Parnik (roślina)
| |||
 Disporum cantoniense | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | rośliny zielone | ||
| Nadgromada | rośliny telomowe | ||
| Gromada | rośliny naczyniowe | ||
| Podgromada | rośliny nasienne | ||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | liliopodobne (≡ jednoliścienne) | ||
| Rząd | liliowce | ||
| Rodzina | zimowitowate | ||
| Rodzaj | parnik | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Disporum Salisb. ex G.Don Trans. Hort. Soc. London 1: 331 (1812) | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
Disporum pullum Salisb. ex Hook. f. | |||
| Synonimy | |||
|---|---|---|---|
| |||
Kobierzec parnika wspaniałego na stanowisku naturalnym
Kwiaty parnika wspaniałego
Kwiat Disporum smilacinum
Parnik (Disporum Salisb. ex G.Don) – rodzaj wieloletnich, ziemnopączkowych roślin zielnych z rodziny zimowitowatych, obejmujący 20 gatunków występujących w Azji, na obszarze od subkontynentu indyjskiego przez Półwysep Indochiński i Chiny do dalekiego wschodu Rosji, Japonii, Korei i Indonezji[4]. Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów δύο (duo - dwa) i σπόρος (sporos – nasiono), z uwagi na przeważnie dwunasienne owoce[5].
Morfologia
- Pokrój
- Rośliny zielne.
- Łodyga
- Pędem podziemnym jest krótkie kłącze. Niektóre gatunki tworzą długie stolony. Pędy naziemne wzniesione, proste lub rozgałęzione dystalnie.
- Liście
- Ulistnienie naprzemianległe. Krótko ogonkowe lub siedzące liście skupione na dystalnym odcinku pędu. Blaszki liściowe równowąskie do niemal okrągłych.
- Kwiaty
- Kwiaty obupłciowe, sześciopręcikowe, często zwisłe, wyrastające na krótkich szypułkach pojedynczo, w parach lub kilka zebranych w baldach z wierzchołka pędu. Okwiat sześciolistkowy, biały, zielonkawy, żółty, różowy, ciemnoczerwony lub ciemnopurpurowy, rurkowato-dzwonkowaty do talerzykowatego. Pręciki osadzone u nasady listków okwiatu, o spłaszczonych nitkach. Zalążnia trójkomorowa, z 2–6 zalążkami w każdej komorze. Szyjka słupka nitkowata, wierzchołkowo trójwrębna do trójklapowanej.
- Genetyka
- Liczba chromosomów homologicznych u roślin z tego rodzaju wynosi x = 7, 8, 12, 14, 15 lub 16. Ich genom jest diploidalny[7].
Systematyka
- Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
- Rodzaj zaliczany jest do plemienia Uvularieae w rodzinie zimowitowatych (Colchicaceae), należącej do rzędu liliowców (Liliales) zaliczanych do jednoliściennych (monocots)[2].
- Według niektórych systemów rodzaj zaliczany jest do rodziny szparagowatych[4], Convallariaceae (= Ruscaceae s.str., = Asparagaceae-Nolinoideae)[2].
- Gatunki[4]
- Disporum acuminatissimum W.L.Sha
- Disporum acuminatum C.H.Wright
- Disporum bodinieri (H.Lév. & Vaniot) F.T.Wang & Tang
- Disporum calcaratum D.Don
- Disporum cantoniense (Lour.) Merr.
- Disporum hainanense Merr.
- Disporum jinfoshanense X.Z.Li
- Disporum kawakamii Hayata
- Disporum leucanthum H.Hara
- Disporum longistylum (H.Lév. & Vaniot) H.Hara
- Disporum lutescens (Maxim.) Koidz.
- Disporum megalanthum F.T.Wang & Tang
- Disporum nantouense S.S.Ying
- Disporum sessile (Thunb.) D.Don ex Schult. & Schult.f. – parnik wspaniały
- Disporum shimadae Hayata
- Disporum smilacinum A.Gray in M.C.Perry
- Disporum tonkinense Koyama
- Disporum trabeculatum Gagnep.
- Disporum uniflorum Baker
- Disporum viridescens (Maxim.) Nakai
Zagrożenie i ochrona
Disporum uniflorum jest uwzględniony w Czerwonej Liście Zagrożonych Roślin Naczyniowych Japonii ze statusem "krytycznie zagrożony"[8].
Zastosowanie
- Rośliny spożywcze
- Młode liście parnika wspaniałego, Disporum smilacinum i Disporum viridescens, a także liście i młode pędy Disporum cantoniense są jadalne. Po ugotowaniu są spożywane jako jarzyna[9][10][11][12].
- Rośliny lecznicze
- Sok z kłączy Disporum cantoniense używany jest do obniżenia gorączki[9].
- Rośliny ozdobne
- Dwa gatunki roślin z tego rodzaju, Disporum smilacinum[13] i parnik wspaniały (przede wszystkim jego kultywar 'Variegatum')[14] są uprawiane jako rośliny ogrodowe w krajach klimatu umiarkowanego. Rośliny te wymagają stanowiska w półcieniu i żyznego podłoża[13]. Oba gatunki są mrozoodporne (strefy mrozoodporności 5–9 w przypadku D. smilacinum[13], 4–9 w przypadku parnika wspaniałego[14]). Kwitną późną wiosną[14].
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b c Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-10-20] (ang.).
- ↑ Tropicos (ang.). Missouri Botanical Garden. [dostęp 2011-04-07].
- ↑ a b c d Rafaël Govaerts: World Checklist of Selected Plant Families (ang.). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2011-04-07].
- ↑ D. Gledhill: The names of plants. Cambridge, New York: Cambridge University Press, 2008, s. 143. ISBN 978-0-521-86645-3. (ang.)
- ↑ Liang Songyun i Minoru N. Tamura. Liliaceae. „Flora of China”. 24. s. 154 (ang.).
- ↑ B. Nordenstam: Colchicaceae. W: Klaus Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons. Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 185. ISBN 3-540-64060-6. (ang.)
- ↑ National Red Lists (ang.). The Zoological Society of London. [dostęp 2011-04-07].
- ↑ a b Plants For A Future: Disporum cantoniense (ang.). [dostęp 2015-12-12].
- ↑ Plants For A Future: Disporum sessile (ang.). [dostęp 2015-12-12].
- ↑ Plants For A Future: Disporum smilacinum (ang.). [dostęp 2015-12-12].
- ↑ Plants For A Future: Disporum viridescens (ang.). [dostęp 2015-12-12].
- ↑ a b c Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 310, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ a b c Tomasz Aniśko: When perennials bloom: an almanac for planning and planting. Portland: Timber Press, 2008, s. 175-176. ISBN 978-0-88192-887-7. (ang.)
Identyfikatory zewnętrzne (takson):