Paul Wallot

Johann Paul Wallot

Data i miejsce urodzenia	26 czerwca 1841 Oppenheim
Data i miejsce śmierci	10 sierpnia 1912 Langenschwalbach
Zawód, zajęcie	architekt

Projekt gmachu parlamentu Rzeszy w Berlinie, 1882

Pałac prezydenta parlamentu Rzeszy w Berlinie, 1897–1904

Dom pogrzebowy na cmentarzu Johannisfriedhof w drezdeńskiej dzielnicy Tolkewitz, 1894

Ständehaus – była siedziba saksońskiego Landtagu w Dreźnie, 1901–1906

Johann Paul Wallot (ur. 26 czerwca 1841 w Oppenheim, zm. 10 sierpnia 1912 w Langenschwalbach) – niemiecki architekt, przedstawiciel neorenesansu. Budowniczy gmachu Reichstagu w Berlinie.

Życiorys

Po ukończeniu studiów w Darmstadt i Hanowerze, w 1861 przybył do Berlina, gdzie podjął naukę w berlińskiej Akademii Budowlanej^[1]. Następnie zatrudniony w pracowniach Heinricha Stracka i Friedricha Hitziga^[1], a także Martina Gropiusa i Richarda Lucaego^[2]. W 1868 podjął podróże studialne do Włoch i Anglii^[2]. Po powrocie osiadł we Frankfurcie nad Menem, otwierając własną pracownię architektoniczną^[2]. Wznosił budynki mieszkalne i kupieckie, których fasady projektował w stylu romańskim z ornamentyką renesansową^[2]. W 1872 po raz drugi pojechał do Włoch. Po powrocie uczestniczył w wielu konkursach. W 1876 otrzymał pierwszą nagrodę w konkursie na projekt zabudowań cmentarza w Dreźnie, a w 1881 trzecią nagrodę w konkursie na projekt mostu Stephanienbrücke w Wiedniu^[2].

Gmach parlamentu Rzeszy

Po powstaniu II Rzeszy Niemieckiej w 1871 do Reichstagu dołączyli parlamentarzyści państw południowoniemieckich i dotychczasowa siedziba nie była w stanie pomieścić wszystkich posłów. W 1871 powołano do życia parlamentarną komisję budowy Reichstagu, która otrzymała zadanie przygotowania budowy nowej siedziby parlamentu Rzeszy (niem. Reichstagsgebäude)^[3].

Problemy napotkano już przy wyborze odpowiedniej działki budowlanej. Po krótkich poszukiwaniach komisja zdecydowała o budowie po wschodniej stronie Königsplatz, dzisiejszego Placu Republiki (niem. Platz der Republik). Jednak w miejscu tym stał pałac hrabiego Atanazego Raczyńskiego, pruskiego dyplomaty i dziedzicznego członka pruskiej Izby Panów^[4]. Komisja założyła, że jej plany otrzymają wsparcie cesarza, a co za tym idzie zgodę Raczyńskiego, i w 1872 rozpisała konkurs międzynarodowy na gmach Reichstagu w tym miejscu. Konkurs, w którym wzięło udział ponad stu architektów (ok. 1/3 z zagranicy^[4]), został rozstrzygnięty w lipcu 1872. Wygrał projekt Ludwiga Bohnstedta z Gothy. Projekt ten spotkał się z powszechnym uznaniem, lecz nie mógł zostać zrealizowany ze względów organizacyjnych. Hrabia Raczyński wzbraniał się stanowczo przed sprzedażą parceli, a cesarz Wilhelm I nie skłaniał się ku wywłaszczeniu, choć wybór lokalizacji uważał za odpowiedni. Po śmierci hrabiego Raczyńskiego w 1874, pierwotna idea lokalizacji parlamentu po wschodniej stronie placu wydawała się być bliska realizacji. Jednak dopiero po wieloletnich negocjacjach z synem hrabiego Karolem Edwardem Raczyńskim udało się nabyć działkę w zamian za wysokie odszkodowanie^[4].

W grudniu 1881 Reichstag zdecydował się zakupić działkę Raczyńskiego. Żywo dyskutowano kwestię powierzenia prac poza konkursem Ludwigowi Bohnstedtowi, by zmodernizował i zrealizował swój zwycięski projekt z 1872. Jednak w lutym 1882 zdecydowano się na rozpisanie nowego konkursu, tym razem, na prośbę Związku Niemieckich Architektów i Inżynierów, jedynie o zasięgu narodowym. Wysoka nagroda pieniężna gwarantowała szerokie zainteresowanie konkursem. Również Bohnstedt przystąpił do rywalizacji, jednak jego projekt pozostawał bez szans. Pośród 190 nadesłanych prac wyłoniono dwa zwycięskie projekty: Paula Wallota i Friedricha von Thierscha z Monachium. Ponieważ jednak Wallot uzyskał większą liczbę głosów za (19 z 21), to on otrzymał zamówienie publiczne^[5].

W 1883 Wallot przeniósł się do Berlina, by nadzorować budowę gmachu^[2]. Kamień węgielny pod budowę położono 9 czerwca 1884^[6].

Wallot rozwijał projekt w powszechnym wówczas stylu historycznym: architektura zewnętrzna bazowała na włoskim renesansie (prezentując styl neorenesansowy), połączonym z elementami renesansu niemieckiego, neobaroku a także modnymi wówczas konstrukcjami z żelaza i szkła (kopuła). Architektoniczna synteza Wallota nie była pozytywnie odbierana przez jemu współczesnych. Tradycjonaliści odrzucali elementy modernistycznej kopuły, a młodsi krytycy nie mogli zaakceptować masywnego, neorenesansowego prostopadłościanu. Szczególnie dotkliwą krytykę wyraził w 1922 ówczesny architekt miasta Berlina Ludwig Hoffmann, nazywając budynek "karawanem pierwszej klasy" (niem. Leichenwagen erster Klasse)^[7]. Wilhelm II, od 1888 urzędujący cesarz, z początku miał bardzo pozytywny stosunek do budowy Reichstagu. Popierał Wallota, również w kwestii lokalizacji kopuły, chociaż ta miała być wyższa niż 67-metrowa kopuła berlińskiego pałacu miejskiego (niem. Berliner Stadtschloss) i była wyrazem żądań nielubianego przez cesarza parlamentu. Od ok. 1892 widoczna była jednak narastająca niechęć monarchy do projektu, który wyrażał się o nim: "szczyt braku smaku" (niem. Gipfel der Geschmacklosigkeit)^[8], “całkowicie niefortunna kreacja” (niem. völlig verunglückte Schöpfung) a nawet nieoficjalnie jako “małpiarnia Rzeszy” (niem. Reichsaffenhaus)^[9]. Wobec Wallota odczuwał wyraźną osobistą awersję po tym, jak architekt odmówił przeprowadzenia kolejnych zmian w projekcie^[10]. Odmówił przyznania architektowi wielu odznaczeń, do których ten był nominowany^[11]. Swojemu zaufanemu Philippowi zu Eulenburgowi zwierzał się w liście, że udało mu się obrazić Wallota podczas osobistej audiencji^[9].

Ostatni zwornik budowli położono 5 grudnia 1894. W ceremonii otwarcia gmachu uczestniczyło wojsko. Wallot osobiście oprowadził parę cesarską po nowej siedzibie parlamentu. Oficjalnie Wilhelm II wypowiadał się pozytywnie o budowli. Wallot został mianowany tajnym radcą budowlanym^[2].

Wallot, zniesmaczony ciągłymi konfliktami, jakie narastały wokół budowy i gotowego już gmachu, objął profesurę na Akademii Sztuk Pięknych i w Wyższej Szkole Technicznej w Dreźnie (1884–1911)^[12]. Do swojej śmierci w 1912 pozostał jednak konsultantem w sprawach wyposażenia i dzieł sztuki dla Reichstagu.

Wybrane dzieła

• 1875 – dom przy Kaiserstrasse 25/ Neue Mainzer Strasse 26 we Frankfurcie nad Menem
• 1878 – dom przy Kaiserstrasse 10/10a we Frankfurcie nad Menem
• 1881 – dom dla E. R. Osterrieth przy Gutleutstrasse 89 we Frankfurcie nad Menem
• 1884–1918 – gmach parlamentu Rzeszy (niem. Reichstagsgebäude) w Berlinie
• 1897–1904 – pałac prezydenta parlamentu Rzeszy (niem. Reichstagspräsidialgebäude, także Reichstagspräsidentenpalais) w berlińskiej dzielnicy Tiergarten
• 1894 – dom pogrzebowy na cmentarzu Johannisfriedhof w drezdeńskiej dzielnicy Tolkewitz
• 1899 – dom dla radcy Gustava von Römhelda przy Alexandraweg 14 w Darmstadt
• przed 1900 – dom handlowy dla G. Neidlingera we Frankfurcie nad Menem
• 1901–1906 – dawny gmach saksońskiego Landtagu tzw. „Ständehaus“ (1907–1933) przy Tarasach Brühla w Dreźnie. Od 2001 siedziba drezdeńskiego wyższego sądu krajowego (niem. Oberlandesgericht)^[13]

Przypisy