Park Narodowy Wirunga

Park Narodowy Wirunga^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Demokratyczna Republika Konga
Typ	przyrodniczy
Spełniane kryterium	VII, VIII, X
Numer ref.	63
Region	Afryka
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1979; na 3. sesji
Obiekt zagrożony	1994
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO;

Park Narodowy Wirunga
*Parc national des Virunga*
dawn. **Park Narodowy Alberta**
*Parc Albert*
	park narodowy
Państwo	Demokratyczna Republika Konga
Data utworzenia	1925
Powierzchnia	7800 km²
	Położenie na mapie Demokratycznej Republiki Konga Park Narodowy Wirunga
	0°02′57,98″N 29°30′53,17″E/0,049440 29,514770
	Strona internetowa

Nyiragongo

Ruwenzori

Brzegi Jeziora Edwarda

Park Narodowy Wirunga (fr. Parc Nacional des Virunga) dawniej Park Narodowy Alberta (fr. Parc Albert)^[1] — park narodowy w północno-wschodniej części Demokratycznej Republiki Konga, założony w 1925 roku – pierwszy park narodowy na terenie Afryki.

W roku 1979 park został wpisany jako jeden z pierwszych obiektów na listę światowego dziedzictwa UNESCO, a od 1994 roku znajduje się na liście światowego dziedzictwa w zagrożeniu.

Położenie

Park znajduje się w północno-wschodniej części Demokratycznej Republiki Konga^[2], w prowincji Kiwu Północne^[3]. Zajmuje powierzchnię 7800 km²^[4]. Obejmuje ochroną tereny wulkanicznego pasma gór Wirunga między jeziorami Kiwu i Edwarda z licznymi wulkanami drzemiącymi (np. Mikeno, Karisimbi, Bisoke i Sabyinyo) i aktywnymi Nyiragongo i Nyamuragira oraz pasmo Ruwenzori na północnym wschodzie^[2]. Park przylega do Parku Narodowego Wulkanów w Rwandzie i Parku Narodowego Rwenzori w Ugandzie^[5].

Historia

Park Narodowy Alberta

Region jeziora Kiwu został odkryty przez Europejczyków na początku lat 60. XIX w.^[6] W 1902 roku ekspedycja Friedricha Roberta von Beringe (1865–1940) przywiozła do Muzeum Zoologicznego w Berlinie okaz nieznanego wówczas goryla Gorilla gorilla, upolowanego w regionie^[6]. W wyniku późniejszych badań okaz ten został opisany jako nowy podgatunek i nazwany na cześć von Beringe Gorilla gorilla beringei^[7]. W wyniku tego odkrycia region stał się popularny wśród podróżników i badaczy, którzy zaczęli polować na goryle^[6].

W 1920 roku szwedzki książę Wilhelm Bernadotte (1884–1965) zorganizował kolejną ekspedycję i zaczął lobbować władze belgijskie, by region Kiwu objąć ochroną^[6]. W tym samym roku w regionie działała amerykańska wyprawa pod kierownictwem taksydermisty Carla Akeleya (1864–1926), której celem bylo dostarczenie grupy goryli na wystawę edukacyjną^[6]. Wyprawa Akeleya stwierdziła rzadkie występowanie goryli i ryzyko ich wyginięcia^[6]. Belgijskie Ministerstwo ds. Kolonii znalazło się pod presją środowiska naukowego i opinii publicznej^[6]. Wobec presji, a także stale rosnącego popytu na licencje na polowania, mnisterstwo wprowadziło pierwsze działania na rzecz ochrony regionu^[6]. Utworzono dwa rezerwaty: Rezerwat Alberta, który objął tereny pomiędzy rzeką Rutshuru a południowym krańcem Jeziora Edwarda oraz drugi na terenach na północny wschód od jeziora Kiwu, między wulkanem Sabyinyo a misją katalicką Tongres Sainte Marie^[6].

W ochronę goryli i regionu Wirunga zaangażował się król Belgów Albert I Koburg (1875–1934), który 21 kwietnia 1925 roku wydał dekret o utworzeniu parku narodowego^[6] – pierwszego tego typu obszaru chronionego na terenie Afryki^[4]. Park został nazwany cześć króla Parkiem Narodowym Alberta (fr. Parc Albert)^[6].

Park początkowo ochroną obejmował trzy góry masywu Wirunga^[4]. Jego powierzchnia wynosiła 200 km²^[6]. Polowanie na goryle i inne gatunki było całkowicie zabronione, z wyjątkiem przypadków samoobrony^[6]. Granice parku zostały wytyczone bez wzięcia pod uwagę warunków geograficznych czy ekonomicznych^[6]. Generalny gubernator kolonii uznał granice parku w dekrecie z 10 lipca 1925 roku^[6].

Z czasem powierzchnia parku została powiększona o tereny równinne na północnym wschodzie, Jezioro Edwarda i Ruwenzori identyfikowane z Górami Księżycowymi z mapy Ptolemeusza z II w. n.e.^[4]

W 1928 roku belgijskie ministerstwo ds. kolonii sfinansowało dwie wyprawy badawcze celem zebrania danych topograficznych, botanicznych i zoologicznych, by lepiej wytyczyć granice parku^[6]. Wyprawami pokierowali badacze amerykańscy – ornitolog James Chapin (1889–1964) i Carl Akeley^[6]. Na podstawie zebranych informacji 9 lipca 1929 roku władze belgijskie ustanowiły autonomiczna instytucję Park Narodowy Alberta, powiększając zarazem obszar parku do 1900 km²^[6].

Na początku lat 30. XX wieku powierzchnia parku rozrosła się do 8580 km², obejmując ochroną sawanny, mokradła, lasy, a także wulkany z unikalną roślinnością afro-alpejską^[8].

W 1934 roku utworzono Instytut ds. Parków Narodowych Konga Belgijskiego (fr. Institut des Parcs Nationaux du Congo Belge, IPNCB), któremu powierzono zarządzenie parkiem^[6]. W tym samym roku zmniejszono granice parku, by uniknąć konfliktów o ziemie z miejscową ludnością^[6]. Park miał charakter ścisłego rezerwatu, do którego wstęp mieli jedynie naukowcy po uzyskaniu pozwolenia na prowadzenie badań w terenie^[8]. Lokalna ludność z grup Banyarwanda, Nande i Hema była wysiedlana, a na terenie parku pozostawiono jedynie z pigmejów Batwa, którzy byli przedmiotem zaintersowania badaczy^[8].

W 1935 roku powierzchnię parku powiększono do 4700 km²^[6].

Park Narodowy Wirunga

W 1969 roku nazwa parku została zmieniona na Park Narodowy Wirunga (fr. Parc Nacional des Virunga) w ramach „afrykanizacji” prowadzonej przez prezydenta Mobutu Sese Seko (1930–1997)^[8] po uzyskaniu przez Kongo niepodległości od Belgii w 1960 roku^[4].

W roku 1979 park został wpisany jako jeden z pierwszych obiektów na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[9].

W latach 90. XX w., z uwagi na wysoki poziom ubóstwa Kongijczyków, na terenie parku rozwinęło się kłusownictwo^[4].

W 1994 roku przy granicach parku osiedliły się prawie 2 miliony uchodźców z Rwandy uciekających przed ludobójstwem^[4]. Nagły wzrost ludności w bezpośrednim sąsiedztwie parku doprowadził do zniszczeń środowiska naturalnego przez deforestrację i kłusownictwo^[2], a park został wpisany na listę światowego dziedzictwa w zagrożeniu^[10]. W 1995 roku kłusownicy zabili 4 goryle górskie^[4].

W 1996 roku w Kongu wybuchła wojna domowa, co utrudnia prowadzenie parku narodowego^[4]. W wyniku konfliktu w 2001 roku zabity został srebrnogrzbiety samiec – głowa rodziny Rugendo^[4]. W 2003 roku pomimo podpisanego porozumienia pokojowego, walki i kłusownictwo w parku trwały nadal^[4]. W 2006 roku lokalne grupy militarne wybiły 400 hipopotamów, by zdobyć kły na sprzedaż i pożywienie dla oddziałów^[4]. Wskutek tego w parku ostało się zaledwie 629 hipopotamów – w latach 60. i 70. XX w. było ich 30 tys.^[4]

W 2007 roku zabito kolejne 7 goryli^[4]. Masakra zwierząt doprowadziła do zwiększenia wysiłków na rzecz ochrony parku^[4]. W 2008 roku Kongijski Instytut ds. Ochrony Przyrody (fr. Institut Congolaise pour la Conservation de la Nature, ICCN) i Fundacja Wirunga^[4] wprowadziły wspólnie nową strukturę zarządzania. W roku 2009 otwarto ośrodek Senkwekwe, zajmujący się zwierzętami osieroconymi w masakrze z 2007 roku^[4].

W roku 2011 Kongijski Instytut ds. Ochrony Przyrody i Fundację Wirunga wprowadziły program na rzecz pokoju z zamiarem utworzenia 100 tys. miejsc pracy^[4]. W 2012 roku na terenie parku i w jego sąsiedztwie wybuchła rebelia Ruchu 23 Marca i ruch turystyczny został wystrzymany^[4]. Park ponownie otwarto dla turystów w 2014 roku^[4].

Po 2010 roku, na terenie parku przy jeziorze Edwarda brytyjskie przedsiębiorstwo SOCO rozpoczęło poszukiwania ropy naftowej, co zostało oprotestowane przez World Wide Fund for Nature i Centrum Światowego Dziedzictwa UNESCO^[5]^[11]. Powstały w 2014 roku film dokumentalny w reżyserii Orlando von Einsiedla Virunga^[12] nagłośnił problemy parku w dobie nieustających walk i zagrożeń związanych z wydobyciem ropy^[5]. W 2015 roku SOCO zakończyło prace^[13].

W okresie od czerwca 2018 do lutego 2019 roku park pozostawał zamknięty dla zwiedzających z uwagi na ataki na strażników i ich zabójstwa oraz porwania turystów^[2]. Park został ponownie zamknięty w okresie od marca do czerwca 2020 roku z uwagi na pandemię COVID-19^[14].

Od 1988 roku funkcjonowanie parku jest współfinansowane przez Unię Europjeską^[4]^[15].

Flora i fauna

Ssaki w Parku Narodowym Wirunga

Goryl górski

Słoń afrykański i bawoły afrykańskie

Kobus kob thomasi

Lwy

Park obejmuje tereny o zróżnicowanym charakterze – od bagien i morkadeł, przez stepy i sawanny, do obszarów górskich^[2]. Charakteryzuje się dużą bioróżnorodnością^[2]. Na terenie parku odnotowano występowanie 218 gatunków ssaków (w tym 22 gatunków małp z rzędu naczelnych, m.in. rzadkie goryle górskie, a także słonie, lwy, hipopotamy, okapi, antylopy czy guźce^[2]), 706 gatunków ptaków, 109 gatunków gadów i 78 gatunków płazów^[4]. Zagrożeniem dla flory i fauny jest wojna domowa i kłusownictwo^[2].

W 1996 roku obszar parku wpisano na listę konwencji ramsarskiej^[3].

Goryle górskie

Obecnie (stan na 2018 rok) światową populację goryli górskich szacuje się na ok. 1000 osobników^[4]. W południowej części pasma gór Wirunga mieszka 8 rodzin i 4 samotnych samców^[4]. Na terenie parku żyje ok. 1/3 światowej populacji oraz 4 osobniki osierocone w masakrze z 2007 roku, które przybywaja w ośrodku Senkwekwe^[4].

Przypisy

↑ Maciej Zych (opr.): Zmiany w polskim nazewnictwie geograficznym świata od 2001 roku. KSNG, 2013-09-25, s. 86. [dostęp 2020-04-19].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Encyclopædia Britannica 2019 ↓.
↑ ^a ^b Parc national des Virunga. [w:] rsis.ramsar.org [on-line]. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y Virunga National Park ↓.
↑ ^a ^b ^c Andersen 2018 ↓.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u Archives of the Former National Parks of Belgian Congo ↓.
↑ Herzfeld 2017 ↓, s. 37.
↑ ^a ^b ^c ^d De Bont 2018 ↓.
↑ UNESCO ↓.
↑ UNESCO: List of World Heritage in Danger. [w:] whc.unesco.org [on-line]. [dostęp 2020-04-17]. (ang.).
↑ UNESCO: World Heritage Centre expresses concern regarding aeromagnetic and aerogravimetric explorations at Virunga National Park (DRC). 2012-03-13. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
↑ Virunga – strona oficjalna filmu. [w:] virungamovie.com [on-line]. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
↑ DR Congo explores oil drilling allowed in wildlife parks. [w:] bbc.com [on-line]. 2018-06-30. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
↑ Virunga National Park: Virunga National Park Temporarily Closes Mountain Gorilla Tourism Due to COVID-19. [w:] virunga.org [on-line]. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
↑ Sophie Lewisohn: Virunga: Preserving Africa’s national parks through people-centred development. [w:] Komisja Europejska [on-line]. 2018-04-03. [dostęp 2020-04-19]. (ang.).

Bibliografia

Frits Andersen. Virunga National Park, the heart of darkness as UNESCO World Heritage. „Continents manuscrits [En ligne]”, 2018. DOI: 10.4000/coma.2773. (ang.).
Raf De Bont. Internationalism in the Heart of Africa? The Albert National Park / Virunga National Park. „Environment & Society Portal. Arcadia”. 16, Summer 2018. Rachel Carson Center for Environment and Society. ISSN 2199-3408. (ang.).
Virunga National Park, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2020-04-19] (ang.).
Chris Herzfeld: The Great Apes: A Short History. Yale University Press, 2017. ISBN 978-0-300-23165-6. [dostęp 2020-04-19]. (ang.).
Royal Belgian Institute for Natural Sciences (RBINS): Creation of the first National Park in Africa, National Park Albert. [w:] Archives of the Former National Parks of Belgian Congo [on-line]. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
UNESCO: Virunga National Park. [w:] whc.unesco.org [on-line]. [dostęp 2020-04-17]. (ang.).
Virunga National Park: About Virunga. [w:] virunga.org [on-line]. [dostęp 2020-04-17]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Robert Draper. Ten park narodowy to strefa walki. Batalia o Wirungę. „National Geographic”, 2018-07-20. (pol.).

[1] Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO

[2] Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

[:0-3] Maciej Zych (opr.): Zmiany w polskim nazewnictwie geograficznym świata od 2001 roku. KSNG, 2013-09-25, s. 86. [dostęp 2020-04-19].

[CITEREFEncyclopædia_Britannica2019-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Encyclopædia Britannica 2019 ↓.

[:6-5] Parc national des Virunga. [w:] rsis.ramsar.org [on-line]. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).

[CITEREFVirunga_National_Park-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y Virunga National Park ↓.

[CITEREFAndersen2018-7] Andersen 2018 ↓.

[CITEREFArchives_of_the_Former_National_Parks_of_Belgian_Congo-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u Archives of the Former National Parks of Belgian Congo ↓.

[CITEREFHerzfeld201737-9] Herzfeld 2017 ↓, s. 37.

[CITEREFDe_Bont2018-10] De Bont 2018 ↓.

[CITEREFUNESCO-11] UNESCO ↓.

[:1-12] UNESCO: List of World Heritage in Danger. [w:] whc.unesco.org [on-line]. [dostęp 2020-04-17]. (ang.).

[:5-13] UNESCO: World Heritage Centre expresses concern regarding aeromagnetic and aerogravimetric explorations at Virunga National Park (DRC). 2012-03-13. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).

[:2-14] Virunga – strona oficjalna filmu. [w:] virungamovie.com [on-line]. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).

[:3-15] DR Congo explores oil drilling allowed in wildlife parks. [w:] bbc.com [on-line]. 2018-06-30. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).

[:4-16] Virunga National Park: Virunga National Park Temporarily Closes Mountain Gorilla Tourism Due to COVID-19. [w:] virunga.org [on-line]. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).

[:7-17] Sophie Lewisohn: Virunga: Preserving Africa’s national parks through people-centred development. [w:] Komisja Europejska [on-line]. 2018-04-03. [dostęp 2020-04-19]. (ang.).

[a]

[b]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Park Narodowy Wirunga

Spis treści

Położenie

Historia

Park Narodowy Alberta

Park Narodowy Wirunga

Flora i fauna

Goryle górskie

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie