Patellidae

Patellidae
Rafinesque, C.S.
Ilustracja
Grupa osobników czaszołki pospolitej (Patella vulgata) na skałach w strefie pływów.
Systematyka
Domenaeukarionty
Królestwozwierzęta
Typmięczaki
Gromadaślimaki
PodgromadaEogastropoda
RządPatellogastropoda
NadrodzinaPatelloidea
RodzinaPatellidae

Patellidae – jedyna rodzina w rzędzie Patellogastropoda, grupująca niewielkie i średniej wielkości ślimaki morskie o charakterystycznych czapeczkowatych (czareczkowatych) muszlach, występujące głównie w strefie pływów. Szeroko rozprzestrzeniona w wodach w strefie klimatu umiarkowanego i tropikalnego.

Etymologia nazwy

Nazwa rodzaju wynika z podobieństwa muszli do czarki (patella łac. – czara ofiarna, misa)[1]).

Cechy morfologiczne

Czaszołka pospolita (Patella vulgata)– widok na nogę i głowę (Hiszpania).

Wielkość muszli waha się od małej do średniej (2-11 cm). Muszla ma kształt stożkowaty, czapeczkowaty, czareczkowaty. Wierzchołek położony pośrodku, muszla w części wierzchołkowej wewnętrznej pogrubiona przez kallus, o perłowej, iryzującej lekko barwie. Zewnętrzna powierzchnia muszli gładka lub promieniście żeberkowana, z delikatnymi liniami wzrostowymi. Wieczka brak. Na kształt muszli wpływa siedlisko, w którym żyją osobniki – osobniki żyjące na skałach narażonych na uderzenia fal mają muszle płaskie, bardziej masywne, natomiast te żyjące na roślinach i w siedliskach osłoniętych mają muszle wyższe, bardziej ornamentowane[2]. Noga silnie umięśniona, przy jej pomocy ślimak przytwierdza się silnie do podłoża (potrzeba dużej siły, nawet kilkunastokilogramowej, żeby go oderwać)[2].

Występowanie

Przedstawiciele rodziny występują pospolicie w morzach stref klimatu umiarkowanego i tropikalnego[2].

Biologia i ekologia

Zajmowane siedliska

Żyją w litoralu, w strefie pływów, a także w strefie oprysku. Najliczniej spotykane na podłożach skalistych. Podczas odpływu nie cofają się z wodą, lecz silnie przywierają do skał, gromadząc pomiędzy muszlą i płaszczem a podłożem zapas wody, który umożliwia im doczekanie przypływu)[3][4].

Odżywianie

Roślinożercy, zdrapywacze, rozdrabniacze – żywią się trawami morskimi, glonami, peryfitonem (w tym drobnymi gąbkami i larwami sesylnych skorupiaków). Żerują w czasie przypływu[2].

Rozmnażanie

Rozdzielnopłciowe, okres rozrodu od kwietnia do września. Jaja przytwierdzane są do skał i otaczane cienką warstwą śluzu. Młode dojrzałość płciową uzyskują po roku[2].

Podział taksonomiczny

Rodzina Patellidae obejmuje następujące rodzaje i podrodzaje[5][6][7]:

  • Cymbula H. & A. Adams 1854, synonimy: Patellona Thiele, 1891 Laevipatella Pallary, 1920
  • Helcion Montfort, 1810
    • Ansates
    • Helcion
    • Patinastra
  • czaszołka Patella Linnaeus, 1758; rodzaj typowy; synonimy: Ansates G.B. Sowerby II [ex Klein], 1839, Patina Gray, 1840
  • Scutellastra H. Adams & A. Adams, 1854; synonim: Ancistromesus Dall, 1871

Uwagi

  • Muszle Patellidae są bardzo podobne do muszli ślimaków rodzaju Patelloida (rodzina Lottiidae) i często z nimi mylone.
  • planuje się zastosowanie ślimaków z tej rodziny do czyszczenia zanurzonych części budowli hydrotechnicznych i kadłubów statków z obrastających ich glonów i osiedlających się na nich pąkli[8]

Przypisy

  1. ↑ Kumaniecki K. 1975. Słownik łacińsko-polski. PWN Warszawa, str 546.
  2. ↑ a b c d e Wąsowski R. 2000. Przewodnik: Muszle. Multico Oficyna Wydawnicza Sp. Z o.o., Warszawa, ISBN 83-7073-250-X, str. 66.
  3. ↑ Umiński, T. 1986. Zwierzęta i oceany. WSziP, Warszawa, ISBN 83-02-02680-8. str. 62-63 i 70.
  4. ↑ Tomanek L. & B. Helmuth. 2002. Physiological Ecology of Rocky Intertidal Organisms: A Synergy of Concepts. Integrative and Comparative Biology 42(4):771-775.
  5. ↑ Patellidae w WoRMS World Register of Marine Species, dostęp: 5 kwietnia 2014.
  6. ↑ Powell A. W. B. 1979. New Zealand Mollusca, William Collins Publishers Ltd, Auckland, Nowa Zelandia ISBN 0-00-216906-1
  7. ↑ Nakano T. & Ozawa T. (2007). "Worldwide phylogeography of limpets of the order Patellogastropoda: Molecular, morphological and palaeontological evidence". Journal of Molluscan Studies 73(1) 79-99.
  8. ↑ U.N. Safriel, N. Erez, Effect of limpets on the fouling of ships in the Mediterranean, „Marine Biology”, 95 (4), 1987, s. 531–537, DOI: 10.1007/BF00393096, ISSN 0025-3162 (ang.).

Bibliografia

  • Wąsowski R. 2000. Przewodnik: Muszle. Multico Oficyna Wydawnicza Sp. Z o.o., Warszawa, ISBN 83-7073-250-X, pp.336.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Common limpets1.jpg
Autor: Tango22, Licencja: CC BY-SA 3.0
A group of common limpets (Patella vulgata) in Pembrokeshire, Wales
Napfschnecke3.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0