Partia Demokratyczno-Republikańska

Partia Demokratyczno-Republikańska
Ilustracja
Państwo

 Stany Zjednoczone

Lider

James Madison
James Monroe
George Clinton
Daniel Tompkins
John Quincy Adams

Przewodniczący

Thomas Jefferson

Data założenia

1792

Data rozwiązania

1825

Ideologia polityczna

republikanizm, decentralizacja, liberalizm klasyczny

Poglądy gospodarcze

agraryzm

Barwy

czerwony

Thomas Jefferson, założyciel demokratycznych republikanów oraz prezydent z ramienia Partii Demokratyczno-Republikańskiej
James Madison, prezydent z ramienia Partii Demokratyczno-Republikańskiej
James Monroe, prezydent z ramienia Partii Demokratyczno-Republikańskiej

Partia Demokratyczno-Republikańska (ang. Democratic-Republican Party), w skrócie demokratyczni republikaniepartia polityczna istniejąca i działająca w Stanach Zjednoczonych w latach 1792–1825.

Historia

Po amerykańskiej wojnie o niepodległość, Trzynaście kolonii zawiązało unię, która stopniowo przekształciła się jednolite państwo, na mocy, uchwalonej w 1787 roku, Konstytucji[1]. Największymi wyzwaniami stojącymi przed krajem były: stanowienie prawa, sformułowanie rządu i zarządzanie budżetem[2]. Partie polityczne wówczas jeszcze nie istniały, lecz przywódcą frakcji antyfederalistycznej (sprzeciwiającej się silnej władzy centralnej) był sekretarz stanu w gabinecie Washingtona, Thomas Jefferson[3]. Główne tezy, które głosił dotyczyły faworyzowania praw stanowych i ścisłej interpretacji Konstytucji, na rzecz osłabienia rządu federalnego[4]. W zakresie polityki zagranicznej antyfederaliści sympatyzowali z Francją[5]. Początkowo nazywali się republikanami, gdyż słowo demokraci miało wydźwięk negatywny, kojarzący się z władzą motłochu[6]. Opozycja wobec Partii Federalistycznej uformowała się w wyniku sporu o bank centralny[3]. Formalnie Partia Demokratyczno-Republikańska powstała w 1792 roku[4].

Działalność

Gdy George Washington powołał swój pierwszy gabinet, zaprosił do niego zarówno federalistów, jak i antyfederalistów[7]. W latach rządów Washingtona i Adamsa demokratyczni republikanie skupiali się wokół Jeffersona i budowali struktury lokalne[6]. Ich głównymi założeniami były: decentralizacja administracji federalnej, faworyzowanie milicji stanowej względem stałej armii, wolności prasy, wyznania i wypowiedzi[8]. W wyborach prezydenckich w 1800 roku Jefferson pokonał Johna Adamsa, otrzymując głównie głosy na południu kraju oraz część ze stanów środkowych[9]. Po objęciu władzy, demokratyczni republikanie cofnęli ustawy o zwiększeniu podatków i wydatków na armię (uchwalone przez federalistów) oraz wymienili większość urzędników z nominacji przeciwników politycznych[9][10]. Ponadto uchylili akcyzy federalne i przejęli dług narodowy i zakupili terytorium Luizjany[4][10]. Dzięki temu uzyskali nieznaczny wzrost poparcia w stanach Nowej Anglii, która była zdominowana przez zwolenników federalistów[9]. Pomimo embarga 1807 roku i słabszej kondycji gospodarki amerykańskiej w wyborach w 1808 roku z łatwością zwyciężył protegowany Jeffersona, James Madison[11]. Podczas jego prezydentury w partii zaczęły pojawiać się konflikty, które najbardziej uwidoczniły się podczas wojny z Wielką Brytanią[11]. Mimo to Madison uzyskał reelekcję, co było spowodowane słabnącymi wpływami federalistów (ich poparcie osłabło zwłaszcza w stanach środkowych)[11]. W wyniku tego, w wyborach prezydenckich w 1816 roku faworytem był kandydat Partii Demokratyczno-Republikańskiej James Monroe[12]. Po jego dwóch kadencjach, istniała tylko jedna siła na scenie politycznej, jednakże wewnętrznie skonfliktowana[12]. Pojawiło się wówczas czterech kandydatów na prezydenta: John Quincy Adams, Andrew Jackson, Henry Clay i William Crawford[13]. Dzięki sojuszowi zawartemu pomiędzy Adamsem a Clayem, ten pierwszy został wybrany na prezydenta, a drugi otrzymał stanowisko sekretarza stanu[4]. Konsekwencją takich rozwiązań był rozpad Partii Demokratyczno-Republikańskiej na stronnictwo Adamsa-Claya (Narodowi Republikanie) i stronnictwo Jacksona-Calhouna-Van Burena-Crawforda (Demokratyczni Republikanie)[14]. Ukształtowało to stały element dwupartyjności amerykańskiej polityki[14]. Te dwie siły zmierzyły się ze sobą w wyborach w 1828 roku, w których zwyciężył duet: Andrew Jackson i John C. Calhoun[13]. Poparli ich głównie farmerzy, robotnicy i rzemieślnicy miejscy[15]. Pod względem geograficznym uzyskali poparcie w niemal wszystkich regionach kraju, z wyjątkiem Nowej Anglii[15]. W czasie jego prezydentury zwolennicy partii byli nazywani jacksonistami, a ich konkurenci – antyjacksonistami[4]. Spadkobierczynią demokratycznych republikanów była Partia Demokratyczna[16], z ramienia której pierwszym prezydentem był Martin Van Buren[17].

Wybory prezydenckieKandydat[a]Głosy powszechneGłosy elektorskie
1796Thomas Jefferson31 115[18]68[19]
1800Thomas Jefferson41 330[20]73[21]
1804Thomas Jefferson104 110[22]162[23]
1808James Madison124 732[24]122[25]
1812James Madison140 431 [26]128[27]
1816James Monroe76 592[28]183[29]
1820James Monroe87 343[30]231[31]
1824John Quincy Adams116 296[32]84[33]
Wybory do Izby ReprezentantówLiczba mandatów[34][b]
178828
179030
179254
179459
179649
179846
180068
1802103
1804114
1806116
180892
1810107
1812114
1814119
1816146
1818160
1820155
Wybory do SenatuLiczba mandatów[35][b]
17888
179011
179214
179411
179610
179810
180017
180225
180427
180628
180827
181030
181228
181426
181630
181837
182044

Uwagi

  1. pogrubioną czcionką oznaczono zwycięzcę
  2. a b pogrubioną czcionką oznaczono większość w izbie

Przypisy

  1. I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 14.
  2. I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 16.
  3. a b I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 17.
  4. a b c d e Democratic-Republican Party, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2018-04-21] (ang.).
  5. I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 19.
  6. a b I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 35.
  7. L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 35.
  8. I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 36.
  9. a b c I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 37.
  10. a b I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 38.
  11. a b c I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 40.
  12. a b I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 41.
  13. a b I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 42.
  14. a b A. Bartnicki: Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki. s. 156.
  15. a b I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 43.
  16. I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 44.
  17. L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 189.
  18. US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-02]. (ang.).
  19. Electoral College Box – 1796. NARA. [dostęp 2017-05-02]. (ang.).
  20. US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-03]. (ang.).
  21. Electoral College Box – 1800. NARA. [dostęp 2017-05-03]. (ang.).
  22. US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-04]. (ang.).
  23. Electoral College Box – 1804. NARA. [dostęp 2017-05-04]. (ang.).
  24. US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-07]. (ang.).
  25. Electoral College Box – 1808. NARA. [dostęp 2017-05-07]. (ang.).
  26. US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-08]. (ang.).
  27. Electoral College Box – 1812. NARA. [dostęp 2017-05-08]. (ang.).
  28. US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-10]. (ang.).
  29. Electoral College Box – 1816. NARA. [dostęp 2017-05-10]. (ang.).
  30. US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-10]. (ang.).
  31. Electoral College Box – 1820. NARA. [dostęp 2017-05-10]. (ang.).
  32. US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-10]. (ang.).
  33. Electoral College Box – 1824. NARA. [dostęp 2017-05-10]. (ang.).
  34. Party Divisions of the House of Representatives. United States House of Representatives. [dostęp 2018-02-27]. (ang.).
  35. Party Division. United States Senate. [dostęp 2018-03-10]. (ang.).

Bibliografia

  • Izabella Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. Warszawa: Egross, 1994. ISBN 83-85253-52-1. (pol.).
  • Andrzej Bartnicki: Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995. ISBN 83-01-11894-6. (pol.).
  • Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Warszawa: Iskry, 1999. ISBN 83-207-1558-X. (pol.).

Media użyte na tej stronie

Flag of the United States (1822-1836).svg
US Flag with 24 stars. In use 4 July 1822–3 July 1836. Created by jacobolus using Adobe Illustrator, and released into the public domain.
Tricolour Cockade.svg
Autor: Angelus, Licencja: CC BY-SA 3.0
A tricolor (red, white and blue) cockade, used in the French Revolution and by the Democratic-Republican Party (United States).