dla pracowników kopalni oraz mieszkańców pobliskiej kolonii i Bobrownik, a także organizowanych przez Spółkę Bracką corocznych Bergfestów[7][2].

W setną rocznicę odkrycia rudy ołowiu i srebra (16 lipca 1884) na szczycie hałdy odsłonięto 3-metrowy obelisk z piaskowca, na którym umieszczono królewską koronę, godło górnicze i medal z podobizną króla Prus Fryderyka Wielkiego oraz inskrypcję upamiętniającą odkrycie z 1784. Po likwidacji kopalni „Fryderyk”, w 1910 obelisk został przekazany urzędowi Wolnego Miasta Górniczego Tarnowskie Góry i ustawiony na jednej z hałd w Parku Miejskim. W 1930 pomnik został zniszczony przez powstańców śląskich[7][2].

Do współczesności z pierwotnego drzewostanu zachowało się 11 liczących ok. 200 lat, wysokich, pomnikowych okazów lip drobnolistnych, które otaczają pamiątkową hałdę[7]. Między 2000 a 2004 wycięto jedną lipę, we wrześniu 2016 drzewa (w większości samosiejki) porastające zabytkową hałdę, a w 2017 dwie lipy, które wykreślono z rejestru form ochrony przyrody[6].

W nawiązaniu do dawnej tradycji, co roku od 2018 w okolicach dnia 16 lipca, w Parku Kunszt mają miejsce obchody letniej Barbórki, upamiętniające odkrycie rud w 1784, które organizują Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej i Urząd Miejski w Tarnowskich Górach[8][9].

Nazwa

Nazwa parku pochodzi od niemieckiego słowa Kunst oznaczającego kunszty wodne, które były używane do odwadniania podziemnych wyrobisk w rejonie obecnego parku. Według innej teorii jest ona śladem po szybie wydobywczym „Kunst”, który znajdował się na tym terenie[10].

Obiekt UNESCO

Park Kunszt był jednym z obiektów zgłoszonych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego na wniosek Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej do wpisu na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Wpisu na listę dokonano podczas 41. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa w Krakowie 9 lipca 2017[11].

Przypisy

  1. a b c d e f Hadaś 2000 ↓, s. 751.
  2. a b c d Żurek 2003 ↓.
  3. Gminna Ewidencja Zabytków. BIP – Urząd Miejski w Tarnowskich Górach, 2021-06-01. [dostęp 2022-11-13]. (pol.).
  4. Hadaś 2000 ↓, s. 751–754.
  5. Ochrona przyrody. Serwis Informacyjny Urzędu Miejskiego Tarnowskie Góry, 2019-02-07. [dostęp 2021-11-12]. (pol.).
  6. a b Park Kunszt, [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 7 grudnia 2017 [dostęp 2021-11-12].
  7. a b c Hadaś 2000 ↓, s. 754.
  8. Krzysztof Garczarczyk. Raz w roku spotkają się “na Kunszcie”. „Gwarek”, 2017-07-25. Wydawnicza Spółdzielnia Pracy „Gwarek Śląski”. ISSN 0209-0368. (pol.). 
  9. Urząd Miejski w Tarnowskich Górach: Barbórka w środku lata. [w:] Urząd Miejski w Tarnowskich Górach [on-line]. tarnowskiegory.pl, 2018-07-15. [dostęp 2021-11-12]. (pol.).
  10. Informacja znajdująca się na tablicy przy wejściu na teren parku.
  11. Anna Malinowska: Mamy to! Tarnowskie Góry trafiły na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. [w:] gazeta.pl [on-line]. Agora, 2017-07-09. [dostęp 2017-07-09]. (pol.).

Bibliografia

  • Tadeusz B. Hadaś: Przyroda i jej przemiany w dziejach Tarnowskich Gór. W: Historia Tarnowskich Gór. red. Jan Drabina. Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000, s. 751–754. ISBN 83-911508-3-6.
  • Franciszek Żurek: Historia Bobrownik Śląskich. Tarnowskie Góry: PUHW „AXON”, 2003, s. 72–76. ISBN 83-909898-7-5.
  • Kunszt, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 882.

Media użyte na tej stronie

Silesian Voivodeship location map2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
Tarnowskie Góry County location map 2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Tarnowskie Góry County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 50.6412 N
  • S: 50.3183 N
  • W: 18.55 E
  • E: 19.154 E
Green pog.svg
Shiny green button/marker widget.
Park Kunszt 5.jpg
Autor: Gabriel Wilk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Park Kunszt w Tarnowskich Górach
Fryd wielki - Tarn. Góry Park Miejski.jpg
Obelisk Króla Prus Fryderyka II Wielkiego w Parku Miejskim w Tarnowskich Górach
Tarnowskie Góry location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map of Tarnowskie Góry, Poland
Ta mapa of Tarnowskie Góry została utworzona dzięki danym z projektu OpenStreetMap, zbieranym przez społeczność. Mapa ta może być niekompletna i zawierać błędy. Niewskazane jest poleganie wyłącznie na niej w nawigacji.