Park im. Henryka Jordana w Krakowie

Park im. Henryka Jordana

nr rej. A-579[1] z 18 maja 1976[1]
Tereny rekreacyjne parku
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Kraków
Dzielnica	V Krowodrza
Powierzchnia	21,5 ha
Data założenia	1889
Projektant	Bolesław Malecki
Położenie na mapie Krakowa Park im. Henryka Jordana
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Park im. Henryka Jordana
Położenie na mapie województwa małopolskiego Park im. Henryka Jordana
50°03′46,32″N 19°54′58,46″E/50,062867 19,916239
Strona internetowa

Park Jordana jesienią

Park Jordana – park w Krakowie, położony pomiędzy al. 3 Maja (i Błoniami), ul. Reymana (i Stadionem Miejskim) oraz ul. Reymonta (i Miasteczkiem Studenckim AGH).

Historia

W 1889 roku z inicjatywy dra Henryka Jordana stworzono park na terenie błoń czarnowiejskich w miejscu byłej wystawy rolniczo-przemysłowej zorganizowanej dwa lata wcześniej. Zagospodarowanie parku zlecono w połowie 1888 r. kierownikowi ogrodów miejskich – Bolesławowi Maleckiemu. Po uregulowaniu Rudawy, posadzeniu drzew i krzewów oraz ustawieniu drewnianych pawilonów otwarto nowy krakowski park wraz z boiskami, przyrządami gimnastycznymi i placami do zabaw sportowych.

Na teren parku pierwotnie wchodzono przez mostek na Ciepłej Wodzie. Znajdowała się tam drewniana brama z napisem: „Miejski Park Dra Jordana”. Dalej stała mleczarnia Eweliny Dobrzyńskiej, gdzie odwiedzającym serwowano mleko, a za mleczarnią na podmurówce wznosił się długi pawilon gimnastyczny z obszerną halą i werandą. Ćwiczenia sportowe odbywano tam jedynie latem, natomiast zimą ćwiczono w cieplejszej sali przy klasztorze Franciszkanów. Wyróżniający się gimnastycy otrzymywali od Henryka Jordana książeczki oszczędnościowe z wkładem 5 guldenów. Naprzeciw pawilonu gimnastycznego, w altanowej rotundzie, koncertowała orkiestra. W małym drewnianym domku pomieszczono magazyn sprzętu sportowego i ogrodniczego. Na prawo od wejścia urządzono dla dzieci „labirynt” zwany „ślimakiem”, składający się z poplątanych ścieżek. Dalej stał zbudowany z grubych bierwion domek dozorcy – ogrodnika, który o zmroku przed zamknięciem bramy obchodził park z ręcznym dzwonem, nawołując spacerowiczów do wyjścia^[2].

Chcąc wyrazić swoją wdzięczność za bezinteresowną pracę, rada miejska nadała kompleksowi imię profesora Jordana. Do roku 1914 w parku Jordana udało się umieścić 46 popiersi sławnych polskich poetów, uczonych, pisarzy i samego twórcy parku (wykonaną przez Jana Szczepkowskiego). Początkowo popiersia ustawiano wokół centralnego, zadrzewionego, kolistego placu w środku parku. Nieco dalej, w południowo-wschodniej części zieleńca, usytuowany był tylko pomnik Tadeusza Kościuszki, który stał na lewo od wejścia, na dnie osuszonego stawu. Popiersia kute były w marmurze tyrolskim z Lass, odpornym na krakowskie warunki atmosferyczne. Gotowe biusty umieszczano na wysokich czworobocznych cokołach. Pomniki zaczęto ustawiać na przełomie lat 80. i 90. XIX w., ale niektóre z nich wykonano już wcześniej. W roku 1900 było ich 31. Autorami popiersi byli m.in. rzeźbiarze: Alfred Daun (zachowane pomniki jego dłuta to popiersia: Jana Długosza, Stefana Czarnieckiego, Fryderyka Chopina, ks. Piotra Skargi, Jana Zamoyskiego i Tadeusza Kościuszki), Michał Stefan Korpal, który wykonywał biusty wybitnych Polaków w l. 1897–1907 (jego autorstwa były pomniki: Zygmunta Krasińskiego, Artura Grottgera, Józefa L. Hauke-Bosaka, ks. Augustyna Kordeckiego, Jana Matejki, Tadeusza Rejtana, ks. Stanisława Staszica), Aleksander Korpal, syn Michała Stefana, który pomagał ojcu w pracy i inni, mniej znani artyści^[3][4].

Wykonane przez Szczepkowskiego duże popiersie Henryka Jordana zostało ustawione w parku w roku 1914. Pomnik umieszczono przy głównej alei, pośrodku klombu, na centralnym miejscu kolistego placu, w otoczeniu wcześniej powstałych popiersi sławnych Polaków. Monument składa się z masywnego cokołu o podstawie w formie półkoliście wygiętych ku przodowi stopni, na którym stoi czworoboczny postument z popiersiem. Całość obwiedziona jest szerokim, płaskim kamiennym krawężnikiem. Na frontowej ścianie postumentu widnieje napis: „Henrykowi Jordanowi wdzięczni rodacy” oraz daty urodzin i śmierci Doktora. Natomiast na tylnej ścianie postumentu umieszczono następujące słowa: „Żeś o siły i zdrowie młodzieży serdecznie się troszczył, nie szczędząc mienia i trudu, błogosławić Ci będą przyszłe pokolenia narodu”. Poniżej widnieje data MCMXIV i łacińska sentencja: Fortes Creantur Fortibus et Bonis (Z dzielnych rodzą się dzielni i zacni)^[5].

Niegdyś w parku mieściły się również korty tenisowe, pływalnia i ślizgawka. Planem zajęć prowadzonych w parku, dobieraniem przewodników i grup oraz pogadankami na temat polskiej historii zajmował się sam Henryk Jordan. Podobne ogrody, na wzór krakowskiego, zaczęto tworzyć także w innych miastach: Sanoku (z inicjatywy dr. Władysława Czyżewicza^[6]), Jarosławiu, Lwowie, Nowym Sączu, Tarnopolu, Warszawie. Nazywano je ogrodami jordanowskimi.

Park obecnie

Obecnie park zajmuje powierzchnię około 21,5 ha i mieści się w kwartale ul. W. Reymonta, ul. H. Reymana i al. 3 Maja. Na terenie parku znajdują się: boiska do siatkówki, piłki nożnej i koszykówki, skate park, place zabaw, mały staw, górka do jazdy na sankach w zimie, muszla koncertowa, wodny plac zabaw, obiekty gastronomiczne oraz miasteczko rowerowe – ruchu drogowego dla dzieci i młodzieży.

W obszarze parku działa Towarzystwo Parku im. dr Henryka Jordana, którego prezesem jest Kazimierz Cholewa.

Wstęp do parku jest bezpłatny. Godziny otwarcia^[7]:

• sezon wiosenno-letni (1 kwietnia – 31 października): 6.00 – 22.00,
• sezon jesienno-zimowy (1 listopada – 31 marca): 6.00 – 20.00.

Popiersie Henryka Jordana

Popiersia

W trakcie I wojny światowej z okazji 86 urodzin cesarza Franciszka Józefa w parku Jordana ustawiono jego popiersie, którego projektantem był starszy radca budownictwa Jan Zawiejski)^[8].

Podczas II wojny światowej park został zdewastowany, zniszczone zostały piękne szpalery grabów. Popiersia wybitnych Polaków uratował Kazimierz Łuczywo, ukrywając je w swojej pracowni. Obecnie na terenie parku stoją 54 popiersia (w rachubie tej nie jest uwzględniony centralny pomnik założyciela parku), w tym:

W centralnej części okrągłego skweru znajduje się wcześniej opisany pomnik Henryka Jordana.

I. W alei od strony ul. Reymonta:

• 

  I.1. Mikołaja Kopernika

• 

  I.2. Tadeusza Reytana

• 

  I.3. Piotra Skargi

• 

  I.4. Augustyna Kordeckiego

• 

  I.5. hetmana Jana Tarnowskiego

• 

  I.6. hetmana Konstantego Iwanowicza Ostrogskiego

• 

  I.7. gen. Józefa Hauke-Bosaka

• 

  I.8. Zygmunta Krasińskiego

II. Na okrągłym skwerze w środku parku z pomnikiem Henryka Jordana pośrodku:

• 

  II.1. Hugona Kołłątaja

• 

  II.2. Stanisława Staszica

• 

  II.3. Juliusza Słowackiego

• 

  II.4. Adama Mickiewicza

• 

  II.5. Jana Matejki

• 

  II.6. Fryderyka Chopina

• 

  II.7. Juliana Ursyna Niemcewicza

• 

  II.8. Jana Kochanowskiego

• 

  II.9. Joachima Lelewela

• 

  II.10. Artura Grottgera

• 

  II.11. gen. Kazimierza Pułaskiego

• 

  II.12. hetmana Stanisława Żółkiewskiego

• 

  II.13. Stanisława Konarskiego

• 

  II.14. księcia Józefa Poniatowskiego

• 

  II.15. hetmana Stefana Czarnieckiego

• II.16. Jana Długosza

III. W alei łączącej się z centralnym skwerem:

• 

  III.1. gen. Stanisława Maczka, odsłonięty 5 czerwca 2010

• 

  III.2. płk. Ryszarda Kuklińskiego, odsłonięty 11 listopada 2006

• 

  III.3. Zbigniewa Herberta, odsłonięty 29 października 2006

• 

  III.4. gen. Stanisława Sosabowskiego, odsłonięty 1 września 2013

• 

  III.5. gen. Leopolda Okulickiego, odsłonięty 27 maja 2012^[9]

• 

  III.6. gen. Augusta Emila Fieldorfa, odsłonięty 11 listopada 2007

• 

  III.7. gen. Władysława Andersa, odsłonięty 18 maja 2007

• 

  III.8. rotm. Witolda Pileckiego, odsłonięty 25 maja 2008

IV. W alei od strony Błoń (ul. 3 Maja):

• 

  IV.1. ks. Jerzego Popiełuszki, autorstwa Stefana Dousy, odsłonięty 13 grudnia 2000

• 

  IV.2. marsz. Józefa Piłsudskiego

• 

  IV.3. kard. Stefana Wyszyńskiego

• 

  IV.4. gen. Tadeusza Kościuszki

• 

  IV.5. Jana Pawła II, autorstwa Stefana Dousy, odsłonięty 11 listopada 2000

• 

  IV.6. Ignacego Paderewskiego, odsłonięty 11 listopada 2003

• 

  IV.7. kard. Adama Stefana Sapiehy, odsłonięty 23 lipca 2001

• 

  IV.8. Marii Skłodowskiej-Curie

V. W alei będącej odgałęzieniem alei IV w kierunku wyjścia na tyły alei Mickiewicza, docelowo rząd pomników połączy się z rzędem stojącym przy Alei I:

• 

  V.1. św. Maksymiliana Marii Kolbego, odsłonięty 30 sierpnia 2009

• 

  V.2. Karoliny Lanckorońskiej, odsłonięty 2 maja 2010

• 

  V.3. ks. Zdzisława Peszkowskiego, odsłonięty 17 września 2010

• 

  V.4. Danuty Siedzikówny „Inki”, odsłonięty 16 września 2012^[10]

• 

  V.5. ks. Władysława Gurgacza, odsłonięty 14 września 2014

• 

  V.6. Andrzeja Małkowskiego, odsłonięty 27 sierpnia 2011

• 

  V.7. gen. Elżbiety Zawackiej, odsłonięty 31 sierpnia 2014

• 

  V.8. bpa Albina Małysiaka, odsłonięty 17 maja 2015

• 

  V.9. Zofii Kossak-Szczuckiej, odsłonięty 8 czerwca 2016

• 

  V.10. Henryka Sienkiewicza, odsłonięty 8 czerwca 2016

• 

  V.11. mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”, odsłonięty 1 marca 2015

• 

  V.12. ppłk. Łukasza Cieplińskiego „Pługa”, odsłonięty 1 marca 2015

• 

  V.13. mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory”, odsłonięty 28 lutego 2016

• 

  V.14. sierż. Józefa Franczaka „Lalka”, odsłonięty 28 lutego 2016

VI. Niedźwiedź Wojtek.

Z tyłu parku, na terenie bliskim ul. Akademickiej 18 maja 2014, w 70. rocznicę Bitwy o Monte Cassino odsłonięto naturalnej wielkości (2,3 m) pomnik Niedźwiedzia Wojtka projektu Wojciecha Batki, absolwenta ASP w Krakowie^[11]. Poza samym pomnikiem umieszczono obok kamienie opisujące główne punkty szlaku bojowego 2 Korpusu Polskiego.

• 

  Niedźwiedź Wojtek

Popiersia w alejach I i II są pomnikami z czasów jordanowskich, natomiast popiersia z alej III – V są sukcesywnie tworzone od końca lat 90. XX w. w ramach projektu „słynni Polacy XX wieku”. Wyjątkiem jest popiersie IV.4 Tadeusza Kościuszki, które, mimo że stoi pośród nowych pomników, należy do starego kompletu.

Przypisy