Paul Goma

Paul Goma
Data i miejsce urodzenia

2 października 1935
Manu

Data i miejsce śmierci

25 marca 2020
Paryż

Narodowość

rumuńska

Język

rumuński, francuski

Dziedzina sztuki

literatura

Ważne dzieła

Ostinato

Strona internetowa

Paul Goma (ur. 2 października 1935 w Manu[1][2], zm. 25 marca 2020 w Paryżu[3]) – rumuński pisarz, działacz społeczny. Ze względu na swoją działalność opozycyjną w latach 70. jest nazywany „rumuńskim Sołżenicynem”[4][2].

Biografia

W wyniku ustaleń Paktu Ribbentrop-Mołotow, która oddawała Besarabię pod władzę Związku Radzieckiego, rodzina Paula Gomy uciekła do Rumunii[2].

Za udział w protestach studenckich w 1956 roku został skazany na karę dwóch lat i pięciu miesięcy pozbawienia wolności[5]. Historię protestów i pobyt w więzieniu opisał w powieści pt. Ostinato. Książka po raz pierwszy ukazała się w 1971 roku w Niemczech. Za wydanie książki Goma w 1973 roku stracił pracę[6].

Po odmowie przez Nicolae Ceaușescu udziału Rumunii w interwencji w Czechosłowacji Paul Goma wstąpił do Rumuńskiej Partii Komunistycznej[4].

Działalność opozycyjna w latach 70.

W latach 70. założył ruch obywatelski liczący 25 artystów i intelektualistów (wśród nich znajdowała się m.in. malarka Carmen Maria Manole)[7]. Grupa Gomy domagała się przestrzegania konstytucji i respektowania praw człowieka. Większość członków grupy Paula Gomy przyłączyła się do ruchu, by móc szybko wyjechać z Rumunii. Z tego względu popularne w Rumunii stało się powiedzenie „paszporty Gomy”[8]. Ruch Gomy skrytykował pisarz Eugen Barbu, który nazwał lidera grupy „nikim”[8].

25 stycznia 1977 roku Paul Goma wysłał list do czeskiego opozycjonisty Pavla Kohouta, w którym poparł ruch obywatelski „Karta 77”. W lutym wysłał list do Nicolae Ceaușescu, w którym wezwał go do przyjęcia celów „Karty 77”[7]. 17 lutego uczestnicy belgradzkiej konferencji KBWE otrzymali manifest Gomy (tekst rozpowszechniło później Radio Wolna Europa)[9]. Po konferencji KBWE Nicolae Ceaușescu polecił Cornelowi Burticy (szwagrowi Gomy) przeprowadzenie rozmowy z pisarzem. Rozmowa z 22 lutego nie przyniosła rezultatów[10]. 1 marca Goma wysłał drugi list do Nicolae Ceaușescu, z żądaniem przywrócenia równowagi między polityką wewnętrzną a zewnętrzną[10]. 22 marca w siedzibie Komitetu Centralnego odbyła się druga rozmowa między Gomą a Burticą. Po odmowie wszelkich ustępstw przez Gomę Nicolae Ceaușescu kazał wyłączyć pisarzowi telefon, a Securitate ustawiło przed mieszkaniem opozycjonisty zawodowego boksera, który prezentował swoje umiejętności wobec wszystkich, którzy chcieli odwiedzić Gomę[10]. Pisarzowi grożono śmiercią, zwolniono go z pracy oraz wykluczono ze Związku Pisarzy, a prasa rozpoczęła kampanię pomówień o charakterze antysemickim (żoną pisarza była Żydówka)[11]. 1 kwietnia 1977 roku został aresztowany.

Amnestia i wyjazd do Francji

W wyniku amnestii wyszedł z więzienia w maju 1977 roku. Prawdopodobnie Nicolae Ceaușescu podjął tę decyzję pod wpływem protestów zagranicznych pisarzy (m.in. Arthura Millera i Jean-Paula Sartre’a)[11]. W listopadzie 1977 roku Gomie pozwolono wyjechać do Francji, gdzie otrzymał status uchodźcy politycznego[2]. Po przeprowadzce krytykował politykę Ceaușescu. W 1982 roku przeżył zamach przeprowadzony przez Securitate[11]. Pisarz nie wrócił do Rumunii po rumuńskiej rewolucji 1989 roku, zamieszkał we Francji[2].

W 2013 roku Związek Pisarzy Republiki Mołdawii wysunął kandydaturę Paula Gomy do Literackiej Nagrody Nobla[2].

Zmarł 25 marca 2020 r. w Paryżu na COVID-19 podczas pandemii COVID-19[3].

Kontrowersje

W lipcu 2003 roku rumuński historyk Radu Ioanid oskarżył pisarza o antysemickie poglądy. Iaonid w artykule pt. Paul Goma – między Belleville a Bukaresztem (rum. Paul Goma – între Belleville şi Bucureşti) przyczynił się do utrwalenia w Rumunii i Mołdawii obrazu antysemickiej części rumuńskiej inteligencji oraz roli, jaką w jej szerzeniu odegrał Paul Goma[2]. Historyk w artykule odwoływał się m.in. do eseju Czerwony tydzień: 28 czerwca – 3 lipca albo Besarabia i Żydzi (rum. Săptămâna roşie 28 iunie-3 iulie sau Basarabia și Evreii), który opublikowano w 2002 roku[2].

Przypisy

  1. ↑ Paul Goma, biografie (1935 – prezent) (rum.). istoria.md. [dostęp 2020-03-25].
  2. ↑ a b c d e f g h Rumunia: Związek Pisarzy Republiki Mołdawii zaproponował kandydaturę rumuńskiego pisarza Paula Gomy do Literackiej Nagrody Nobla. balkanistyka.org, 2013-01-29. [dostęp 2020-03-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-03-04)].
  3. ↑ a b Scriitorul Paul Goma, ucis de coronavirus. Disidentul a murit într-un spital din Paris, www.digi24.ro, 25 marca 2020 [dostęp 2020-03-25] (rum.).
  4. ↑ a b Kunze 2016 ↓, s. 190.
  5. ↑ Kunze 2016 ↓, s. 214, 280.
  6. ↑ Kunze 2016 ↓, s. 214.
  7. ↑ a b Kunze 2016 ↓, s. 280.
  8. ↑ a b Kunze 2016 ↓, s. 281.
  9. ↑ Kunze 2016 ↓, s. 280–282.
  10. ↑ a b c Kunze 2016 ↓, s. 282.
  11. ↑ a b c Kunze 2016 ↓, s. 283.

Bibliografia

  • Thomas Kunze: Ceaușescu. Piekło na ziemi. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2016. ISBN 978-83-8069-430-9.

Linki zewnętrzne