Partia Liberalna (Bułgaria)

Bułgaria Ten artykuł jest częścią serii: Ustrój i polityka Bułgarii Ustrój polityczny Ustrój polityczny Bułgarii Konstytucja Konstytucja Bułgarii Władza ustawodawcza Zgromadzenie Narodowe (Lista) Władza wykonawcza Prezydent: Wiceprezydent Premier Rząd Władza sądownicza Wymiar sprawiedliwości Sąd Konstytucyjny Naczelny Sąd Administracyjny Naczelny Sąd Kasacyjny Kontrola państwowa Kontrola państwowa Finanse Narodowy Bank Bułgarii Samorząd terytorialny Podział administracyjny Samorząd terytorialny Partie polityczne Partie polityczne Obywatele na rzecz Europejskiego Rozwoju Bułgarii Bułgarska Partia Socjalistyczna Ruch na rzecz Praw i Wolności WMRO – Bułgarski Ruch Narodowy Ataka Polityka zagraniczna Polityka zagraniczna Ministerstwo Spraw Zagranicznych Bułgarii Wikiprojekt Polityka

Partia Liberalna (bułg. Либерална партия) – bułgarska partia polityczna założona ok. 1879 i istniejąca do ok. 1887, stanowiąca opozycję wobec Partii Konserwatywnej. Utworzyła trzy samodzielne rządy Księstwa Bułgarii (1880–1881, 1884–1886). W 1883 i w 1886 przeżyła trzy rozłamy, zaś ocalała z nich frakcja pod wodzą Petka Karawełowa przekształciła się w 1896 w Partię Demokratyczną.

Historia Partii Liberalnej

Wkrótce po utworzeniu Księstwa Bułgarii na mocy kongresu berlińskiego w 1878, uczestnicy założycielskiego zebrania przyszłego parlamentu kraju, nazwanego Zgromadzeniem Narodowym, utworzyli dwa obozy: "młodych", czyli liberałów i "starych", czyli konserwatystów. Ponieważ ci pierwsi stanowili większość w parlamencie, odegrali oni decydującą rolę w napisaniu i uchwaleniu pierwszej konstytucji Bułgarii, zwanej konstytucją tyrnowską. Wkrótce potem na bazie obu obozów powstały dwie partie polityczne, odpowiednio Partia Liberalna i Partia Konserwatywna. Liderami stronnictwa liberalnego zostali Petko Karawełow, Petko Sławejkow i Dragan Cankow.

Wybory do Zgromadzenia Narodowego pierwszej kadencji rozpisane w październiku 1879 zakończyły się zwycięstwem Partii Liberalnej, lecz po kilku tygodniach książę Aleksander I Battenberg rozwiązał parlament. Kolejne wybory w marcu 1880 ponownie zapewniły liberałom większość mandatów, co pozwoliło im sformować dwa kolejne samodzielne gabinety, na czele których stanęli Dragan Cankow (1880) i Petko Karawełow (1880–1881). Rządy Partii Liberalnej szybko postawiły ją w opozycji wobec monarchy. Przyczyną tego stanu rzeczy były dążenia księcia do ograniczenia roli rządu i parlamentu i umocnienia własnej pozycji w państwie. Na początku 1881, wykorzystując chwilowe skomplikowanie sytuacji politycznej w Rosji spowodowane śmiercią cesarza Aleksandra II, Aleksander I Battenberg doprowadził do dymisji rządu oraz zawieszenia Konstytucji Tyrnowskiej. Wkrótce potem rozpisano wybory do Wielkiego Zgromadzenia Narodowego, którego zadaniem miało być nadanie księciu szerokich uprawnień. Liberałowie i ich zwolennicy nie zostali do nich dopuszczeni, dzięki czemu Konstytuanta przyjęła propozycje monarchy. W rezultacie nastąpił trzyletni okres tzw. reżimu pełnomocnictw, podczas którego działacze liberalni nie mieli wpływu na władzę i byli represjonowani. Wielu z nich, w tym Petko Karawełow i Petko Sławejkow, wyemigrowało do sąsiedniej Rumelii Wschodniej. Trzeci z liderów ugrupowania, Dragan Cankow pozostał w Księstwie Bułgarii, ale wkrótce został internowany we Wracy.

W 1883 okoliczności polityczne w kraju silnie się skomplikowały. O wpływy polityczne ścierali się rosyjscy oficerowie, konserwatyści oraz książę. W celu uspokojenia sytuacji monarcha za pośrednictwem działaczy Partii Konserwatywnej rozpoczął negocjacje z Cankowem. Na początku sierpnia uzyskano porozumienie, na mocy którego przywrócono częściowo zasady konstytucji, zaś Cankowowi powierzono misję utworzenia nowego, koalicyjnego rządu. Współpraca z konserwatystami oraz księciem nie została zaakceptowana przez pozostałe frakcje Partii Liberalnej, w związku z czym otoczenie Cankowa wystąpiło z niej, tworząc Partię Postępowo-Liberalną o charakterze prorosyjskim.

W 1884 rozpisano wybory do Zgromadzenia Narodowego czwartej kadencji, które przyniosły zdecydowane zwycięstwo Partii Liberalnej Karawełowa i Stambołowa. Wkrótce potem ten pierwszy sformował trzeci samodzielny rząd liberałów. Jego udziałem stało się historyczne zjednoczenie Księstwa Bułgarii z Rumelią Wschodnią, dokonane jesienią 1885. Kilka miesięcy później, w lecie 1886 w kraju doszło do kolejnego zamachu stanu, w efekcie którego Aleksander I został pozbawiony władzy, zaś gabinet Karawełowa zastąpiony rządem tymczasowym. W zaistniałym zawirowaniu politycznym od Partii Liberalnej odłączyły się jeszcze dwie frakcje: Stefana Stambołowa, która przekształciła się w Partię Narodowo-Liberalną i Wasiła Radosławowa, która odtąd działała pod nazwą Klubu Liberalnego (od 1895 jako Partia Liberalna (radosławiści)). We wrześniu 1887 premierem kraju został Stambołow. Rozpoczął się kilkuletni okres prześladowania opozycji politycznej, w efekcie czego Partia Liberalna musiała zawiesić działalność. Dopiero po upadku reżimu Stambołowa w 1894 możliwa stała się odbudowa ugrupowania, które od 1896 przyjęło nazwę Partia Demokratyczna. Rolę lidera nowej partii utrzymał Petko Karawełow.

Wybitni działacze Partii Liberalnej

• Petko Karawełow – burmistrz Płowdiwu, premier i minister
• Wasił Radosławow – minister
• Michaił Sarafow – minister
• Petko Sławejkow – Przewodniczący Zgromadzenia Narodowego, poeta, publicysta, minister
• Stefan Stambołow – Przewodniczący Zgromadzenia Narodowego
• Nikoła Stojczew – minister i dyplomata
• Nikoło Suknarow – Przewodniczący Zgromadzenia Narodowego, burmistrz Sofii, minister
• Dragan Cankow – publicysta, wydawca, premier i minister
• Ilija Canow – minister

Organy prasowe Partii Liberalnej

• Целокупна България (w tłum. Cała Bułgaria; od 1879)
• Независимост (w tłum. Niezależność; 1880-1883)
• Търновска конституция (w tłum. Konstytucja Tyrnowska)

Bibliografia

• Taszo Taszew: Министрите на България 1879-1999 (w tłum. Ministrowie Bułgarii 1879-1999). Sofia: Wydawnictwo Akademickie "Marin Drinow", 1999. ISBN 978-954-430-603-8 / ISBN 978-954-509-191-9.
• Dimityr Popow: Партийната структура в България от 1879 до 1901 година (w tłum. Struktura partyjna w Bułgarii od 1879 do 1901 roku). Artykuł w portalu internetowym Partii Radykalno-Demokratycznej.