Park Strzelecki w Tarnowie

Park Strzelecki w Tarnowie
Obiekt zabytkowy nr rej. A-81 13 grudnia 1975[1]
Ilustracja
Park Strzelecki w lutym 2021
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Miejscowość

Tarnów

Dzielnica

Śródmieście

Powierzchnia

8,13 ha

Data założenia

1866

Projektant

Antoni Schmidt

Położenie na mapie Tarnowa
Mapa konturowa Tarnowa, w centrum znajduje się punkt z opisem „Park Strzelecki w Tarnowie”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Park Strzelecki w Tarnowie”
Ziemia50°01′08,96″N 20°59′07,01″E/50,019156 20,985281

Park Strzelecki (inne nazwy: Ogród Strzelecki, w okresie PRL Park im. 1 Maja) – jeden z parków miejskich Tarnowa. Znajduje się tu Mauzoleum generała Józefa Bema. Starodrzew w parku jest pomnikiem przyrody. W parku wytyczono ścieżkę przyrodniczo-dydaktyczną z przystankami przy najciekawszych gatunkach roślin[2].

Lokalizacja

Park Strzelecki znajduje się w Tarnowie w województwie małopolskim. Zajmujący obszar ponad 8 ha park położony jest w obrębie ulic: Słowackiego, Piłsudskiego, Romanowicza i Nowy Świat. Brama główna znajduje się przy ulicy Piłsudskiego, bramy boczne przy ulicach: Słowackiego i Romanowicza. W chwili wytyczania obiektu, po drugiej stronie ulicy Kurkowej (od 1909 Słowackiego)[3] znajdował się już duży budynek szpitala wojskowego z 1855[4] (w XXI wieku to Pałac Młodzieży), a bezpośrednio przy ulicy Seminaryjskiej (Piłsudskiego) szpitalna kostnica[5].

Historia

Park widziany z lotu ptaka. Zdjęcie z „Przewodnika po Tarnowie” z 1929 roku

Powstanie parku związane było z utworzeniem w mieście Towarzystwa Strzeleckiego.

Park został założony w 1866 roku na miejscu dawnego folwarku Zawale–Dyksonówka, którego 14 morgów[6] zarządcy miasta podarowali w 1856 Towarzystwu[7]. Park Strzelecki powstał 8 lat później niż Central Park na Manhattanie w Nowym Jorku[5], a 23 lata przed Parkiem Jordana w Krakowie. Autorem projektu był Antoni Schmidt, ogrodnik z Krosna[6]. Teren został zagospodarowany w duchu modernizmu.

Przy bramie od strony ulicy Słowackiego (wówczas Kurkowej) wzniesiono neogotycki pałacyk, siedzibę Towarzystwa Strzeleckiego. Później m.in. siedziba władz ZHP (lata 70. XX w.), biblioteki ZNP (lata 80. XX w.). W latach 2005–2010 budynek był własnością bractwa kurkowego, które planowało zagospodarować go na swoją siedzibę. Plany te nie zostały jednak zrealizowane. Od 2013 r. w budynku mieści się siedziba Galerii Miejskiej BWA[8].

Obok pałacyku w 1907 roku wybudowano dom ogrodnika miejskiego w stylu secesji wiedeńskiej[9]. W listopadzie 2015 roku Bractwo Kurkowe okleiło styropianem jedną ze ścian budynku. Konserwator zabytków wstrzymał prace i nakazał demontaż ocieplenia. Bractwo Kurkowe nie zgodziło się z tą decyzją[10]. Po przeprowadzeniu postępowań sądowych przed sądami administracyjnymi, po czterech latach styropian zdemontowano[11][12].

W 1912 roku na głównym klombie od strony ul. Piłsudskiego (wówczas Seminaryjna) ustawiona została fontanna z figurą bogini Hebe[13]. Rok później północno-zachodnią, gospodarczą część parku zamieniono na ogród jordanowski.

W 1927 roku na środku parkowego stawu rozpoczęto budowę Mauzoleum generała Józefa Bema według projektu Adolfa Szyszko-Bohusza. Uroczysty pogrzeb generała, którego prochy sprowadzono z Aleppo, odbył się 30 czerwca 1929.

W roku 1975 Park Strzelecki wraz z ogrodzeniem wpisano do rejestru zabytków[14].

W marcu 2018 roku przystąpiono do realizacji projektu rewitalizacji parku[15], którą zakończono, z 2,5 letnim poślizgiem, latem 2021 roku[16].

Galeria

  • Zdjęcie przedstawia bramę wejściową parku. Brama składa się z 4 wysokich słupów, pomiędzy którymi znajdują się zielone bramki. Przed bramą znajduje się wybrukowany kostką plac.

    Ogrodzenie parku

  • Zdjęcie, wykonane w zimie przedstawia neogotycki pałacyk. Pałacyk ten pomalowany jest na biało, ma dwie kondygnacje, a w jego bryle znajduje się kilka okien. Przed budynkiem znajduje się brukowana parkowa alejka, kilka latarni oraz zasypany śniegiem trawnik. Za nim, w tle widać drzewa.

    Pałacyk Strzelecki

  • Zdjęcie przedstawia część stawu parkowego. Na powierzchni wody płynie biały łabędź. Nad wodą rosną krzewy oraz koniczyny. Po lewej stronie zdjęcia widać białe kwiaty. W tle zdjęcia widać odbijające się w wodzie drzewa.

    Łabędź na stawie

  • Zdjęcie przedstawia rudą wiewiórkę, stojącą przy pniu drzewa, trzymającą w łapkach i jedzącą smakołyk.

    Wiewiórka ruda w parku

  • Zdjęcie przedstawia fontannę z lwami oraz jej najbliższą okolicę. Na fotografii, na jej środku stoi biała fontanna zbudowana w stylu klasycznym, na której środku, na cokole w kształcie krzyża stoją lwy, z których paszcz tryska woda. Pomiędzy lwami, na środkowej części cokołu stoi filar podtrzymujący platformę, na której znajduje się figura bogini Hebe. Przed fontanną znajduje się przystrzyżony trawnik i zadbana rabata z różnokolorowymi kwiatami. W tle zdjęcia, za fontanną, rosną zadbane krzewy i wysokie drzewa.

    Fontanna z lwami

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022.
  2. ↑ Park Strzelecki w Tarnowie, www.parki.org.pl [dostęp 2017-02-25] (pol.).
  3. ↑ Juliusza Słowackiego, [w:] Antoni Sypek, Mój Tarnów, Tarnów: Fundacja Tarnowskie Towarzystwo Przemysłowe i Izba Przemysłowo-Handlowa w tarnowie, 2005, s. 355-356, ISBN 83-87183-97-0.
  4. ↑ ., Pałac Młodzieży w Tarnowie. Szpital wojskowy, [w:] Stanisław Potępa (red.), Tarnów Wielki Przewodnik : Zawale, t. 7, 2000, s. 61, ISBN 83-87366-31-5.
  5. ↑ a b Park Strzelecki, [w:] Antoni Sypek, Mój Tarnów, Tarnów: Fundacja Tarnowskie Towarzystwo Przemysłowe i Izba Przemysłowo-Handlowa w Tarnowie, 2005, s. 29-30, ISBN 83-87183-97-0.
  6. ↑ a b Stanisław Potępa, Park Miejski w Tarnowie, zwany Ogrodem Strzeleckim, [w:] Stanisław Potępa (red.), Tarnów Wielki Przewodnik : Zawale, t. 7, 2000, s. 66, ISBN 83-87366-31-5.
  7. ↑ Norbert Orliński, Tarnów i okolice. Przewodnik, Warszawa: Sport i Turystyka, 1982, s. 73, ISBN 83-217-2402-7.
  8. ↑ Andrzej Skórka, Nowa siedziba Galerii Miejskiej w Tarnowie czeka na otwarcie, „Gazetakrakowska.pl” [dostęp 2017-02-25] (pol.).
  9. ↑ Park Strzelecki (Miejski) w Tarnowie – Polska Travel, www.polska.travel [dostęp 2017-02-25] (pol.).
  10. ↑ Spór o styropian na zabytkowym Domu Ogrodnika w Parku Strzeleckim trwa – Tarnów – Wiadomości – Radio Kraków, www.radiokrakow.pl [dostęp 2017-03-14] (pol.).
  11. ↑ Zniknął styropian z XIX-wiecznego Domu Ogrodnika w Parku Strzeleckim – [dostęp 2021-01-16] (ang.).
  12. ↑ Tarnów: Sąd nie przyznał racji Braciom Kurkowym | Radio RDN, rdn.pl [dostęp 2017-03-14] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-15] (pol.).
  13. ↑ Krzysztof Gzyl, Park Strzelecki, www.it.tarnow.pl [dostęp 2017-02-25] (pol.).
  14. ↑ Rejestr zabytków, www.wuoz.malopolska.pl [dostęp 2017-02-25] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-12] (pol.).
  15. ↑ Prace w Parku Strzeleckim. Za 9 mln złotych park odzyska historyczny wygląd [dostęp 2018-03-24] [zarchiwizowane z adresu 2018-03-24] (pol.).
  16. ↑ Park Strzelecki już po rewitalizacji., tarnow.net.pl [dostęp 2021-08-04].

Bibliografia

  • Norbert Orliński: Tarnów i okolice. Przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1982. ISBN 83-217-2402-7.
Zabytki w Tarnowie

Oznakowanie obiektu wpisanego do rejestru zabytków na terenie Polski

Zespoły urbanistyczne
  • Układ urbanistyczny Tarnowa z XVIII wieku
  • Obszar śródmieścia Tarnowa
  • Zespół urbanistyczny osiedla zakładów azotowych w Tarnowie-Mościcach
Kamienice, dwory, pałace
i budynki użyteczności publicznej
  • Budynek I Liceum Ogólnokształcącego
  • Budynek Miejskiej Kasy Oszczędnościowej
  • Budynek Towarzystwa Strzeleckiego
  • Budynek szkoły podstawowej nr 4
  • Budynek dworu (dawnej rządcówki) przy ulicy Chemicznej
  • Elewacja frontowa z tarasem budynku przy Placu Sobieskiego 3
  • Dom Florencki
  • Dom Kapituły
  • Dom Mansjonarzy
  • Dom Mikołajowski
  • Dom przy ulicy Bernardyńskiej 1
  • Dom przy ulicy Czerwonych Klonów 6
  • Dom przy ulicy Fortecznej 1
  • Dworek przy ul. Batorego 19
  • Dworek przy ul. Konarskiego
  • Dworek przy ulicy Krakowskiej 10 (ob. Muzeum Etnograficzne)
  • Kamienica przy ulicy Brodzińskiego 5
  • Kamienica przy ulicy Brodzińskiego 8
  • Kamienica przy ulicy Brodzińskiego 16
  • Kamienica przy ulicy Krakowskiej 2
  • Kamienica przy ulicy Krakowskiej 8
  • Dom przy ulicy Krakowskiej 9 (Hotel „Bristol”)
  • Kamienica przy ulicy Legionów 14
  • Kamienica przy ulicy Legionów 16
  • Budynek przy ulicy Narutowicza 33
  • Kamienica przy ul. Narutowicza 37 (siedziba Wodociągów Miejskich)
  • Kamienica przy ulicy Piłsudskiego 3
  • Kamienica przy Placu Kazimierza Wielkiego 2
  • Kamienica przy ulicy Rogoyskiego 28
  • Kamienica przy ulicy Rogoyskiego 30
  • Kamienica przy Rynku 3
  • Kamienica przy Rynku 4
  • Kamienica przy Rynku 8
  • Kamienica przy Rynku 9
  • Kamienica przy Rynku 10
  • Kamienica przy Rynku 12
  • Kamienica przy Rynku 13
  • Kamienica przy Rynku 14
  • Kamienica przy Rynku 15
  • Kamienica przy Rynku 16
  • Kamienica przy Rynku 17
  • Dom przy Rynku 19
  • Kamienica przy Rynku 20
  • Kamienica przy Rynku 21
  • Kamienica przy Rynku 22
  • Kamienica przy Rynku 24
  • Kamienica Ratajewiczowska
  • Kamienica przy ulicy Sowińskiego 11
  • Kamienica przy ulicy Sowińskiego 13
  • Młyn Szancera
  • Pałac Sanguszków w Gumniskach
  • Pałac Sanguszków (dawne C.K. starostwo powiatowe)
  • Ratusz miejski
  • Scholasteria
  • Dworzec Kolejowy
  • Dworzec kolejowy w Mościcach
  • Willa przy ulicy Gumniskiej 30 (Pałac Ślubów)
  • Willa przy ulicy Jarzębinowej 9
  • Dawny zajazd przy ulicy Kołłątaja 1
  • Zespół klasztorny sióstr Urszulanek
Budowle obronne
Parki i ogrody
Obiekty sakralne
Cmentarze
Inne

Herb Tarnowa

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Green pog.svg
Shiny green button/marker widget.
Obiekt zabytkowy znak.svg
Wzór znaku informacyjnego umieszczonego na zabytkach nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków w Polsce
Łabędź w Parku Strzeleckim.jpg
Autor: DentArt, Licencja: CC BY-SA 4.0
Łabędź niemy na stawie w Parku Strzeleckim w Tarnowie
Tarnów location map blank.svg
Autor: PółCzłowiek-półInfobox, Licencja: ODbL
Mapa konturowa Tarnowa
Tarnow Park Strzelecki wiewiorka 1.jpg
Autor: Andrzej Otrębski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tarnów - Park Strzelecki
Park Strzelecki w Tarnowie (1929).jpg
Adres wydawniczy: Tarnów : Księgarnia Zygmunta Jelenia, 1929 (Tarnów : Z. Jeleń)
Współtwórcy: Rozwadowski, Mieczysław
Opis fizyczny: 55 s. : il. ; 21 cm
POL Tarnów COA.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to WarX (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5

Author

  • real name: Artur Jan Fijałkowski
  • pl.wiki: WarX
  • commons: WarX
  • mail: [1]
  • jabber: WarX@jabber.org
  • irc: [2]
Pałacyk strzelecki.JPG
Autor: Christophoros43, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pałacyk strzelecki
Tarnow Park Strzelecki 2.jpg
Autor: Andrzej Otrębski, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Tarnów - Park Strzelecki
Mauzoleum Józefa Bema w lutym 2021.jpg
Autor: Jamnik z Tarnowa, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mauzoleum Józefa Bema w lutym 2021.