Partyzanci (frakcja PZPR)

Mieczysław Moczar

Partyzanci, moczarowcy^[1] – określenie nieformalnej frakcji w Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, powstałej w latach 60. XX wieku, głównie z inicjatywy Mieczysława Moczara i Grzegorza Korczyńskiego^[2]. Nazwa nawiązywała do okupacyjnej przeszłości Moczara i Korczyńskiego, dowodzących oddziałami partyzanckimi oraz etosu kombatanckiego.

Powstanie frakcji

Mieczysław Moczar będąc od listopada 1956 do grudnia 1964 wiceministrem, a następnie ministrem spraw wewnętrznych, skupił wokół siebie grupę działaczy partyjnych i państwowych średniego i niższego szczebla oraz byłych żołnierzy Armii Ludowej. Moczar wspólnie z Korczyńskim rozpoczęli również skupianie wokół siebie młodych działaczy, głównie o orientacji nacjonalistycznej, pozbawionych możliwości awansu wskutek blokowania stanowisk przez starsze pokolenie^[3]. Tych spośród nich, którzy nie uczestniczyli w walce z niemieckim okupantem ze względu na młody wiek, zwano „patriotami”. Do realizacji własnych celów Moczar wykorzystywał również Związek Bojowników o Wolność i Demokrację, którego od września 1964 był prezesem. Z czasem zyskali poparcie członków Biura Politycznego KC PZPR Zenona Kliszki i Ryszarda Strzeleckiego. Z frakcją partyzantów związani byli m.in. generałowie Grzegorz Korczyński, Franciszek Szlachcic, Teodor Kufel, Jan Czapla, Mieczysław Róg-Świostek, Tadeusz Pietrzak, pułkownik Marian Janic i inni. Do popierających frakcję należał również członek Rady Państwa (wcześniej wicemarszałek Sejmu) Józef Ozga-Michalski z satelickiego ZSL^[4].

Ideologia

Jacek Kuroń charakteryzował ideologię „partyzantów” następująco: „Była ona – po pierwsze – narodowo-polska, wojskowa, kombatancka i oficjalnie zwrócona przeciw tak zwanemu nihilizmowi narodowemu [...]. Była to – po drugie – ideologia nieco po plebejsku egalitarna, atakująca różne przywileje – majątku, stanowiska, urodzenia. W tej właśnie płaszczyźnie umieściłbym głoszony przez jej heroldów kult pracy fizycznej, dyscypliny i porządku oraz pewien obyczajowy purytanizm”^[5].

„Partyzanci” głosili swoisty etos kombatancki z elementami nacjonalizmu. Nacjonalizm ten był skierowany głównie przeciw Niemcom, Ukraińcom, następnie również przeciwko Żydom, którym śladem „natolińczyków” przypisywano decydującą rolę w represjach stalinowskich w Polsce. W sposób bardziej skryty kierowali również swoją wrogość wobec Sowietów, przeciwstawiali walczących w partyzantce komunistów tym przybyłym do Polski wraz z Armią Czerwoną (w „szynelach”). Koteria przedstawiała się jako narodowi komuniści.

Bazę dla ideologii „partyzantów” stanowiły liczne w tym okresie publikacje dotyczące walk prowadzonych przez komunistyczną partyzantkę, przede wszystkim Barwy walki autorstwa samego Moczara, zekranizowane w 1964.

Cele frakcji

Oficjalnie „partyzanci” głosili lojalność wobec Władysława Gomułki, w kontaktach nieoficjalnych sugerowano zastąpienie go kimś energiczniejszym i młodszym.

Faktycznie realizowanym celem było zwiększenie wpływów w PZPR, co było połączone z chęcią odsunięcia od stanowisk starszego pokolenia działaczy, często pochodzenia żydowskiego^[3]. W tym celu wykorzystywano antysemityzm i postulaty walki z kosmopolityzmem, przeciwstawionym patriotyzmowi. Wyolbrzymiano przy tym poparcie ze strony osób pochodzenia żydowskiego dla Izraela podczas wojny sześciodniowej w 1967 oraz udział dzieci niektórych działaczy w opozycji studenckiej^[3]. Działania „partyzantów” skierowane były głównie przeciwko resztkom grupy „puławian”. Nie jest do końca jasne, czy „partyzanci” planowali obalić Gomułkę, czy też chcieli zapewnić Moczarowi pozycję drugiej osoby w partii.

Apogeum znaczenia „partyzantów” stanowiły czystki antysemickie w partii i instytucjach państwowych następujące po marcu 1968.

Zobacz też

• Zjednoczenie Patriotyczne „Grunwald”

Przypisy

Bibliografia

• JerzyJ. Eisler JerzyJ., Zarys dziejów politycznych Polski 1944-1989, Warszawa: BGW, 1992, ISBN 83-7066-208-0, OCLC 834077717 .
• Krzysztof Lesiakowski, Mieczysław Moczar „Mietek”. Biografia polityczna. Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 1998