Park Praski Żołnierzy 1 Armii Wojska Polskiego w Warszawie

Park Praski Żołnierzy 1 Armii Wojska Polskiego
Obiekt zabytkowy nr rej. 1434-A z 3 lipca 1990
Ilustracja
Park Praski jesienią
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Dzielnica

Praga-Północ

Powierzchnia

18,7[1] ha

Data założenia

1865–1871

Projektant

Jan Dobrowolski

Położenie na mapie Warszawy
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Park Praski Żołnierzy 1 Armii Wojska Polskiego”
Ziemia52°15′13″N 21°01′38″E/52,253611 21,027222
Strona internetowa

Park Praski Żołnierzy 1 Armii Wojska Polskiego[2], w latach 1865–1916 park Aleksandryjski[3] lub Aleksandrowski[4], w latach 1916–1998 park Praski – zabytkowy park miejski znajdujący się w warszawskiej dzielnicy Praga-Północ.

Obszar parku jest ograniczony ulicami: Ratuszową, Jagiellońską, al. „Solidarności” i Wybrzeżem Helskim[3]. Ma powierzchnię 18,7 ha[1]. Do parku przylega od północy Ogród Zoologiczny, który do 1927 stanowił jego część[3].

Opis

W okresie Księstwa Warszawskiego w związku z fortyfikowaniem na rozkaz Napoleona Bonaparte rejonu Warszawa-Serock-Modlin, w latach 1808–1811 na Pradze doszło do wielu wyburzeń na terenie dawnych jurydyk Praga i Skaryszew. Aby przygotować miejsce dla fortyfikacji wyburzono praktycznie znaczną część tych dwóch historycznych jurydyk, a także Golędzinowa.

W 1846 roku powstał nowy plan regulacji zagospodarowania terenów dawnych fortyfikacji napoleońskich w związku z budową mostu Kierbedzia. Plan ten oparty na wcześniejszym opracowanym w 1835 przez Jakuba Łaszyńskiego pozwolił na wytyczenie obszaru parku Praskiego, a także m.in. ulic Szerokiej (obecnej ks. Ignacego Kłopotowskiego), Brukowej (obecnie Stefana Okrzei) i Jagiellońskiej. 4 kwietnia 1865 car Aleksander II wydał specjalny ukaz zezwalający na powstanie parku, który został nazwany na jego cześć parkiem Aleksandrowskim[4]. Był to pierwszy publiczny park miejski na Pradze[5].

Park powstał na podmokłym terenie esplanady fortu Śliwickiego[6]. Prace nad jego założeniem były prowadzone w latach 1865–1871 według projektu Jana Dobrowolskiego[3] (kierownika Ogrodu Krasińskich, a potem Ogrodu Saskiego)[5]. Park został zaprojektowany w stylu geometryczno-krajobrazowym. Osią założenia była szeroka aleja wychodząca z obecnego placu Weteranów 1863 roku i biegnąca przez cały park w kierunku północno-zachodnim[3]. Został on otwarty dla publiczności w roku 1871. Posiadał wiele urządzeń służących rozrywce odwiedzających; znajdowały się tam cukiernie i kawiarenki, a od 1903 budynek teatru zbudowany po lewej stronie głównego wejścia[7]. Park nie był ogrodzony[8]. Odwiedzali go głównie niezamożni mieszkańcy Pragi[8].

Zachodnia część parku znajdowała się na terenach zalewowych, stąd bywał on zalewany przez spiętrzone wody Wisły[8]. Od rzeki oddzielała go linia kolejki jabłonowskiej oraz równoległa od niej droga, która po 1930 została nazwana Wybrzeżem Helskim[9].

W 1916 park został przemianowany na park Praski.

Według nagrodzonego I nagrodą na konkursie w Paryżu Planu regulacji i rozwoju miasta z 1926 r., opracowanego pod kierownictwem A. Jawornickiego i Cz. Rudnickiego, przewidywano rozszerzenie obszaru parku o 60 ha. W 1928 roku na wydzielonej rok wcześniej z północnej części parku o powierzchni 12 ha otwarto Miejski Ogród Zoologiczny[3] (później powiększony do 40 ha). W okresie międzywojennym był to park znany z licznych urządzeń rozrywkowych, m.in. z lunaparku, w tym czasie przybyły tu m.in. parkowa pijka z 1936 roku i popiersie Elizy Orzeszkowej z 1938 roku autorstwa Henryka Kuny[10]. W 1928 w budynku dawnego teatru przekształcono w Dom Żołnierza z popularnym wśród mieszkańców kinem[11].

W 1937 roku w parku wzniesiono wieżę do skoków ze spadochronem o wysokości 28 metrów[12].

Po 1945 roku park stracił swój rozrywkowy charakter[3]. Został również, po wyburzeniu istniejącej tam barakowej zabudowy[13], rozszerzony w kierunku ul. Jagiellońskiej[3]. W 1952 roku oddano do użytku wybieg dla niedźwiedzi brunatnych zbudowany przy trasie W-Z[14]. W latach 60. zezłomowano wieżę spadochronową[15]. W parku pojawiły się rzeźby zwierząt: metalowej żyrafy, a także mniejsze, kamienne figury słonia i żubra[13].

W parku rosną cenne okazy drzew, m.in. platan klonolistny, miłorząb japoński, kasztany jadalne, klony, lipy i topole[13].

Od 1998 roku park nosi nazwę Park Praski Żołnierzy 1 Armii Wojska Polskiego. Główna aleja parku, nosząca imię Kazimierza Lisieckiego „Dziadka”, biegnie al. „Solidarności” do Ogrodu Zoologicznego.

W 1990 roku park wraz z Ogrodem Zoologicznym został wpisany do rejestru zabytków[16].

W 2018 roku konar drzewa spadł na siedzącą na ławce w parku kobietę z niemowlęciem, które w wyniku odniesionych obrażeń zmarło po kilku dniach[17].

W 2019 roku zakończono inwentaryzację parku, podczas której zbadano 2266 drzew i 82 pojedynczych krzewów oraz 6 grup drzew i 189 grup krzewów[18].

W 2022 roku Urząd m.st. Warszawy odkupił od prywatnego właściciela przylegającą do parku działkę o powierzchni 282 m², znajdującą się w pobliżu skrzyżowania ul. Jagiellońskiej i al. „Solidarności”, która miała zostać zabudowana[19].

Przypisy

  1. ↑ a b Park Praski. [w:] Urząd m.st. Warszawy [on-line]. eko.um.warszawa.pl. [dostęp 2022-01-06].
  2. ↑ Katalog nazw obiektów miejskich. [w:] Urząd m.st. Warszawy [on-line]. um.warszawa.pl. [dostęp 2019-07-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-07)].
  3. ↑ a b c d e f g h Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 619. ISBN 83-01-08836-2.
  4. ↑ a b Danuta Szmit-Zawierucha: O Warszawie inaczej (anegdoty, fakty, obserwacje). Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Anagram, 1996, s. 204. ISBN 83-86086-28-9.
  5. ↑ a b Krzysztof Oktabiński. Od wirydarza do parku krajobrazowego. „Kronika Warszawy”. 101/102, s. 52, 1996. 
  6. ↑ Jan Berger: Rozwój Pragi [w:] Irena Pietrza-Pawłowska (red.) Wielkomiejski rozwój Warszawy do 1918 r.. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1973, s. 264.
  7. ↑ Dom Żołnierza. twoja-praga.pl. [dostęp 2021-12-25].
  8. ↑ a b c Michał Pilich: Warszawska Praga. Warszawa: Fundacja „Centrum Europy”, 2005, s. 94. ISBN 83-923305-7-9.
  9. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 981. ISBN 83-01-08836-2.
  10. ↑ Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, s. 73. ISBN 83-7005-211-8.
  11. ↑ Paweł Elsztein: Moja Praga. Warszawa: Dom Wydawniczy Syrenka, 2002, s. 200, 218. ISBN 83-914909-8-X.
  12. ↑ Paweł Elsztein: Moja Praga. Warszawa: Dom Wydawniczy Syrenka, 2002, s. 48. ISBN 83-914909-8-X.
  13. ↑ a b c Michał Pilich: Warszawska Praga. Warszawa: Fundacja „Centrum Europy”, 2005, s. 95. ISBN 83-923305-7-9.
  14. ↑ Kronika wydarzeń w Warszawie 1945−1958. „Warszawskie Kalendarz Ilustrowany 1959”, s. 64, 1958. Wydawnictwo Tygodnika Ilustrowanego „Stolica”. 
  15. ↑ Paweł Elsztein: Moja Praga. Warszawa: Dom Wydawniczy Syrenka, 2002, s. 50. ISBN 83-914909-8-X.
  16. ↑ Zestawienie zabytków nieruchomych. Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 31 marca 2019 r. Woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 43. [dostęp 2019-07-07].
  17. ↑ Drzewo zwaliło się na ławkę, dziecko nie żyje. Sparaliżowana matka: nie zdążyłam się z nią pożegnać. metrowarszawa.gazeta.pl, 28 września 2918. [dostęp 2019-07-07].
  18. ↑ Park Praski gotowy na zmiany. [w:] Urząd m.st. Warszawy [on-line]. um.warszawa.pl, 22 lipca 2019. [dostęp 2019-07-27].
  19. ↑ Park Praski bezpieczny. Miasto wykupiło działkę, której groziła zabudowa. [w:] Urząd m.st. Warszawy [on-line]. um.warszawa.pl, 27 lipca 2022. [dostęp 2022-07-30].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Warszawa outline with districts v4.svg
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Green pog.svg
Shiny green button/marker widget.
Park Praski w Warszawie 2019b.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Park Praski w Warszawie