Parolist

Parolist
Ilustracja
Parolist wschodni
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządróżopodobne
Rządparolistowce
Rodzinaparolistowate
Rodzajparolist
Nazwa systematyczna
Zygophyllum Linnaeus
Sp. Pl. 385. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

Z. fabago L.[3]

Synonimy
  • Fabago P. Miller[3]
Kwiat parolistu wschodniego
Zygophyllum eremeum

Parolist (Zygophyllum L.) – rodzaj roślin z rodziny parolistowatych. Obejmuje ok. 50 gatunków[4], w dawniejszym, szerszym ujęciu zaliczano tu ponad 100 gatunków[5][6]. W szerokim ujęciu zaliczano tu rośliny rozprzestrzenione od Afryki i południowej Europy, poprzez rozległe obszary Azji po Australię[5][6]. W węższym ujęciu zasięg rodzaju obejmuje tereny od basenu Morza Śródziemnego po wschodnią Azję, z centrum zróżnicowania w południowo-zachodniej i centralnej Azji[5]. W Polsce na izolowanym stanowisku na murach w Sandomierzu rósł parolist wschodni, ale wyginął[7]. Rośliny te rosną zwykle na terenach suchych, w tym także na pustyniach[4][6]. Rodzaj należy do nielicznych, w obrębie którego występują zarówno rośliny przeprowadzające fotosyntezę C3 jak i C4[5][4].

Pączki kwiatowe niektórych gatunków są jadalne i używane bywają jako substytut kaparów[4].

Morfologia

Zygophyllum prismatothecum
Pokrój
Rośliny rozłożyste, nagie lub owłosione, od krzewów, przez półkrzewy po byliny, rzadko także należą tu rośliny jednoroczne. Łodygi członowane i gruboszowate[5].
Liście
Naprzeciwległe, siedzące lub ogonkowe. Blaszka składa się zwykle z dwóch listków, rzadko jednego lub jest pierzasto złożona. Jest mięsista, spłaszczona lub wałeczkowata. Przylistki czasem cierniste[5].
Kwiaty
Wyrastają pojedynczo albo parami w kątach liści[6]. Są promieniste i obupłciowe, 4- lub 5-krotne. Działki kielicha w liczbie 4 lub 5, czasem opadające[6]. Płatki korony wolne, w liczbie 4 lub 5, czasem zredukowane. Barwy białej, żółtej lub kremowej, często z czerwoną plamką u nasady. Pręcików jest dwa razy więcej niż płatków, u ich nasady znajdują się łuskowate przydatki. Słupkowie jest zrosłoowockowe (synkarpiczne) i powstaje z 4–5 owocolistków. W każdej komorze z dwoma lub większą liczbą zalążków[5][6].
Owoce
Torebki 4–5 kanciaste lub oskrzydlone, podzielone na komory zawierające pojedyncze lub liczne nasiona[5][6].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Jeden z rodzajów podrodziny Zygophylloideae z rodziny parolistowatych Zygophyllaceae[8].

Rewizja podrodziny Zygophylloideae bazująca na kryteriach morfologicznych i molekularnych z 2003 roku[5] zmieniła tradycyjne ujęcie rodzaju, które włączało tu ponad 100 gatunków[6]. Wyodrębniono w osobny rodzaj Roepera gatunki z Australii i południowej Afryki oraz w rodzaj Melocarpum dwa wyraźnie odrębne gatunki wschodnioafrykańskie[5][4].

Wykaz gatunków[9]
  • Zygophyllum atriplicoides Fisch. & C.A. Mey.
  • Zygophyllum brachypterum Kar. & Kir.
  • Zygophyllum clavatum Schltr. & Diels
  • Zygophyllum cordifolium L. f.
  • Zygophyllum cylindrifolium Schinz
  • Zygophyllum darvasicum Boriss.
  • Zygophyllum debile Cham. & Schltdl.
  • Zygophyllum decumbens Delile
  • Zygophyllum dichotomum Cham. & Schltdl.
  • Zygophyllum divaricatum Eckl. & Zeyh.
  • Zygophyllum dregeanum Sond.
  • Zygophyllum dumosum Boiss. – parolist krzaczasty
  • Zygophyllum eurypterum Boiss. & Buhse
  • Zygophyllum fabago L. – parolist wschodni
  • Zygophyllum fabagoides Popov
  • Zygophyllum ferganense (Drobow) Boriss
  • Zygophyllum flexuosum Eckl. & Zeyh.
  • Zygophyllum foetidum Schrad. & Wendl.
  • Zygophyllum fulvum L.
  • Zygophyllum giessii Merxm. & A. Schreib.
  • Zygophyllum gilfillani N.E. Br.
  • Zygophyllum gobicum Maxim.
  • Zygophyllum gontscharovii Boriss
  • Zygophyllum iliense Popov
  • Zygophyllum incrustatum E. Mey. ex Sond.
  • Zygophyllum jaxarticum Popov
  • Zygophyllum kansuense Y.X. Liou
  • Zygophyllum kaschgaricum Boriss.
  • Zygophyllum leptopetalum E.Mey. ex Sond.
  • Zygophyllum leucocladum Diels
  • Zygophyllum lichtensteinianum Cham. & Schltdl.
  • Zygophyllum loczyi Kanitz
  • Zygophyllum longicapsulare Schinz
  • Zygophyllum macrocarpon Retief
  • Zygophyllum macrophyllum Regel & Schmalh.
  • Zygophyllum macropodum Boriss.
  • Zygophyllum macropterum C.A.Mey.
  • Zygophyllum maculatum Aiton
  • Zygophyllum maximiliani Schltr.
  • Zygophyllum megacarpum Boriss.
  • Zygophyllum meyeri Sond.
  • Zygophyllum microcarpum Licht. ex Cham.
  • Zygophyllum microphyllum L. f.
  • Zygophyllum miniatum Cham.
  • Zygophyllum mucronatum Maxim.
  • Zygophyllum obliquum Popov
  • Zygophyllum orbiculatum Welw. ex Oliv.
  • Zygophyllum ovigerum Fisch. & C.A.Mey. ex Bunge
  • Zygophyllum oxianum Boriss.
  • Zygophyllum oxycarpum Popov
  • Zygophyllum pinnatum Cham.
  • Zygophyllum potaninii Maxim.
  • Zygophyllum prismatocarpum E. Mey. ex Sond.
  • Zygophyllum procumbens Adamson
  • Zygophyllum pterocarpum Bunge
  • Zygophyllum pubescens Schinz
  • Zygophyllum pygmaeum Eckl. & Zeyh.
  • Zygophyllum rogersii Compton
  • Zygophyllum rosowii Bunge
  • Zygophyllum schreiberianum L.
  • Zygophyllum sessilifolium L.
  • Zygophyllum sinkiangense Y.X. Liou
  • Zygophyllum sonderi H. Eichler
  • Zygophyllum spinosum L.
  • Zygophyllum sulcatum Huysst.
  • Zygophyllum tenue P.E. Glover
  • Zygophyllum teretifolium Schltr.
  • Zygophyllum uitenhagense Sond.
  • Zygophyllum xanthoxylon (Bunge) Maxim.
  • Zygophyllum zonuzensis Sabeti

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-06-03] (ang.).
  3. ↑ a b c Zygophyllum. W: Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-06-03].
  4. ↑ a b c d e David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 996. ISBN 978-1-107-11502-6.
  5. ↑ a b c d e f g h i j K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. IX. Flowering Plants. Eudicots. Berlin Heidelberg New York: Springer, 2007, s. 491. ISBN 978-3-540-32214-6.
  6. ↑ a b c d e f g h Zygophyllum Linnaeus. W: Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-06-03].
  7. ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 637. ISBN 83-214-1305-6.
  8. ↑ Genus: Zygophyllum L.. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-06-03].
  9. ↑ Zygophyllum. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2020-06-03].

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Zygophyllum eremeum flower.jpg
Autor: Mark Marathon, Licencja: CC BY-SA 3.0
Zygophyllum eremaeum, flower.
Zygophyllum prismatothecum flower and foliage.jpg
Autor: Mark Marathon, Licencja: CC BY-SA 3.0
Zygophyllum prismatothecum flower and foliage
Zygophyllum fabago kz04.jpg
Autor: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zygophyllum fabago in Yerevan (Armenia)
Zygophyllum fabago kz08.jpg
Autor: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zygophyllum fabago in Yerevan (Armenia)