Paul d’Holbach

	Paul d’Holbach; Paul Heinrich Dietrich d’Holbach
	Paul d’Holbach; Paul Heinrich Dietrich d’Holbach
Data i miejsce urodzenia	8 grudnia 1723 ; Edesheim, Niemcy
Data i miejsce śmierci	21 stycznia 1789 ; Paryż, Francja
Narodowość	niemiecka
Język	niemiecki, francuski
Dziedzina sztuki	filozofia
Epoka	oświecenie
	Ważne dzieła
	Chrześcijaństwo zdemaskowane; System przyrody

Baron d’Holbach, autor portretu – Louis Carrogis Carmontelle

Opisywał przyrodę jako organizm podległy zasadom determinizmu, poznawalny tylko poprzez doświadczenie (empirycznie). Krytykował religię oraz despotyzm. Głosił zasady wolności słowa i ogólnej tolerancji. Stał za społeczną koncepcją natury ludzkiej, a w kwestiach etycznych za etyką hedonizmu oraz utylitaryzmu^[1]. Razem z Wolterem zaangażował się w wydanie dzieła krytycznego wobec religii i kleru Wyciąg z testamentu Jana Meslier czyli rozmyślania proboszcza z Etrépigny i But przeznaczone dla jego parafian, napisanego przez księdza Jeana Mesliera^[2]. Dziełem System przyrody zgorszył nawet współczesnych mu przedstawicieli oświecenia. Holbach krytykował nie tylko tradycyjne dowody na istnienie Boga, ale i wiarę religijną oraz popularny w tym czasie wśród oświeconych deizm^[3].

Dzieła

Lettre à une dame d'un certain âge sur l'état présent de l'opéra, Paryż 1752
Chrześcijaństwo zdemaskowane (Le christianisme dévoilé), Nancy 1767^[3].
La Contagion sacrée, ou Histoire naturelle de la superstition, 1768
Lettres à Eugénie, ou Préservatif contre les préjugés, 1768
Théologie Portative, ou Dictionnaire abrégé de la religion chrétienne, 1768
Essai sur les préjugés, ou De l'influence des opinions sur les mœurs & le bonheur des hommes, 1770
System przyrody (Le Système de la nature – t. 1-2 1770, wyd. pol. 1957, BKF, Wydawnictwo Naukowe PWN) (I wyd. Londyn 1770)
Histoire critique de Jésus-Christ, ou Analyse raisonnée des évangiles, 1770
Tableau des Saints, ou Examen de l'esprit, de la conduite, des maximes & du mérite des personnages que le christiannisme révère & propose pour modèles, 1770
Le Bon Sens, anonym, Amsterdam 1772 (gekürzte Fassung von Système de la nature)
Politique Naturelle, ou Discours sur les vrais principes du Gouvernement, 1773
Système Social, ou Principes naturels de la morale et de la Politique, avec un examen de l'influence du gouvernement sur les mœurs, 1773
Etokracja, czyli rząd oparty na moralności (Ethocratie, ou Le gouvernement fondé sur la morale, Amsterdam 1776, wyd. pol. 1979 – BKF, Wydawnictwo Naukowe PWN)
La Morale Universelle, ou Les devoirs de l'homme fondés sur la Nature, 1776
Eléments de morale universelle, ou Catéchisme de la Nature, 1790

↑ Holbach Paul Henri Thiry, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2019-09-02] .
↑ Jan Baszkiewicz, Francja nowożytna. Szkice z historii wieków XVII-XX. Wydawnictwo Poznańskie Poznań 2002, s.102.
↑ ^a ^b Gerard Durozoi, Andre Roussel, Filozofia.Słownik Pojęcia Postacie Problemy. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1997, s.101.

.