Partie polityczne Turcji

Turcja Ten artykuł jest częścią serii: Ustrój i polityka Turcji Ustrój polityczny Ustrój polityczny Turcji Konstytucja Konstytucja Turcji Władza ustawodawcza Wielkie Zgromadzenie Narodowe Turcji Władza wykonawcza Prezydent Premier Rząd Władza sądownicza Wymiar sprawiedliwości Sąd Konstytucyjny Rada Państwa Sąd Kasacyjny Prokurator Generalny Kontrola państwowa Kontrola państwowa Trybunał Obrachunkowy Finanse Centralny Bank Turcji Samorząd terytorialny Podział administracyjny Turcji Samorząd terytorialny Partie polityczne Partie polityczne Partia Sprawiedliwości i Rozwoju Republikańska Partia Ludowa Wybory Wybory parlamentarne: 2011 Wybory samorzadowe: 2009 Referenda: 2010 Polityka zagraniczna Polityka zagraniczna Ministerstwo Spraw Zagranicznych Turcji Wikiprojekt Polityka

System wielopartyjny funkcjonuje w Turcji od 1945 roku. Od tego czasu powstało i zakończyło swoją działalność wiele partii politycznych. Wiele z nich zostało do tego zmuszonych wskutek delegalizacji, nowe partie często kontynuują działalność ugrupowania rozwiązanego.

W 1980 na skutek wojskowego zamachu stanu wszystkie partie polityczne zostały zdelegalizowane, a liderom zabroniono działalności na dziesięć lat. W 1983 partie zostały odtworzone, częściowo powstały w swojej poprzedniej postaci, częściowo utworzono ugrupowania o nowej tożsamości. Swoją obecną postać turecki system partyjny przybrał dwadzieścia lat temu, jednak partie należące do niego mają dłuższą przeszłość.

Ważniejsze partie polityczne w Turcji:

• Partia Słusznej Drogi (DYP) utworzona została w 1983 przez Sulejmana Demirela. Partia ma profil konserwatywny i bazuje na elektoracie wiejskim. Można ją uznać za kontynuację Partii Sprawiedliwości. Początkowo Sulejman Demirel musiał, tak jak i inni przywódcy pozostawać w cieniu ze względu na zakaz działalności politycznej.

• Partia Ojczyźniana (ANAP) utworzona przez Turguta Özala. Partia centroprawicowa. Opowiada się za reformami prorynkowymi. Za rządów tej partii Turcja w 1987 r. zgłosiła swoją kandydaturę do członkostwa we Wspólnotach Europejskich. W 1984 ANAP wygrała wybory i utrzymała się u władzy do początku lat 90.

• Partia Dobrobytu utworzona przez Necmettina Erbakana. Partia zdecydowanie proislamska. Była kontynuacją poprzednich ugrupowań tego polityka: Partii Ładu Narodowego i Partii Ocalenia Narodowego. W 1998 r. została zdelegalizowana pod zarzutem usiłowania zmiany świeckiego charakteru państwa. W jej miejsce działacze powołali kolejne ugrupowanie, Partię Cnoty.

• Demokratyczna Lewica utworzona w 1985 przez Rashan Ecevit, żonę Bülenta Ecevita, który przejął przywództwo nad tą partią w 1987 r. Partia centrolewicowa, popierająca tureckie członkostwo i w NATO, i w UE.

• Republikańska Partia Ludowa (najstarsza partia turecka, założona w 1924 r.) - kemalistowska. Także wznowiła działalność, jest jednak bardzo osłabiona przez rozłamy i konflikty wewnętrzne, m.in. były przywódca RPL Bülent Ecevit założył partię Demokratycznej Lewicy. Oba te ugrupowania są obecnie przedstawicielami nurtu socjaldemokratycznego na tureckiej scenie politycznej.

• Partia Ruchu Narodowego wznowiła swoją działalność w 1992. Pod nowym przywództwem złagodziła swój radykalny charakter. Założona w 1969 przez Necmettina Erbakana, była kilkakrotnie delegalizowana. W latach 70. była ugrupowaniem radykalnym, proislamskim, nacjonalistycznym.

• Partia Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP) powstała w 2001. Ze względu na rodowód działaczy uważana jest za swoiste odgałęzienie zdelegalizowanej Partii Dobrobytu. Jest to partia umiarkowanie konserwatywna, umiarkowanie religijna, nienegująca zasad demokracji. W 2002 wygrała wybory, zdobywając 34,28% głosów.

Nielegalne partie polityczne w Turcji:

• Rewolucyjna Partia i Front Wyzwolenia (DHKP-C) utworzona w 1994 roku przez Dursuna Karataşa, nielegalna marksistowsko-leninowska partia polityczna, odpowiedzialna za liczne zamachy. Przez rząd Turcji określana jest jako organizacja terrorystyczna.

• Komunistyczna Partia Turcji / Marksistowsko-Leninowska (TKP/ML) założona w 1972 roku przez İbrahima Kaypakkaya nielegalna maoistowska partia polityczna. Prowadzi działalność zbrojną metodami partyzanckimi. Przez rząd Turcji uznawana jest za organizację terrorystyczną.

Wymogi prawne, jakie muszą spełnić współczesne tureckie partie, regulują: Konstytucja z 1982 r., Ustawa o partiach politycznych z kwietnia 1983 i prawo wyborcze.

Próg wyborczy do parlamentu jest wysoki i wynosi 10%. Żeby uczestniczyć w wyborach, partie muszą mieć swoje organizacje lokalne przynajmniej w połowie prowincji, przynajmniej na pół roku przed datą wyborów. Muszą też odbyć zjazd partyjny lub posiadać grupę parlamentarną. Wszystkie partie muszą mieć swoje biura w Ankarze.

Do założenia partii wymagane jest złożenie podpisów trzydziestu obywateli tureckich, posiadających pełnię praw wyborczych. Programy i statuty partii nie mogą pozostawać w sprzeczności z zasadą integralności państwa, prawami człowieka, suwerennością narodu oraz z zasadami demokratycznej i laickiej republiki. Nie można też tworzyć partii, których celem jest dominacja jednej grupy lub klasy lub też ustanowienie dyktatury.

Partie nie mogą być finansowane przez związki, fundacje, spółdzielnie lub inne publiczne organizacje profesjonalne. Kontrola finansów partyjnych sprawowana jest przez Trybunał Konstytucyjny, który może także rozwiązać partie na wniosek prokuratora.

Bibliografia

• Sobolewska-Myslik Katarzyna, Partie i systemy partyjne na świecie, Warszawa 2004, ​ISBN 83-01-14209-X​

Linki zewnętrzne

• allaboutturkey.com
• hri.org/docs/turkey
• TurkishEmbassy.org