Paul Ekman

Paul Ekman
Ilustracja
Paul Ekman (2013)
Data i miejsce urodzenia

15 lutego 1934
Waszyngton (stan)

Zawód, zajęcie

psycholog

Narodowość

amerykańska
(pochodzenie żydowskie)

Tytuł naukowy

profesor psychologii

Alma Mater

University of Chicago,
New York University (BA),
Adelphi University (PhD, psychologia kliniczna)

Uczelnia

University of California, San Francisco

Wydział

Langley Porter Psychiatric Institute
(Laboratorium Ludzkich Interakcji)

Stanowisko

profesor psychologii

Małżeństwo

Mary Ann Masson

Strona internetowa

Paul Ekman (ur. 15 lutego 1934 w stanie Waszyngton) – amerykański psycholog, pionier w dziedzinie badań emocji i ich ekspresji ruchowo-mimicznej związany z University of California San Francisco (UCSF), trener umiejętności emocjonalnych, organizator szkoleń w zakresie wykrywania kłamstwa m.in. z użyciem Facial Action Coding System (FACS)[1][2] np. dla policji lub oddziałów antyterrorystycznych, autor kilkunastu książek, zaliczany do grupy 100 najwybitniejszych psychologów XX wieku oraz najbardziej wpływowych ludzi na świecie (ranking tygodnika Time)[3].

Życiorys

Urodził się w stanie Waszyngton w roku 1934. Był jednym z dwojga dzieci[a] żydowskich rodziców – ojca-pediatry i matki-prawniczki. Spędzał dzieciństwo i młodość również w New Jersey, Oregonie i Kalifornii. O kierunku kształcenia się zdecydował w wieku 14 lat, gdy u matki rozwinęła się ciężka choroba psychiczna, która doprowadziła do tragicznych konsekwencji. Postanowił pomagać ludziom, którzy znaleźli się w podobnej sytuacji[4][5].

W wieku 15 lat skończył szkołę średnią, a następnie studiował w University of Chicago (3-letnie studia I stopnia) i w New York University (1 rok), uzyskując w roku 1954 stopień BA. Już w Chicago uczestniczył w pracach zespołu, kierowanego przez prof. NYU Margaret Tresselt, która realizowała projekt badawczy, dotyczący terapii grupowej. Roczny staż kliniczny odbył w Langley Porter Psychiatric Institute (UCSF). Stopień doktora psychologii klinicznej otrzymał w roku 1958 w Adelphi University (promotor: John Amsden Starkweather), przed odbyciem służby wojskowej. Podstawą przyznania stopnia była praca dotycząca mowy ciała, rozpoczęta w roku 1954, a od roku 1955 wykonywana w ramach stypendium National Institute of the Mental Health (NIMH, zob. National Institutes of Health)[4][5].

Dwuletnią służbę wojskową odbył jako First Lieutenant (porucznik) i szef psychologów w Fort Dix, w pobliżu Trenton[6]. W czasie służby dokonał świadczących o zainteresowaniach naukowych, które spowodowały zmianę polityki wobec rekrutów. Wykazał m.in. że ogólnej liczby zwolnień z wojska nie zmieni wprowadzenie zasady, że rekrut po trzech dniach ćwiczeń sam zdecyduje, czy jest zdolny do tej służby (zezwolenia na ich odejście spowodowały odpowiednie zmniejszenie się liczby zwolnień w późniejszym czasie, spowodowanych załamaniami nerwowymi). Wykazał też, że 90% żołnierzy karanych aresztem za samowolne opuszczenie koszar ponownie dokonuje tego wykroczenia, podczas gdy karani dodatkowymi obowiązkami zwykle nie dopuszcza się ponownej samowolki (również te spostrzeżenia zostały wykorzystane przez dowództwo)[7]. W tym okresie poznał Wallace’a Friesena, przyszłego wieloletniego współpracownika naukowego. Po służbie wrócił do Langley Porter, gdzie – we współpracy z Friesenem – zajął się badaniami komunikacji niewerbalnej, głównie problemami kłamania. Od roku 1963 prace wspierał Wydział Badań Klinicznych Narodowego Instytutu Zdrowia Psychicznego (NIMH), a również Fundacja Harry’ego Guggenheima i Fundacja Johna D. i Catherine T. MacArthur[8]. W roku 1972 został profesorem psychologii w UCSF Medical School[6].

Po odejściu na emeryturę w roku 2004 czynnie działa – m.in. kierując Paul Ekman Group[6][9] – w zakresie popularyzacji wyników badań oraz szkoleń, obejmujących praktyczne zastosowania teorii ekspresji ruchowo-mimicznej, w tym metod wykrywania kłamstwa (stara się zapobiegać wykorzystywaniu swoich odkryć przez osoby niekompetentne i nierzetelne)[10].

Tematyka badań

Koło podstawowych emocji i ich mimicznych ekspresji

Jego badania dotyczyły sposobów ruchowo-mimicznej ekspresji emocji (zob. mowa ciała, afekt), w tym mikroekspresji. Badania tego rodzaju utrudnia brak możliwości jednoznacznego zdefiniowania pojęć – wyjaśnienia znaczenia słów, określających pozytywne lub negatywne emocje/uczucia – tzw. emocje podstawowe i ich kombinacje (zob. np. kombinacje i przeciwieństwa emocji według Plutchika i Kategoria:Emocje i motywacja).

Ekman pisał, że o najważniejszym kierunku jego badań (mimika) zdecydował szczęśliwy przypadek (serendipity) – spotkanie z Silvanem Tomkinsem, autorem Affect Imagery Consciousness[11], którego później nazywał swoim przyjacielem, współpracownikiem i nauczycielem[8][b]. Do przypadkowego spotkania doszło, gdy obaj równocześnie składali, w tej samej redakcji, artykuły nt. komunikacji niewerbalnej – Tomkins o uniwersalnym charakterze mimiki (nie miał dowodów na poparcie swoich tez), a Ekman – o ruchach ciała. Tomkins uważał, że afekty wyewoluowały jako niezbędny ludziom system motywacji[c]. W książce „Emocje ujawnione…” Ekman przyznał, że – gdyby nie ten przypadek – prawdopodobnie[14]:

…nigdy nie przeczytałbym jego książek ani bym się z nim nie spotkał…

P. Ekman

Oceniając swój ówczesny stosunek do fundamentalnego dzieła Darwina, napisał[14]:

…byłem przekonany, że mimika i gesty są uwarunkowane społecznie oraz zróżnicowane w zależności od kultury… Pamiętałem co prawda, że Karol Darwin twierdził coś odwrotnego, ale byłem tak pewny, że się mylił, iż nie zadałem sobie trudu, by przeczytać jego książkę.

Paul Ekman, „Emocje ujawnione…”

Tematyka, związana z podstawowymi zasadami relacji międzyludzkich (zob. Kategoria:Relacje społeczne, zarządzanie emocjami), szybko wzbudziła duże zainteresowanie różnych środowisk, w których odczytanie ukrywanych emocji odgrywa często kluczową rolę (np. marketingowcy, politycy, organizacje wywiadowcze, policjanci prowadzący przesłuchania, osoby zaangażowane w spór dotyczący niezawodności wariografów). Zadecydowało to o dużej (niechcianej) popularności Paula Ekmana[15].

Odkrycie mikromimiki ujawniającej kłamstwa

Ruchowo-mimiczna ekspresja smutku
W początkowym okresie badań Ekman koncentrował się na wymowie ruchów ciała. Do zajęcia się mimiką skłonił go Silvan Tomkins[14])

Początkowo zajmował się głównie odczytywaniem niewerbalnych informacji, przekazywanych nieświadomie przez pacjentów szpitali psychiatrycznych. Pierwsza jego naukowa publikacja dotyczyła przypadku chorej (gospodyni domowa Maria, 42 lata), cierpiącej na ciężką depresję, która podejmowała kilka prób samobójczych. Wyjaśniał stan pacjentki typowym dla jej sytuacji zaburzeniem osobowości, wynikającym z braku możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb – z braku dotychczasowego napięcia motywacyjnego (dorosłe dzieci, nie potrzebujące pomocy, zajęty pracą mąż). W takiej sytuacji zostaje silnie zakłócona równowaga, umożliwiająca dobre samopoczucie, pojawiają się wątpliwości dotyczące sensu życia[16].

Maria była leczona w szpitalu po kolejnej – niemal udanej – próbie samobójczej. Obserwowano wyraźne efekty zażywania leków i kuracji grupowej – ożywiła się i przestała wspominać o samobójstwie. W czasie filmowanej rozmowy z lekarzem poprosiła o przepustkę na weekendowy pobyt w domu. Ponieważ jej zachowanie nie budziło podejrzeń, wyrażono zgodę. Z przepustki pacjentka nie skorzystała, wyjaśniając, że poprzednio skłamała (zob. dyssymulacja) – miała zamiar w czasie weekendu powtórzyć próbę odebrania sobie życia[17].

Każda chwila sfilmowanej rozmowy lekarza z Marią została wielokrotnie i wnikliwie przeanalizowana przez Ekmana i Friesena, którzy próbowali w jej głosie, gestykulacji i mimice znaleźć ślady skrywanych emocji. Dostrzegli m.in. fragmenty gestu wzruszenia ramionami, którego wymowa nie była zgodna z treścią wypowiadanych słów, lub krótkotrwałe mimiczne wyrazy rozpaczy, szybko zastępowane uśmiechem. Sprawdzono później, że te sygnały nie były zauważane przez wielu doświadczonych psychologów i psychiatrów[18]. Sprawdzenie, czy takie „mikrogesty” lub „mikromimika” mogą być uznawane za „przecieki prawdy”, wymagało wykonania badań większej grupy ludzi, w powtarzalnych warunkach pomiaru.

Powtarzalne warunki badania zapewniono np. w eksperymencie wykonanym z udziałem grupy kandydatek do szkoły pielęgniarskiej. Prezentowano im m.in. film z drastycznymi scenami krwawych operacji chirurgicznych. Były zobowiązywane do przekonania słuchaczy, że oglądają sceny z pięknego filmu przyrodniczego. Uczestniczki badania były silnie zmotywowane do skutecznego „okłamywania”, ponieważ wyjaśniono im, że jest to ważny element psychometrycznego testu kompetencji do zawodu pielęgniarki (pracownicy placówek medycznych często muszą ukrywać przed pacjentem prawdę o jego stanie)[19].

The Expression of the Emotions in Man and Animals i pojęcie kłamstwa

Jego głębokie zainteresowanie mimiką, jako formą świadomej lub nieświadomej ekspresji emocji, skłoniło go do wnikliwego przeanalizowania treści książki Darwina, The Expression of the Emotions in Man and Animals (wyd. 1872, wyd. 1889) i jej ponownego wydania (z oryginalnymi ilustracjami) w roku 1998, w formie wzbogaconej o własny wstęp, zakończenie oraz komentarze (książka została bardzo przychylnie zaopiniowana przez recenzentów)[20].

1
2
3
4
Ilustracje z książki Karola Darwina The Expression of the Emotions in Man and Animals (1872)
(zob. też N.N. Ładygina-Kots – badania mimiki szympansów)

Spojrzenie na rozwój systemu komunikacji niewerbalnej jako proces ewolucyjny umożliwiło m.in. potwierdzenie istnienia podstawowych emocji i uniwersalnego, ponadkulturowego charakteru ich ekspresji[21].

1
Mięśnie głowy i szyi
2
Ekspresje podstawowych emocji:
3
radość, smutek, pogarda, strach,
wstręt, gniew, zaskoczenie
[d]
Podstawowe emocje i ich uniwersalne ekspresje[14]
Ekspresja emocji dziecka[e]
Cry-baby.jpg
Baby meets Moominmama.jpg
Eviva.png
Happy baby.jpg

Ekspresje emocji podstawowych są niezależne od grupy etnicznej, fenotypu, statusu społecznego, wieku człowieka itp. Są też obserwowane u różnych gatunków zwierząt. Ich obserwacja ułatwia ludziom wzajemną komunikację (porozumiewawcze, np. zasmucone lub karcące spojrzenie, mówi często więcej niż słowa), a z drugiej strony – ludzie podejmują często próby ukrycia swoich naturalnych emocji. Jest to efektem wpływu czynników społecznych i kulturowych (zob. mentalność, wychowanie, normy społeczne i moralne)[23][21].

Potwierdzające to badania nie ograniczały się do gromadzenia informacji, jakim słowem można określić emocje osoby, widocznej na pokazywanej fotografii. W Nowej Gwinei badani wysłuchiwali opisów emocjonalnych wydarzeń, a następnie byli proszeni o odegranie odpowiednich emocji. Porównując sposoby mimicznego wyrażania emocji przez przedstawicieli różnych kultur stwierdzono m.in. że ekspresje pojawiające się na twarzach Japończyków w czasie oglądania filmów są podobne do ekspresji Amerykanów, jeżeli Japończycy nie oglądają filmu przy świadkach. Czynniki kulturowe są powodem podejmowania przez nich mniej lub bardziej skutecznych prób ukrywania odczuwanych emocji. Ważnych dowodów uniwersalnego (wrodzonego) charakteru ludzkich ekspresji mimicznych dostarczyły obserwacje wyrazu twarzy osób nie widzących od urodzenia, które – podobnie jak noworodki – nie miały możliwości „nauczenia się” od innych przybierania odpowiedniego do okoliczności wyrazu twarzy[14][24][f].

Wychowując dzieci uczymy je, których emocji nie powinniśmy ujawniać w określonych sytuacjach – zachęcamy je do ukrywania lub fałszowania informacji (werbalnie lub niewerbalnie). Mówimy np. „opuszczając towarzystwo, które ci nie odpowiada, nie mów «muszę już iść, bo bardzo się nudzę»”, „powiedz babci [dawno niewidzianej], że tęskniłeś”, „uśmiechnij się do [nielubianej] cioci”, „nie ujawniaj, że zauważyłeś kalectwo”. Mamy przekonanie, że uczymy dzieci takich zachowań dla dobra swojej grupy lub zbiorowości społecznej (niektóre z nabytych reguł okazywania, ang. display rules, stają się z czasem głęboko zakorzenionymi nawykami – pojawiają się automatycznie, bez udziału woli)[26]. W tej sytuacji brakuje jednoznacznych definicji pojęć kłamstwo i prawda. Według Ekmana kłamstwem jest zarówno ukrywanie jak fałszowanie, jeżeli intencją jest wprowadzenie w błąd drugiej osoby lub osób, a druga strona spodziewa się informacji prawdziwych (nie jest kłamstwem np. reklamowanie towarów i usług, ukrywanie informacji o posiadanych kartach w pokerze lub gra aktorów teatralnych)[g][23].

Ekman zwraca uwagę na niebezpieczeństwa niepoprawnej interpretacji obserwowanych reakcji niewerbalnych. Analizując mimikę, gesty lub zapis wariografu obserwator może zauważyć ślady określonych emocji, jednak powinien pamiętać, że ich przyczyny mogą być różne. Osoba odpowiadająca na określone pytanie, związane z przestępstwem, może odczuwać strach przed odkryciem własnej winy, ale może również obawiać się odkrycia, że kłamie z innego powodu lub że może być podejrzewana o kłamstwo (tzw. „błąd Otella”). Prawidłowa interpretacja zaobserwowanych „wskazówek kłamstwa” i „przecieków” wymaga dogłębnej wiedzy psychologicznej[23].

Przypadki depresji, których rozpoznawaniem i leczeniem zajmował się Paul Ekman, cechuje obniżenie nastroju – smutek. Jego niemaskowane mimiczne wyrazy są zwykle bardzo łatwe do rozpoznania, jednak próby ukrycia naturalnej aktywności mięśni twarzy charakterystycznej dla tego nastroju bywają udane. W przypadku tego i innych nastrojów przecieki i wskazówki kłamstwa nie zawsze są dostrzegalne. Możliwość ich zauważenia jest zależna od różnych cech osoby obserwowanej oraz od rodzaju ukrywanych emocji[h]. Z drugiej strony umiejętności spostrzegania drobnych niewerbalnych sygnałów i ich interpretacji przez obserwatora szybko rozwijają się w czasie odpowiednich ćwiczeń[23].

1
2
3
1
2
3
Uniwersalne ekspresje smutku
Mięśniami aktywnymi w przypadkach ekspresji smutku, żalu, cierpienia, poczucia winy są m.in. „mięśnie wiarygodne” czoła, które odpowiadają za podniesienie wewnętrznych końców brwi do góry, co często wiąże się z nadaniem trójkątnego kształtu górnym powiekom i występowaniem zmarszczek na środku czoła [i][30].

Facial Action Coding System

Oczy, nazywane „zwierciadłem duszy”, mogą kłamać (ich wyraz można intencjonalnie zmieniać)[j][32].
Eyes of Jimbo.gif
2632tris occhi.jpg
Amandine Eyes.jpg
Smiling Eyes.jpg
Przykłady jednostkowych aktywności
(Action Unit, AU)
AU01-02
AU06-07
AU09-10
AU25-26-27

P. Ekman i W. Friesen wykazali, że ludzka twarz może wyrazić ponad 10 tysięcy typów ekspresji mimicznej. Ekspresje opisali wykorzystując słowa, fotografie i filmy. Stworzyli atlas umożliwiający dokonywanie pomiarów ruchów twarzy w kategoriach anatomicznych. W czasie tej pracy Ekman nauczył się wykonywać każdy z ruchów mięśni własnej twarzy (niejednokrotnie sprawdzał, który z mięśni twarzy jest odpowiedzialny za dany ruch, stymulując je igłą wkłuwaną w skórę). Zidentyfikował aktywności jednostkowe (ang. Action Unit, AU), traktowane jako znaki kodu, oraz ich kombinacje, odpowiadające różnym wyrazom twarzy. Wytypował te ruchy twarzy, które są najsilniej związane z emocjami. Praca pt. Facial Action Coding System: A Technique for the Measurement of Facial Movement została opublikowana w roku 1978[14][1] i zaczęła być wykorzystywana na całym świecie, m.in. przez psychologów lub służby bezpieczeństwa do kategoryzacji ruchów mimicznych ujawniających stany emocjonalne[1][2][33][34].

W następnych latach Ekman ze współpracownikami opracował podręczniki dla osób zamierzających korzystać z tej metody odczytywania emocji (np. wykrywając kłamstwa[35]) i opracował metodykę uruchomionych kursów oraz materiały pomocnicze (instrukcje, podręczniki, DVD). Zaleca szkolenie w grupach[33]. Kursy są prowadzone dla osób i organizacji w międzynarodowej sieci punktów (Paul Ekman International plc, PEI) z centrum w Manchesterze (dyrektor – Cliff Lansley[36])[37]. Współcześnie są też dostępne programy komputerowe, interpretujące mimikę zarejestrowaną na zdjęciach[38][39].

Publikacje

Wybór według self.gutenberg.org (World Public Library)[4]:

  • Emotional Awareness: Overcoming the Obstacles to Psychological Balance and Compassion (2008)
  • Unmasking the Face (z Wallace V. Friesen, 2003)[14]
  • Emotions Revealed: Recognizing Faces and Feelings to Improve Communication and Emotional Life (2003)
  • Telling Lies: Clues to Deceit in the Marketplace, Politics, and Marriage (W.W. Norton & Company, 1985)
  • What the Face Reveals (z Rosenberg, E. L., Oxford University Press, 1998)
  • The Nature of Emotion: Fundamental Questions (z Richardem Davidsonem, Oxford University Press, 1994)
  • Darwin and Facial Expression: A Century of Research in Review
  • Facial Action Coding System/Investigator's
  • Why Kids Lie: How Parents Can Encourage Truthfulness (Penguin, 1991)
  • Handbook of Methods in Nonverbal Behavior Research
  • Face of Man
  • Emotion in the Human Face
  • Handbook of Cognition and Emotion (Sussex, U.K. John Wiley & Sons, Ltd., 1999)
  • Darwin and Facial Expression: A Century of Research in Review (1973, 2006)

Książki wydane w języku polskim (według Sensus.pl)[40]:

  • Emocje ujawnione. Odkryj, co ludzie chcą przed Tobą zataić i dowiedz się czegoś więcej o sobie Wydawnictwo Sensus 2011, ISBN 978-83-246-3414-9
  • Kłamstwo i jego wykrywanie w biznesie polityce i małżeństwie, Wydawnictwo Naukowe PWN 2012, ISBN 978-83-01-14082-3

OCLC 805271600. wydanie 2, zm 7.

  • Natura emocji. Podstawowe zagadnienia (współautor: Richard J. Davidson), Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, wyd. 2, styczeń 2012, ISBN 978-83-7489-367-1
  • Świadomość emocjonalna. Źródło wewnętrznej równowagi i zrozumienia (współautorzy: Dalajlama, Daniel Goleman), Wydawnictwo: Helion 2009, ISBN 978-83-246-2165-1, EDITIO 2014 ISBN 978-83-246-8508-0

Wyróżnienia

Tim Roth jako dr Cal Lightman, główny bohater serialu Magia kłamstwa (Lie to Me), którego pierwowzorem był Paul Ekman[3]
  • 1976 – złoty medal na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w NY film naukowy Unmasking the face[15]
  • 1991 – nagroda Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego[15]
  • 1994 – honorowy tytuł doktora nauk humanistycznych University of Chicago[15]
  • 2003 – Times Books: Emotions Revealed: Recognizing Faces and Feelings to Improve Communication and Emotional Life[4]
  • 2008 – Times Books: Emotional Awareness: Overcoming the Obstacles to Psychological Balance and Compassion[4]

Dowodem uznania dla Paula Ekmana i członków kierowanej przez niego grupy jest przygotowanie i emisja wieloodcinkowego serialu Magia kłamstwa (ang. Lie to me), emitowanego na antenie Fox Broadcasting Company od 21 stycznia 2009 roku do 31 stycznia 2011 roku (zob. lista 46 odcinków).

Uwagi

  1. ↑ Siostra, Joyce Steingart, została psychoanalitykiem, praktykującym w Nowym Jorku[4][5].
  2. ↑ Zob. wystąpienie S. Tomkinsa na międzynarodowej konferencji International Society for Research on Emotions (1990)[12].
  3. ↑ Zob. m.in. Affects evolved as the system of motivation for human beings na www.tomkins.org[13].
  4. ↑ Ekman i Friesen porównali fotografie twarzy grup Amerykanów i członków plemienia Fore, wyrażających te same emocje. Stwierdzili, że sposoby ekspresji strachu, złości, smutku, radości i wstrętu były podobne, co stało się podstawą uznania tych emocji za podstawowe i ponadkulturowe (odpowiednich afektów – za uniwersalne). Nie zaobserwowano tak dużej zgodności ekspresji innych emocji. Według Ekmana są one różnymi połączeniami emocji podstawowych (za taką mieszankę uznał „zaskoczenie”, dla którego uzyskano niższe wskaźniki trafności rozpoznawania)[22].
  5. ↑ Niemowlęta przekazują niewerbalne informacje o swoim samopoczuciu bardzo zrozumiale, mimo że nie miały jeszcze możliwości nauczenia się tego od swoich opiekunów. Ukrywanie tych emocji pojawia się znacznie później, jako efekt wychowania w danej kulturze.
  6. ↑ Badania Paula Ekmana kontynuują m.in. badacze z Northeastern University, University of Essex i University of Namibia. Porównano mimikę grupy Amerykanów odwiedzających Muzeum Nauki w Bostonie i przedstawicieli odizolowanej od wpływów Zachodu grupy etnicznej Himba. Wyniki porównano do uzyskanych przez Ekmana w 1971 roku z udziałem przedstawicieli plemienia Fore. Stwierdzono, że „koncepcja podstawowych, uniwersalnych ekspresji emocjonalnych jest swego rodzaju wytworem zachodniej cywilizacji”[25].
  7. ↑ W książce „Kłamstwo i jego wykrywanie…” Ekman przytacza liczne przykłady zachowań polityków, świadomie przekazujących mylne informacje o dużym znaczeniu dla narodów lub całej ludzkości. Przytacza m.in. przykład rozmowy Hitlera, którego opisuje jako „wybitnego aktora”, z Chamberlainem (zob. układ monachijski), który był skłonny uwierzyć Hitlerowi – znajdował w jego kłamstwach usprawiedliwienie własnej polityki ustępstw (wewnętrznie „chciał być okłamany”)[23]. Do swojej siostry Chamberlain pisał[27]:

    …pomimo surowości i bezwzględności, które – jak mi się wydawało – widziałem na jego twarzy, odniosłem wrażenie, że jest człowiekiem, któremu, jeśli dał swoje słowo, można ufać…

    Po pięciu dniach na własne wrażenia z osobistego kontaktu powoływał się przekonując wątpiących w szczerość kanclerza Niemiec członków parlamentu, że Hitler „myśli to, co mówi”[27]

  8. ↑ Kłamstwo jest tym trudniej ukryć, im większe emocje budzi sprawa, której ono dotyczy. Jeden z przykładów, przytaczanych przez Ekmana, dotyczy zdrady małżeńskiej. Kolejny romans żony lub męża budzi mniejsze emocje, w tym mniejszy strach przed jego ujawnieniem. Dodatkowo strona okłamująca współmałżonka nabiera umiejętności kłamania, np. stosowania strategii, w których ekspresje strachu są maskowane uśmiechem, stosunkowo łatwym do wywołania (fałszowanie ekspresji emocji negatywnych jest znacznie trudniejsze)[28].
  9. ↑ „Wiarygodnymi” nazywa Ekman te mięśnie twarzy, które są z trudem uruchamiane intencjonalnie, a więc prawdopodobnie również z trudem hamowane (unieruchamiane, gdy człowiek stara się ukryć emocję). Ekman i współpracownicy stwierdzili, że kontrolować aktywność mięśni czoła, aktywnych przy ekspresji smutku, potrafi mniej niż 12% badanych osób. Nad aktywnością „wiarygodnych” mięśni czoła, nadających twarzy wyraz strachu, panowało mniej niż 10% badanych[29].
  10. ↑ Mięśnie modyfikujące kształt powiek oraz decydujące o kierunku patrzenia można stosunkowo łatwo intencjonalnie uruchomić lub zablokować. Bardziej wiarygodnych informacji o emocjach rozmówcy dostarcza obserwacja szerokości źrenic i częstości mrugania. Pisząc, że jest zadziwiające, jak wielu ludzi wprowadzają w błąd sprytni kłamcy, którzy nie odwracają swojego spojrzenia, Paul Ekman cytuje fragment relacji San Francisco Chronicle (1982)[31]:

    Jak zeznała wczoraj, na procesie o bigamię, Patrycja Gardner, Giovanni Vigliotto, mężczyzna, który być może zawarł związek małżeński z setką kobiet, oczarował ją między innymi «swoją uczciwością», ponieważ patrzył jej prosto w oczy.

Przypisy

  1. ↑ a b c P. Ekman, W. Friesen: Facial Action Coding System: A Technique for the Measurement of Facial Movement. Palo Alto: Consulting Psychologist Press, 1978.; pozycja wielokrotnie cytowana, zob. m.in. Facial action coding system > Non-verbal behavior studies na Noldus.com
  2. ↑ a b Carl-Herman Hjortsjö ('Man’s face and mimic language, 1969), Paul Ekman i Wallace V. Friesen (1978), Ekman, Friesen, Joseph C. Hager (2002): Facial Action Coding System FACS. 2002. [dostęp 2015-06-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-22)].; (Piotr Marszałkowski: System Kodowania Ruchów Mimicznych – wersja polska opisu znaków mimicznych kodu (pol.). W: Neurolution [on-line]. marszalkowski.org. [dostęp 2018-02-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-21)].
  3. ↑ a b Paul Ekman. W: Strona internetowa Księgarni psychologicznej Sensus.pl [on-line]. sensus.pl. [dostęp 2015-06-21].
  4. ↑ a b c d e f Paul Ekman (ang.). W: Project Gutenberg (sourced from World Heritage Encyclopedia) [on-line]. self.gutenberg.org. [dostęp 2015-06-21].
  5. ↑ a b c Paul Ekman Biography (ang.). totallyhistory.com. [dostęp 2015-06-21].
  6. ↑ a b c Paul Ekman (ang.). W: Strona internetowa Paul Ekman Group [on-line]. paulekman.com. [dostęp 2015-06-10].
  7. ↑ Goleman 2003 ↓, s. 192-193.
  8. ↑ a b Ekman 2012 ↓, s. 16.
  9. ↑ Face It! - Dr. Ekman's Blog. W: Strona internetowa Paul Ekman Group [on-line]. paulekman.com. [dostęp 2015-06-21].
  10. ↑ Ekman 2012 ↓, s. 112–145.
  11. ↑ Tomkins S.: Affect Imagery Consciousness (Vol I-IV), New York: Springer (1962) (ang.). W: Opis książki na stronie Tomkisn Institute [on-line]. tomkins.org. [dostęp 2015-06-12].
  12. ↑ Silvan Tomkins: The Skin is Where It's At (ang.). W: Wystąpienie plenarne na dorocznej, międzynarodowej konferencji International Society for Research on Emotions [on-line]. youtube.com, July 15, 1990. [dostęp 2015-06-14].
  13. ↑ Affects evolved as the system of motivation for human beings (ang.). W: Strona internetowa The Tomkins Institute > What Tomkins Said [on-line]. tomkins.org. [dostęp 2015-06-13].
  14. ↑ a b c d e f g Paul Ekman: Emocje są uniwersalne. W: Fragment książki „Emocje ujawnione. Odkryj, co ludzie chcą przed Tobą zataić i dowiedz się czegoś więcej o sobie” Paula Ekmana (wydawnictwo Sensus 2011). Publikacja za zgodą wydawcy [on-line]. psychologia.wieszjak.polki.pl. [dostęp 2015-06-12].
  15. ↑ a b c d Ekman 2012 ↓, s. 9.
  16. ↑ Ekman 2012 ↓, s. 18–19, 22–23.
  17. ↑ Ekman 2012 ↓, s. 19.
  18. ↑ Ekman P., Friesen W.V.. Nonverbal leakage and clues to deception (informacja bibliograficzna). „Psychiatry”, s. 88-106, 1969 Feb. PMID: 5779090 (ang.). 
  19. ↑ Ekman 2012 ↓, s. 20, 52–54.
  20. ↑ Charles Darwin, Paul Ekman, Phillip Prodger: The Expression of the Emotions in Man and Animals., zob. też Ed. Paul Ekman: Darwin and Facial Expression: A Century of Research in Review. ISHK, 2006.
  21. ↑ a b Goleman 2003 ↓, s. 196-199.
  22. ↑ Dariusz Doliński: Wstyd – perspektywa psychologiczna > 1. Emocje i ich ekspresje. W: Elektroniczna wersja czasopisma 'Znaczenia; [on-line]. e-znaczenia.pl. [dostęp 2015-06-12].
  23. ↑ a b c d e Ekman 2012 ↓, s. 26–41.
  24. ↑ Katarzyna Peszyńska-Drews: Prawda zapisana na twarzy. W: badania.net > psychologia [on-line]. [dostęp 2018-03-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-16)].
  25. ↑ Daria Abramowicz: Kontynuacja badań Paula Ekmana. Ekspresje emocji jednak nie są uniwersalne?. W: Park Psychologii [on-line]. parkpsychologii.pl. [dostęp 2018-06-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-19)].; zob. Devon Maloney, Facial Expressions Aren't As Universal As Scientists Have Thought, 2014-04-11
  26. ↑ Ekman 2012 ↓, s. 114.
  27. ↑ a b Ekman 2012 ↓, s. 17–18.
  28. ↑ Ekman 2012 ↓, s. 36–37.
  29. ↑ Ekman 2012 ↓, s. 120–121.
  30. ↑ Ekman 2012 ↓, s. 121.
  31. ↑ Ekman 2012 ↓, s. 128.
  32. ↑ Ekman 2012 ↓, s. 127–129.
  33. ↑ a b FACS Facial Action Coding System - The Paul Ekman Group is now offering FACS (ang.). W: Produkt PEG [on-line]. paulekman.com. [dostęp 2015-06-14].
  34. ↑ Ekman and Friesen 1978: FACS - Facial Action Coding System (ang.). W: Strona internetowa Carnegie Mellon School of Computer Science Carnegie Mellon University [on-line]. [dostęp 2015-06-14].
  35. ↑ Goleman 2003 ↓, s. 201-202.
  36. ↑ Cliff Lansley Director, Emotional Intelligence Academy United Kingdom (ang.). W: Strona internetowa Association of Certified Fraud Examiners, Inc. (ACFE) [on-line]. acfe.com. [dostęp 2015-06-23].
  37. ↑ Paul Ekman International plc (PEI) (ang.). ekmaninternational.com. [dostęp 2015-06-21].
  38. ↑ Bartlett, M.S., Hager, J.C., Ekman, P., Sejnowski, T.J.. Measuring facial expressions by computer image analysis. „Psychophysiology”, s. 253–263, 1999. Society for Psychophysiological Research. Cambridge University Press, USA (ang.). 
  39. ↑ Marian Stewart Bartlett (ang.). W: CV z wykazem publikacji na stronie internetowej Computational Neurobiology Lab [on-line]. cnl.salk.edu/. [dostęp 2015-06-21].
  40. ↑ autor: Paul Ekman. W: Książki w Księgarni psychologicznej Sensus.pl [on-line]. sensus.pl. [dostęp 2015-06-21].

Bibliografia

  • Paul Ekman: Kłamstwo i jego wykrywanie w biznesie, polityce i małżeństwie (oryg.: Telling Lies. Clues to Deceit in the Marketplace, Politics and Marriage. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012.
  • Daniel Goleman: Emocje destrukcyjne. Jak możemy je przezwyciężyć? Dialog naukowy z udziałem Dalajlamy (przekład Andrzej Jankowski). Poznań: Dom Wydawniczy „Rebis”, 2003. ISBN 83-7301-377-6.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Richard1 Praha.JPG
Western Lowland Gorilla, Praha Zoo
Eyes of Jimbo.gif
Autor: Oryginalnym przesyłającym był Fran Rogers z angielskiej Wikipedii, Licencja: CC BY 2.5
From the WMF 2007 Fundraising PSA. Licensed CC-BY-2.5, per [1].
A frightened and an angry face, left and right respectively. Wellcome V0009326.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 4.0

A frightened and an angry face, left and right respectively. Engraving, c. 1760, after C. Le Brun.

Iconographic Collections
Keywords: Physiognomy; John Tinney; Emotions; Face; Facial Expression; Anger; charles le brun; ic; Fear; Charles Le Brun

2632tris occhi.jpg
Autor: Ithunn, Licencja: CC BY-SA 3.0
Female eyes
Cry-baby.jpg
Autor: Beth, Licencja: CC BY 2.0
cry-baby
Baby meets Moominmama.jpg
Autor: Phillip Capper from Wellington, New Zealand, Licencja: CC BY 2.0
Sam meets Moominmama, 3 November 2005
Crying boy.jpg
Autor: Miika Silfverberg (MiikaS) z Vantaa, Finland, Licencja: CC BY-SA 2.0
Crying boy
Tim Roth cropped.jpg
Autor: , Licencja: CC BY 2.0
Tim Roth (Emil Blonsky in "The Incredible Hulk") at the Marvel booth signing
Expression of the Emotions Figure 2.png
Figure 2 from Charles Darwin's The Expression of the Emotions in Man and Animals, showing human facial muscles (see also figure 1 and 3, the latter (also from Henle) having the key). Caption reads "FIG. 2.—Diagram from Henle."
Snarling dog from Darwin's Expression of Emotions.... Wellcome L0049522.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 4.0

Illustration of the head of a snarling dog from Chapter V Special Expressions of Animals

Medical Photographic Library

Emotions - 3.png
Autor: Toddatkins, Licencja: CC0
Managing emotions - Identifying feelings
Sadness (Macbeth).jpg
Autor: Jeff Hitchcock from Vancouver, BC, Canada, Licencja: CC BY 2.0
Sadness
Paul Ekman.jpg
Autor: Paul Ekman Group, LLC, Licencja: CC BY-SA 3.0
Dr. Paul Ekman of the Paul Ekman Group, LLC
Smiling Eyes.jpg
Autor: Nikki Tysoe from London, UK, Licencja: CC BY 2.0
Joe has my Dads eyes through and through.. they twinkle when he smiles just like Dads did. Please excuse the mango & porridge still all round his face though!!
Eviva.png
Autor: User:Spinoziano, Licencja: CC BY 3.0
Fragment zdjęcia Evviva l'anguria!
Kea1038 female avatar action units AU01-02.PNG
Autor: CCupload, Licencja: CC BY 3.0
Location of Action Unit 1 2
Happy baby.jpg
Autor: Weird Beard, Licencja: CC BY 2.0
Happy
L'Introspection.jpg
Autor: Jo Power from Ostende, Aywaille, Belgique, Licencja: CC BY-SA 2.0
L'INTROSPECTION...
Contemplative-looking cat.jpg
Autor: Trish Hamme, Licencja: CC BY 2.0
"Contemplation"
Portret van een man005.jpg
Autor: Gert Germeraad, Licencja: CC BY-SA 3.0
Portrait of a Man. 2004-2006
Kea1039 female avatar action units AU06-07.PNG
Autor: CCupload, Licencja: CC BY 3.0
Location of Action Unit 6 7
Angry swan from Darwin's Expression of Emotions... Wellcome L0049523.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 4.0

Illustration of a swan driving away an intruder from Chapter lV, Means of Expression in Animals

Medical Photographic Library

Universal emotions7.JPG
Autor: Icerko Lýdia, Licencja: CC BY 3.0
7 universal facial expressions of emotions by PhD.Paul Ekman