Park Narodowy Kakadu

Park Narodowy Kakadu

Kakadu National Park

Kakadu Escarpment
park narodowy
Państwo	Australia
Położenie	Terytorium Północne
Data utworzenia	1979–1981
Powierzchnia	ok. 20 tys. km²
Położenie na mapie Terytorium Północnego Park Narodowy Kakadu
Położenie na mapie Australii Park Narodowy Kakadu
13°05′39,08″S 132°23′31,63″E/-13,094190 132,392120
Strona internetowa

Park Narodowy Kakadu^[a]

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Rysunki naskalne, Ubirr
Państwo	Australia
Typ	mieszany
Spełniane kryterium	I, VI, VII, IX, X
Numer ref.	147
Region[b]	Azja i Pacyfik
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1981 na 5. sesji
Dokonane zmiany	1987, 1992, 2011
↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Park Narodowy Kakadu (ang. Kakadu National Park)^[a] – park narodowy położony w północnej części Terytorium Północnego w Australii, charakteryzujący się wysokim stopniem różnorodności biologicznej i bogactwem świadectw kultury Aborygenów, którzy zamieszkują ten region nieprzerwanie od ponad 40 tys. lat.

W 1981 roku park został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Położenie

Park o powierzchni prawie 20 tys. km² jest największym lądowym parkiem narodowym na terenie Australii^[3]. Leży ok. 240 km na wschód od Darwin na Terytorium Północnym na północy kraju^[3]. Położony jest w regionie Alligator Rivers^[4] – regionie trzech rzek: East Alligator River, West Alligator River i South Alligator River^[5].

Obszar chroniony rozciąga się od wybrzeża i ujść rzek na północy przez terasy zalewowe, billabongi i niziny do skalistych grzbietów i kamienistych terenów na południu^[6]. Prawie 80% powierzchni parku pokrywa sawanna, a ujścia rzek i terasy zalewowe zajmują 500 km²^[6].

Historia

Region został objęty ochroną jako rezerwat Aborygenów w 1964 roku^[4]. Aborygeni zamieszkują ten region nieprzerwanie od ponad 40 tys. lat^[7]. Utworzenie parku narodowego zostało po raz pierwszy zaproponowane w 1965 roku^[8]. W 1972 roku powstał tu obszar ochrony przyrody^[4]. Sam park narodowy powołano do życia na mocy Ustawy o parkach narodowych i ochronie przyrody z 1975 roku (ang. National Parks and Wildlife Conservation Act) i utworzono w trzech etapach w latach 1979–1991^[8]. Pod koniec lat 70. XX w. aborygeńscy właściciele ziemi wydzierżawili swoje ziemie Dyrektorowi Parków Narodowych (ang. Director of National Parks), aby nimi wspólnie zarządzać jako parkiem narodowym^[9]. W uznaniu języka aborygeńskiego Gagudju (także „Kakadu”), którym posługuje się rdzenna ludność w regionie, park nazwano „Kakadu”^[8]. Park został proklamowany na mocy Ustawy o ochronie środowiska i różnorodności biologicznej z 1999 roku (ang. Environment Protection and Biodiversity Conservation Act 1999)^[9]. W 2013 roku terytorium parku zostało poszerzone o obszar leśny Koongarra^[8].

W 1981 roku park został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[7]. W 2007 roku park został wpisany na australijską Listę Dziedzictwa Narodowego^[7]. Od 2010 roku cały obszar park znajduje się na liście konwencji ramsarskiej^[10][11].

Administracja

Park administrowany jest wspólnie przez Dyrektora Parków Narodowych, zarządzającego parkami narodowymi Wspólnoty Narodów (ang. Commonwealth national parks) poprzez Parks Australia – część Departamentu ds. Środowiska i Energii (ang. Department of the Environment and Energy)^[b], i przez lokalnych aborygeńskich właścicieli ziemskich^[9]. Ok. 50% terenów parku to własność Aborygenów na mocy Ustawy o prawach do ziemi Aborygenów (Terytorium Północne) z 1976 roku (ang. Aboriginal Land Rights (Northern Territory) Act 1976), którzy roszczą prawa do pozostałego obszaru parku^[9]. Tytuł do własności ziemi aborygeńskiej posiadają trusty ziemskie, które dzierżawią ziemie Dyrektorowi Parków Narodowych^[9]. W 1989 roku powstała rada nadzorcza parku, w której 10 z 15 miejsc zajmują Aborygeni reprezentujący trusty^[9].

Flora i Fauna

Park charakteryzuje się wysokim stopniem różnorodności biologicznej^[1][3]. Na jego terenie występuje wiele rzadkich i endemicznych gatunków roślin i zwierząt, w tym jedna trzecia wszystkich gatunków ptaków^[3], jedna czwarta wszystkich gatunków ryb słodkowodnych i estuaryjnych^[3], i jedna trzecia wszystkich gatunków nietoperzy żyjących na terenie Australii^[13][3].

Flora

Eucalyptus koolpinensis

Na terenie parku odnotowano występowanie ok. 1600 gatunków roślin^[c]. Wiele z roślin wykorzystywanych jest przez Aborygenów do celów spożywczych i leczniczych^[13]. Z pospolitych gatunków rosną tu m.in. pandany, Aerva javanica i Eucalyptus miniata^[13].

Brzegi rzek porośnięte są zaroślami mangrowymi, które hamują erozję oraz dają schronienie ptakom i innym wodolubnym zwierzętom w okresie lęgowym^[6]. Występuje tu 39 z 47 gatunków namorzyn odnotowanych na Terytorium Północnym^[6].

Na obszarach zalewowych i mokradłach rosną m.in. lotosy orzechodajne, rośliny z rodzaju Melaleuca (przede wszystkim Melaleuca quinquenervia i Melaleuca irbyana) i grzybienie (m.in. Nymphaea violacea)^[6].

Południową część parku stanowią suche niziny, porosłe połaciami trawy i drzewami eukaliptusowymi^[6]. Występują tu endemity: Eucalyptus koolpinensis, Eucalyptus tintinnans, Melaleuca argentea, Pandanus aquaticus i Utricularia vulva^[6].

Wzdłuż wschodniej granicy parku na przestrzeni 500 km rozciąga się płaskowyż Arnhem Land Plateau z charakterystycznym klifem^[6]. Obszar ten nazywany „Stone Country”^[4] porastają rośliny odporne na długie okresy suszy i wysokich temperatur, m.in. trawy nazywane „resurrection grasses” (dosł. „trawy zmartwychwstające”), które ulegają odwodnieniu podczas suszy i powracają do życia w 24 godziny po deszczu^[6]. W głębokich wąwozach rosną lasy kserofityczne zdominowane przez endemiczny gatunek Allosyncarpia ternata^[6]. Występują tu także: Curcuma australasica, Pityrodia jamesii i Pandanus basedowii^[6].

Fauna

Park charakteryzuje się bogactwem świata zwierzęcego – występuje tu m.in.:

• ok. 280 gatunków ptaków^[4]
• 60 gatunków ssaków^[4]
• ok. 50 gatunków ryb słodkowodnych i estuaryjnych^[4][d]
• 120 gatunków gadów^[4][e]
• ok. 10 tys. różnych rodzajów owadów^[4]

Ptaki

Żabiru czerwononogi

Na terenie parku żyje wiele gatunków ptactwa wodnego i ptaków preferujących obszary podmokłe, m.in. bezpłetwce, drzewice australijskie, żurawie australijskie, żabiru czerwononogie, bieliki białobrzuche, przedstawiciele rodziny długoszponów (np. długoszpon koralowy), rodziny zimorodkowatych (np. kukabura modroskrzydła)^[13]. W lasach żyją przedstawiciele rodziny papug wschodnich (np. Loriini) oraz miodojady^[13]. Park zamieszkują także: gołąbki łuskowane, aborygenki maskowe i rdzawopióre, żałobnice rudosterne, krasnogonki szkarłatne, kurtaczki tęczowe, sowice szczekliwe, kanie czarne, kazarki nadobne, kulony australijskie, kaczuszki australijskie, żołny tęczowe, lorysy obrożne, wrony papuaskie, kanie złotawe i nogale zmienne^[13].

Ssaki

(c) Bäras, CC-BY-SA-3.0

Skalniak krótkouchy

Park zamieszkuje osiem gatunków kangurowatych, m.in. kangur smukły, kangur antylopi, kangur czarny i skalniak krótkouchy. Park Kakadu stanowi również schronienie dla 26 gatunków nietoperzy, w tym czterech gatunków zagrożonych całkowitym wyginięciem. Spośród nietoperzy występują tu m.in. rudawki (np. rudawka żałobna)^[13].

Park zamieszkują także: lotopałanki karłowate, myszowory pędzloogonowe, niełazy północne, krótkonosy wielkoogonowe, szczury aluwialne, dingo australijskie, skoczynoszczury czarnostope oraz diugonie przybrzeżne^[13].

Gady

Krokodyl różańcowy, Yellow Water

Agama kołnierzasta

Na terenie parku żyją krokodyle australijskie (osiągające 3 m długości) i krokodyle różańcowe (dorastające do 6 m)^[13]. Odnotowano tu występowanie 37 gatunków scynkowatych, 36 gatunków węży, z których 4 stanowią potencjalnie śmiertelne zagrożenie dla człowieka: Oxyuranus, Acanthophis, mulga zwyczajna i nibykobra brunatna, oraz 11 gatunków żółwi (m.in. Emydura tanybaraga, Elseya dentata, Myuchelys latisternum, Chelodina, miękkoskórek dwupazurzasty i żółw natator)^[13]. Rodzaj jaszczurek Varanus reprezentowany jest przez 11 gatunków, żyją tu m.in. waran piaskowy i waran wodny^[13].

Park zamieszkują również brodawkowcowate (np. brodawkowiec arafurski), pytony z gatunków Liasis fuscus i Simalia oenpelliensis, pyton oliwkowy, agamy (np. agama kołnierzasta) oraz przedstawiciele rodzaju Nephrurus^[13].

Płazy

Wśród płazów zamieszkujących park wyróżniają się Limnodynastes convexiusculus, australorzekotka szmaragdowa, notaden i Litoria coplandi^[13].

Ryby

Wody parku zamieszkują m.in. Toxotes lorentzi, Hephaestus fuliginosus, Macquaria australasica, Anodontiglanis dahli, Lates calcarifer, Scleropages jardini i Strongylura kreffti^[13].

Owady

Na terenie parku występują prostoskrzydłe (m.in. Petasida ephippigera), chrząszcze, muchówki (w tym ochotkowate), termity, motyle dzienne i nocne, pszczoły, trzonkówki, mrówkowate (m.in. Oecophylla smaragdina), ważki różnoskrzydłe i równoskrzydłe, chruściki, i jętki^[13].

Kultura

Ubirr – rysunek naskalny

Nourlangie – rysunek naskalny

Region parku jest jednym z najwcześniejszych miejsc osadnictwa ludzkiego na kontynencie australijskim – pierwsi Aborygeni pojawili się tu ok. 50 tys. lat temu^[4]. Na terenie parku odkryto ok. 5000 stanowisk ze sztuką naskalną Aborygenów, przy czym archeolodzy szacują, że takich miejsc może być tu nawet 15 tys.^[4] Odkryto rysunki naskalne, malowidła jaskiniowe oraz wiele śladów działalności Aborygenów^[7]. Wiek niektórych rysunków szacowany jest na 20 tys. lat^[4].

Ubirr i Nourlangie

Rysunki na skałach w miejscu nazywanym przez Aborygenów Ubirr pochodzą z ostatnich 1500 lat^[14]. Przedstawiają m.in. podobizny Sióstr Namarrgarn i Tęczowego Węża, który według wierzeń przybrał ludzką postać i namalował swój autoportret, by przypomnieć ludziom o swojej obecności^[14]. Ukazują bogactwo lokalnej flory i fauny, m.in. ryby, ptactwo wodne, małże, walabie, goanny, kolczatkowate i jamy^[14]. Jeden z rysunków przedstawia również „białego człowieka” w koszuli, spodniach i butach, trzymającego ręce w kieszeniach – jest to najprawdopodobniej namalowany w latach 80. XIX wieku łowca zdziczałych wołów domowych^[14], które to introdukowano na północy Australii w latach 1825–1843^[15]. Inny rysunek przedstawia wilkowora tasmańskiego – gatunek wymarły w Australii 2000–3000 lat temu^[14].

W Nourlangie znajdują się również współczesne rysunki autorstwa Nayombolmi, znanego również jako Barramundi Charlie^[16].

Galeria

• 

  (c) Dietmar Rabich, CC BY-SA 4.0

  Jim Jim Creek

• 

  (c) Dietmar Rabich, CC BY-SA 4.0

  Yellow Water

• 

  Mamukala Billabong

• 

  Twin Falls

• 

  Nourlangie Rock

• 

  (c) ogwen, CC BY-SA 3.0

  Motor Car Falls

Zobacz też

• Parki narodowe w Australii
• Flora Australii
• Fauna Australii
• Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Australii

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Kakadu National Park, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2020-11-15]  (ang.).
• Kakadu, Park Narodowy, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2020-11-15] .
• Ameryka, Australia i Oceania. „Nazewnictwo geograficzne Świata”. 1, 2004. Główny Urząd Geodezji i Kartografii. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej (KSNG). [dostęp 2020-11-15].