Parlament Europejski

Parlament Europejski

Европейски парламент
Evropský parlament
Europa-Parlamentet
Europees Parlement
European Parliament
Euroopa Parlament
Euroopan parlamentti
Parlement européen
Europäisches Parlament
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
Európai Parlament
Parlaimint na hEorpa
Parlamento europeo
Eiropas Parlaments
Europos Parlamentas
Parlament Ewropew
Parlamento Europeu
Parlamentul European
Európsky parlament
Evropski parlament
Parlamento Europeo
Europaparlamentet

Organizacja	Unia Europejska
Rodzaj	unikameralny
Rok założenia	1951
Kierownictwo
Przewodniczący	Roberta Metsola
Wiceprzewodniczący	Rainer Wieland (EPP) Othmar Karas (EPP) Ewa Kopacz (EPP) Lívia Járóka (EPP) Pedro Silva Pereira (S&D) Katarina Barley (S&D) Klára Dobrev (S&D) Dita Charanzová (RE) Nicola Beer (RE) Heidi Hautala (G/EFA) Marcel Kolaja (G/EFA) Dimitrios Papadimulis (GUE/NGL) Fabio Massimo Castaldo (niezrzeszony)
Struktura
Liczba członków	705
Stowarzyszenia polityczne	EPP (187)       S&D (148)       RE (97)       ID (76)       G/EFA (68)       ECR (61)       GUE/NGL (39)       Niezrzeszeni (29)
Ordynacja	proporcjonalna
Ostatnie wybory	2019
Siedziba
Strasburg, Francja (na zdjęciu) Espace Léopold: Bruksela, Belgia Sekretariat: Luksemburg i Bruksela
Strona internetowa

Unia Europejska Ten artykuł jest częścią serii: Polityka i instytucje Unii Europejskiej Instytucje UE Parlament Europejski Przewodniczący David Sassoli Członek PE Okręgi wyborcze Wybory (według państwa) 2019 Grupy polityczne Stałe komitety Eurodeputowani IX kadencji Rada Europejska Przewodniczący Charles Michel Rada Prezydencja Niemcy (VII - XII 2020) Komisja Europejska Komisja Ursuli von der Leyen Przewodniczący Ursula von der Leyen Wysoki przedstawiciel Josep Borrell Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej Trybunał Sprawiedliwości Prezes Koen Lenaerts Członkowie Sąd Przewodniczący Marc van der Woude Europejski Bank Centralny Prezes Christine Lagarde Trybunał Obrachunkowy Prezes Klaus-Heiner Lehne Instytucje Grupy EBI Grupa EBI Europejski Bank Inwestycyjny Werner Hoyer Europejski Fundusz Inwestycyjny Instytut EBI Organy doradcze UE Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny Komitet Regionów Organy międzyinstytucjonalne Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich Emily O’Reilly Europejski Inspektor Ochrony Danych Wojciech Wiewiórowski Europejski Urząd Doboru Kadr Europejska Szkoła Administracji Urząd Publikacji Unii Europejskiej Organy i jednostki zdecentralizowane Agencje, samodzielne jednostki organizacyjne i wspólne przedsięwzięcia UE oraz Euroatomu Prawo Acquis Procedura legislacyjna Traktaty Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje Europejska Inicjatywa Obywatelska Zalecenia i opinie Inne Unia gospodarcza i walutowa Eurogrupa Rozszerzenia Relacje zagraniczne Europejskie partie polityczne Budżet UE Dom Historii Europejskiej

Portal Unia Europejska

Posiedzenie Parlamentu Europejskiego w 1985

Sala obrad plenarnych Parlamentu Europejskiego w Strasburgu

Sala obrad plenarnych Parlamentu Europejskiego w Brukseli

(c) Claude Truong-Ngoc / Wikimedia Commons - cc-by-sa-3.0

Inauguracja obrad w Strasburgu (2014)

Fragment Espace Léopold, kompleksu Parlamentu Europejskiego w Brukseli

Budynek im. Paula Henriego Spaaka, w którym mieści się m.in. sala obrad plenarnych Parlamentu Europejskiego w Brukseli, sale posiedzeń komisji i biura posłów

Wnętrze budynku im. Paula Henriego Spaaka

Wnętrze budynku im. Louise Weiss z rzeźbą Zjednoczony Świat Tomasza Urbanowicza

Sala posiedzeń jednej z komisji Parlamentu Europejskiego w Brukseli

Biblioteka Parlamentu Europejskiego w Brukseli

Wejście do Parlamentarium, centrum dla zwiedzających Parlamentu Europejskiego w Brukseli

Tablica z nazwą uliczki przed Parlamentem Europejskim w Brukseli –Esplanade Solidarność 1980. Nazwa została nadana w 2011

Parlament Europejski (PE) – instytucja Unii Europejskiej będąca odpowiednikiem jednoizbowego parlamentu, której członkowie są wybierani przez obywateli państw należących do UE na pięcioletnią kadencję.

Oficjalną siedzibą Parlamentu Europejskiego jest Strasburg, ale większość prac legislacyjnych ma miejsce w Brukseli, gdzie mieszczą się również komisje parlamentarne, biura poselskie oraz władze klubów. Sekretariat, Biblioteka i część zaplecza technicznego Parlamentu znajdują się w Luksemburgu.

Historia

Korzenie obecnego Parlamentu Europejskiego sięgają 1952, kiedy na mocy Traktatu paryskiego powstała Europejska Wspólnota Węgla i Stali. Traktaty rzymskie z 1957 (a ściślej dołączona do nich konwencja) przekształciły je w organ wszystkich trzech Wspólnot Europejskich. Początkowo był nazywany Zgromadzeniem, a później Zgromadzeniem Parlamentarnym^[1]. Nazwę Parlament Europejski przyjął on w 1960, co zaakceptował jednolity akt europejski^[1].

Początkowo deputowani do PE byli desygnowani przez parlamenty krajów członkowskich^[2]. W 1974 na szczycie w Paryżu szefowie państw i rządów państw członkowskich podjęli decyzją o bezpośrednich i powszechnych wyborach do PE, a w 1978 wszedł w życie podpisany w 1976 Akt o powszechnych wyborach do Parlamentu Europejskiego^[1]. W 1979 odbyły się pierwsze bezpośrednie i powszechne wybory do PE^[1]. Wybrano w nich 410 posłów^[1]. Od tego czasu deputowani są wybierani w powszechnych i bezpośrednich wyborach przez obywateli państw członkowskich^[2]. Nie istnieje jednolita ordynacja wyborcza do PE. Wybory są przeprowadzane z zastosowaniem procedur ustalanych przez państwa członkowskie^[2].

Początkowo był on organem konsultacyjnym i nie posiadał realnej władzy. Po wejściu w życie Jednolitego Aktu Europejskiego (1987), Traktatu z Maastricht (1993) i Traktatu amsterdamskiego (1999) Parlament Europejski stopniowo zyskiwał szereg uprawnień, także ustawodawczych (głównie kosztem Rady). Zmianie uległa również jego struktura i stan osoby. Było to konsekwencja pogłębiania się i rozszerzenia zakresu podmiotowego i terytorialnego integracji europejskiej oraz działań samego Parlamentu na rzecz zmiany swojej pozycji w systemie instytucjonalnym Wspólnot Europejskich^[3].

Kompetencje

Parlament jest przede wszystkim organem prawodawczym, który wspólnie z Radą stanowi akty prawne w toku różnych procedur legislacyjnych. Do funkcji prawodawczej Parlamentu należy też współudział w uchwalaniu budżetu oraz udzielanie Komisji absolutorium z jego wykonania. Parlament Europejski w przeciwieństwie do parlamentów krajowych nie posiada prawa inicjatywy ustawodawczej – na uprawnioną do inicjatyw Komisję może jedynie wpływać podejmowaniem niewiążących ją wezwań do działania.

Parlament Europejski może też kontrolować inne instytucje oraz posiada, do pewnego stopnia, uprawnienia kreacyjne (wyboru składu innych organów Unii):

• zatwierdza Komisję i jej przewodniczącego;
• ma prawo uchwalenia wotum nieufności wobec Komisji (większością 2/3 głosów);
• ma prawo zadawania pytań komisarzom;
• ma zwyczajową możliwość zadawania pytań Radzie;
• Komisja jest zobowiązana do składania PE sprawozdań z działalności Unii;
• Przewodniczący Rady Europejskiej składa Parlamentowi sprawozdania z posiedzeń Rady Europejskiej;
• ma prawo do ustanawiania komisji śledczych na wniosek ¼ swoich członków;
• powołuje Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich.

Parlament dysponuje także szerokimi (lecz niewiążącymi innych instytucji) uprawnieniami opiniodawczymi. Konsultowanie Parlamentu jest obowiązkowe w przypadku niektórych procedur. Parlament ma też prawo niewezwany wydać opinię w dowolnej, wybranej przez siebie sprawie.

Prawo petycji

Obywatele Unii Europejskiej mają prawo składania petycji do Parlamentu Europejskiego^[4]. Prawo to rozciąga się także na wszystkie osoby fizyczne i prawne, mające miejsce zamieszkania lub statutową siedzibę na terenie UE.

Skład

Zmiana systemu wyborów do PE i rozszerzenia UE o kolejne państwa spowodowały bardzo duży wzrost liczby deputowanych^[1].

Obecnie Parlament Europejski liczy 705 deputowanych^[5], sprawujących mandat wolny, wybieranych na pięcioletnią kadencję. W Polsce w stosunku do członków PE używa się potocznie określenia „europarlamentarzysta”, „eurodeputowany” lub „europoseł”, a oficjalne określenie brzmi: „poseł do Parlamentu Europejskiego”. W Wielkiej Brytanii stosuje się określenie „członek Parlamentu Europejskiego” (Member of the European Parliament, w skrócie MEP), we Francji zaś – „deputowany europejski” (un député européen).

Liczba posłów

Zgodnie ze statutem posła do Parlamentu Europejskiego z 28 września 2005 roku (decyzja 2005/684/WE, Euratom) europosłowie mają otrzymywać jednolite wynagrodzenie w wysokości 38,5% wynagrodzenia sędziego Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, czyli 7665 euro brutto miesięcznie (6 515 euro netto – 15% UE Tax). Oprócz tego każdy deputowany otrzymuje dietę w wysokości 298 euro/dzień za każdy dzień posiedzenia Parlamentu lub komisji PE czy frakcji partyjnej, łącznie ok. 16 dni miesięcznie (ok. 4768 euro/miesiąc)^[6]. Łącznie pensja plus dieta pobytowa wynosi ok. 11 283 euro miesięcznie netto^[7].

Na działalność biur krajowych europoseł otrzymuje 4202 euro na miesiąc. Fundusz na wynagrodzenie asystentów wynoszący 17 540 euro na miesiąc^[7] w 2010 roku został zwiększony o dodatkowe 1500 euro^[8]. Poseł otrzymuje również środki na pokrycie kosztów podróży z kraju pochodzenia do siedzib PE.

Deputowani którzy nie uzyskają w kolejnych wyborach mandatów, mogą, w zależności od stażu parlamentarnego, liczyć na odprawę z PE w wysokości od 6 do 24-miesięcznych pensji (art. 13 pkt 2 Statutu posła do PE).

Ordynacja wyborcza

Ustalenie szczegółowych zasad przeprowadzania wyborów pozostaje w kompetencji poszczególnych państw członkowskich. W Polsce tę kwestię reguluje ustawa – Kodeks wyborczy.

Podstawowe regulacje

Prawo Unii Europejskiej stanowi jedynie, iż posłów do PE wybiera się w państwach członkowskich w tajnym, powszechnym i bezpośrednim głosowaniu. Wymagane jest przy tym oparcie systemu wyborczego na zasadzie proporcjonalności i takie kształtowanie okręgów wyborczych, które nie naruszy zasady reprezentacji proporcjonalnej. Dopuszczalne jest przy tym wprowadzenie klauzuli zaporowej (progu wyborczego), nie wyższej niż 5% (w Niemczech nie ma progu wyborczego^[9], w Szwecji wynosi on 4%, w Polsce – 5%).

Podział mandatów pomiędzy państwa członkowskie

Liczba posłów w Parlamencie Europejskim wybieranych w poszczególnych państwach jest w przybliżeniu proporcjonalna do liczby mieszkańców (z lekką nadreprezentacją krajów mniej ludnych).

Posłom wybranym w RP w 2004 przypadały 54 mandaty, a w 2009 – 51. Zmiana ta nie oznaczała pomniejszenia polskiej reprezentacji w składzie Parlamentu, ale przywrócenia stanu zgodnego z regulacjami, jakie w tej kwestii wprowadził Traktat z Nicei, i zlikwidowanie 4 mandatowej „nadwyżki”, która miała charakter wyjątkowy i wynikała z faktu, że w 2004 Bułgaria i Rumunia nie zdążyły z ratyfikacją Traktatu Akcesyjnego. Właśnie dzięki temu nowo przyjęte w tym czasie państwa – w tym Polska – uzyskały jednorazowo dodatkowe mandaty do podziału.

Prawa wyborcze obywateli Unii

Czynne prawo wyborcze (prawo do głosowania) przysługuje każdemu obywatelowi UE, który ukończył 18 lat i nie został go pozbawiony w kraju pochodzenia. Obywatel Unii stale zamieszkały w państwie, którego nie jest obywatelem, ma prawo do głosowania na tych samych warunkach co obywatele tego państwa; np. obywatel Polski, który przeprowadził się na stałe do Berlina, może głosować na niemieckich kandydatów zgodnie z niemieckimi regulacjami (wymagane jest wtedy wpisanie się do rejestru wyborców).

Grupy polityczne w Parlamencie

Kandydaci do Parlamentu Europejskiego zwykle startują w wyborach w barwach jednej z partii działającej w ich kraju. Po wejściu do Parlamentu przyłączają się jednak do jednej z funkcjonujących tam grup politycznych lub pozostają niezależni^[10].. W sali posiedzeń zajmują miejsca według przynależności do grup, a nie według przynależności narodowej.

Grupa polityczna składa się z co najmniej 23 deputowanych wybranych w co najmniej jednej czwartej (tj. siedmiu) państwach członkowskich^[11].

Obrady

Parlament Europejski wybiera spośród swych członków przewodniczącego na 2,5-letnią kadencję, który reprezentuje Parlament na zewnątrz i kieruje jego obradami.

Parlament nie używa jednego języka obrad. Obrady Parlamentu odbywają się symultanicznie we wszystkich językach Unii, tzn. każdy poseł może mówić w dowolnym języku urzędowym UE, a jego wystąpienie jest tłumaczone na bieżąco na wszystkie pozostałe języki^[13].

Obrady są też tłumaczone na języki wszystkich państw stowarzyszonych, gdyż przedstawiciele parlamentów państw stowarzyszonych mają prawo biernego uczestnictwa w obradach.

Większość prac legislacyjnych odbywa się na posiedzeniach odpowiednich komisji, przygotowujących wnioski, nad którymi głosuje się podczas sesji.

Wszystkie sesje plenarne zwołuje przewodniczący. Trwają one zwykle jeden tydzień w miesiącu i odbywają się w Strasburgu; odbywają się również sesje dwudniowe w Brukseli. W razie potrzeby zwoływane są też sesje nadzwyczajne.

Komisje

Prace legislacyjne prowadzone są w 20 stałych komisjach, w skład których wchodzi od 25 do 73 posłów^[14]. Skład komisji odzwierciedla skład Parlamentu^[14].

Komisje obradują średnio 1-2 razy w miesiącu w Brukseli^[14]. Ich posiedzenia są jawne^[14].

Parlament może również powoływać podkomisje i tymczasowe komisje specjalne w celu zbadania specyficznych kwestii^[14].

Przewodniczący Parlamentu Europejskiego

1. Paul-Henri Spaak (1952–1954)
2. Alcide De Gasperi (1954)
3. Giuseppe Pella (1954–1956)
4. Hans Furler (1956–1958)
5. Robert Schuman (1958–1960)
6. Hans Furler (1960–1962)
7. Gaetano Martino (1962–1964)
8. Jean Duvieusart (1964–1965)
9. Victor Leemans (1965–1966)
10. Alain Poher (1966–1969)
11. Mario Scelba (1969–1971)
12. Walter Behrendt (1971–1973)
13. Cornelis Berkhouwer (1973–1975)
14. Georges Spénale (1975–1977)
15. Emilio Colombo (1977–1979)
16. Simone Veil (1979–1982)
17. Piet Dankert (1982–1984)
18. Pierre Pflimlin (1984–1987)
19. Henry Plumb (1987–1989)
20. Enrique Barón Crespo (1989–1992)
21. Egon Klepsch (1992–1994)
22. Klaus Hänsch (1994–1997)
23. José María Gil-Robles (1997–1999)
24. Nicole Fontaine (1999–2002)
25. Pat Cox (2002–2004)
26. Josep Borrell Fontelles (2004–2007)
27. Hans-Gert Pöttering (2007–2009)
28. Jerzy Buzek (2009–2012)
29. Martin Schulz (2012–2017)
30. Antonio Tajani (2017–2019)
31. David Sassoli (2019–2022)
32. Roberta Metsola (2022–)

Zarzuty o niegospodarność

Skrzynie używane do przewożenia rzeczy między siedzibami Parlamentu w Brukseli i Strasburgu

W 2008 poseł Paul van Buitenen opublikował raport, wskazujący na istnienie nieprawidłowości w sposobie rozliczania wydatków przez posłów, mogących prowadzić do niegospodarności, nadużyć, nepotyzmu i korupcji. Autor wskazał na przypadki podnajmowania firm, których właścicielami byli sami posłowie lub ich rodziny, powszechne ignorowanie procedur związanych z rozliczaniem wydatków (np. niedostarczanie faktur lub dostarczanie ich z opóźnieniem) oraz brak egzekwowania tych wymogów przez administrację Parlamentu przy równoczesnym refinansowaniu większości zadeklarowanych wydatków. Wskazano przypadki drastycznego zawyżania kosztów podróży^[15], zatrudniania fikcyjnych podmiotów oraz zlecanie płatności rzekomym podwykonawcom na prywatne konta posłów^[16][17]. Raport został opublikowany wbrew decyzji Komisji Kontroli Budżetowej, która głosowała przeciwko jego publikacji^[18].

Krytykę wywołuje również przenoszenie obrad Parlamentu pomiędzy Brukselą i Strasburgiem. W 2019 jego koszty szacowane były na 180 milionów euro rocznie i 19 tys. ton CO2 miesięcznie^[19]. W 2008 w proteście przeciwko przenosinom, określanym mianem „wędrującego cyrku” (ang. travelling circus), zebrano ponad 1,2 miliona podpisów obywateli z całej Unii. Przeciwko trwałemu przeniesieniu obrad Parlamentu poza Strasburg protestuje część posłów francuskich^[20][21]. Taka zmiana wymagałaby jednomyślności wszystkich państw członkowskich^[19]. W 2010 roku przygotowany został kolejny krytyczny raport na temat wydatków Parlamentu Europejskiego. Szefem zespołu, który go opracował jest poseł Bart Staes^[22]. W 2011 roku echem w mediach odbiła się prowokacja zorganizowana przez The Sunday Times, który kilkudziesięciu posłom zaoferował – podszywając się pod fikcyjną firmę – pieniądze za uchwalenie korzystnych dla niej przepisów^[23]. W 2011 roku do prasy przedostały się wyniki audytu za lata 2007–2009, ujawniającego kolejne nieprawidłowości w wydatkach PE, utajnione przez Klausa Wellego^[24].

Zobacz też

• Lista parlamentów ponadnarodowych i zgromadzeń parlamentarnych

Przypisy

Bibliografia

• Tamara Barriga: Parlament Europejski. UniaEuropejska.org, 2011-04-16. [dostęp 2011-04-17]. (pol.).

Linki zewnętrzne

• Oficjalna polskojęzyczna witryna Parlamentu Europejskiego
• Oficjalna witryna Biura Parlamentu Europejskiego w Polsce