Pasternak (roślina)

Pasternak
Ilustracja
Morfologia (pasternak zwyczajny)
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządastropodobne
Rządselerowce
Rodzinaselerowate
Rodzajpasternak
Nazwa systematyczna
Pastinaca L.
Sp. Pl. 262. 1753
Typ nomenklatoryczny

Pastinaca sativa L.[3]

Pasternak (Pastinaca L.) – rodzaj roślin należący do rodziny selerowatych (Apiaceae Lindl.). Obejmuje 14 gatunków[4][5] (w ujęciu wyodrębniającym 10 gatunków w rodzaj Malabaila)[6]. Występują one w strefie klimatu umiarkowanego w Europie (4 gatunki) i w Azji[5][6]. W Polsce rośnie pasternak zwyczajny P. sativa L. s.str. i podawany jest w randze gatunku pasternak ćmy P. opaca Bernh.[7] (takson nie ujmowany w bazach taksonomicznych)[4][8]. Rośliny z tego rodzaju rosną zawleczone także na obu kontynentach amerykańskich, w Australii i Nowej Zelandii[5].

Rośliną użytkową i uprawianą jako warzywo jest pasternak zwyczajny P. sativa w podgatunku subsp. sativus. Roślina ta jest podobna do typu dzikiego, ale rozwija spichrzowy korzeń pod koniec pierwszego roku życia[5]. Korzeń jest wartościowym źródłem witaminy C i E, a najlepszy smak ma mieć po upieczeniu[6]. Przypisywane są mu także właściwości zdrowotne w przypadku artretyzmu[6].

Morfologia

Pasternak zwyczajny
Pokrój
Rośliny zielne (dwuletnie i byliny) osiągające do 2 m wysokości[5].
Liście
Zwykle pojedynczo pierzasto podzielone[9], czasem niepodzielone[5]. Często owłosione[5].
Kwiaty
Zebrane w baldachy złożone. Pokryw i pokrywek zwykle brak[5][9]. Kielich ze słabo widocznymi ząbkami działek[9] lub brak ich zupełnie[5]. Płatki korony w liczbie 5, żółtawe lub pomarańczowe, jajowato zaokrąglone, o zagiętych końcach[9]. Pręciki w liczbie 5. Zalążnia dolna, dwukomorowa, w każdej z komór z pojedynczym zalążkiem. Słupki dwa[5] .
Owoce
Rozłupnia rozpadająca się na dwie rozłupki, eliptyczne, spłaszczone soczewkowato, z oskrzydlonymi żebrami[5][9].

Systematyka

Synonimy taksonomiczne

Elaphoboscum Ruprecht[3], Dumaniana Yild. & B. Selvi, Leiotulus Ehrenb.[4]

Pozycja systematyczna

W obrębie rodziny selerowatych (baldaszkowatych) Apiaceae rodzaj klasyfikowany jest do podrodziny Apioideae, plemienia Tordylieae i podplemienia Tordyliinae[4].

Wykaz gatunków[4]
  • Pastinaca argyrophylla Delip.
  • Pastinaca armena Fisch. & C. A. Mey.
  • Pastinaca erzincanensis Menemen & Kandemir
  • Pastinaca fleischmannii Hladnik ex W. D. J. Koch
  • Pastinaca gelendostensis (Yild. & B. Selvi) Hand
  • Pastinaca glandulosa Boiss. & Hausskn.
  • Pastinaca hirsuta Pančić
  • Pastinaca kochii Duby
  • Pastinaca latifolia (Duby) DC.
  • Pastinaca lucida L.
  • Pastinaca pimpinellifolia M. Bieb.
  • Pastinaca sativa L. – pasternak zwyczajny
  • Pastinaca yildizii Dirmenci
  • Pastinaca zozimoides Fenzl

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
  3. ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-20].
  4. ↑ a b c d e Genus: Pastinaca L.. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-05-21].
  5. ↑ a b c d e f g h i j k Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 309. ISBN 0-333-74890-5.
  6. ↑ a b c d David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 686. ISBN 978-1-107-11502-6.
  7. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  8. ↑ Pastinaca. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-05-21].
  9. ↑ a b c d e Władysław Szafer, Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Kraków: PAN, PWN, 1960, s. 118.

Media użyte na tej stronie