Pawłów (gmina)

Pawłów

gmina wiejska
Herb
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	starachowicki
TERC	2611042
Wójt	Marek Wojtas
Powierzchnia	137,39 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności	15 302
• gęstość	111,4 os./km²
Nr kierunkowy	41
Kod pocztowy	27-225
Tablice rejestracyjne	TST
Adres urzędu: Pawłów 56 27-225 Pawłów
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw 35[1][2] Liczba miejscowości 48[2]
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Pawłów
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Pawłów
50°58′N 21°07′E/50,966389 21,109722
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej
Portal Polska

Pawłów (do 1954 gmina Rzepin) – gmina wiejska w województwie świętokrzyskim, w powiecie starachowickim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie kieleckim.

Siedziba gminy to Pawłów. Na jej terenie znajduje się część Sieradowickiego Parku Krajobrazowego.

Według danych z 31 grudnia 2011^[3] gminę zamieszkiwało 15 345 osób.

Położenie

Gmina Pawłów położona jest w północno-wschodniej części województwa świętokrzyskiego w obrębie Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Należy do powiatu starachowickiego, a sąsiaduje z gminami Brody, Kunów, Waśniów, Nowa Słupia, Bodzentyn oraz miastem Starachowice. Pod względem geograficznym leży w północnej części Płaskowyżu Suchedniowskiego oraz w północnej części Gór Świętokrzyskich, należących do Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej.

Struktura powierzchni

Powierzchnia gminy Pawłów wynosi 13 737 ha. Gmina ma charakter rolniczy, a użytki rolne zajmują 10 567 ha jej całkowitej powierzchni. Na terenie gminy przeważają grunty orne obejmujące 9097 ha, z kolei sady zajmują 240 ha, a trwałe użytki zielone 930 ha. Całkowita powierzchnia gruntów leśnych w 2014 roku wynosiła 2 370,31 ha, z czego grunty leśne publiczne zajmowały 2 094,41 ha, a prywatne 275,90. Zalew Wióry obejmuje średnią powierzchnię 300 ha, a przy maksymalnej rzędnej piętrzenia obszar zalewu zajmuje 408 ha. Według danych z roku 2002^[4] gmina Pawłów zajmuje obszar 137,39 km², w tym użytki rolne obejmują 77%, a użytki leśne 17% powierzchni. Gmina stanowi 26,26% powierzchni powiatu starachowickiego.

Administracja

Ignacy Gierada, był wójtem gminy Pawłów w latach 1994–2014

Organem wykonawczym w gminie jest wójt. Od 2014 roku tę funkcję sprawuje Marek Wojtas. Jego poprzednikiem przez 20 lat był Ignacy Gierada, wybrany w wyborach samorządowych w 1994 r. Był on najdłużej urzędującym włodarzem gminy. Przed nim funkcję tę sprawował Marek Kamiński wybrany na wójta 27 maja 1990 roku w pierwszych wyborach samorządowych w Polsce. W okresie PRL od 1983 roku pełnił on również urząd naczelnika gminy. W latach 1976–1979 naczelnikiem gminy był Marcin Kowalski. Po nim w latach 1982–1983 urząd ten sprawował Ryszard Kałat. W 1973 roku rolę naczelnika pełnił Władysław Kwiecień. Siedzibą władz jest budynek zlokalizowany pod adresem Pawłów 56, w którym mieści się także urząd gminy. Strukturę organizacyjną urzędu gminy tworzy 6 komórek: Referat Organizacyjny, Urząd Stanu Cywilnego, Referat Budżetu i Finansów, Referat Inwestycji, Gospodarki Komunalnej i Planowania Przestrzennego, Referat Rolnictwa i Ochrony Środowiska oraz Referat Oświaty, Kultury i Sportu. Sekretarzem urzędu jest od 2017 roku Krzysztof Charemski, a skarbnikiem Halina Pocheć. W urzędzie zatrudnionych jest 27 pracowników merytorycznych^[5]. Mieszkańcy gminy Pawłów wybierają 15 radnych do rady gminy. Gmina podzielona jest na 15 okręgów – w każdym po 1 mandacie.

Mieszkańcy gminy wybierają parlamentarzystów z okręgu wyborczego nr 33, senatorów z okręgu nr 82, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu nr 10. Mieszkańcy wybierają radnych do sejmiku województwa z okręgu 2.

Infrastruktura społeczna

Demografia

Gmina Pawłów jest największą gminą wiejską w powiecie starachowickim pod względem ludności. Na koniec roku 2014 zamieszkiwało ją 15 332 osoby, z czego 7698 mężczyzn oraz 7634 kobiet. Wskaźnik procentowy kobiet i mężczyzn rozkłada się równo i wynosi po 50%. W 2010 roku średnia gęstość zaludnienia na obszarze gminy wynosiła 112 osób/km². W 2013 roku na terenie gminy 3183 osoby były w wieku przedprodukcyjnym, co stanowiło 20,4%, 9550 osób w wieku produkcyjnym tj. 16,5% i 2661 osób w wieku poprodukcyjnym stanowiących 13,5%. Dane z 31 grudnia 2011^[3]:

• Piramida wieku mieszkańców gminy Pawłów w 2014 roku^[6].

Oświata

Szkoła Podstawowa w Radkowicach

Na terenie gminy Pawłów istnieje 5 szkół podstawowych w Godowie, Jadownikach, Radkowicach, Łomnie i Dąbrowie oraz 4 zespoły szkół w Pawłowie, Chybicach, Rzepinie i Szerzawach. Ponadto funkcjonują trzy filie w Grabkowie i Bostowie przy zespole szkół w Chybicach oraz filia Rzepinek przy zespole szkół w Szerzawach. Na terenie gminy przy szkołach podstawowych działa 6 oddziałów przedszkolnych w Chybicach, Dąbrowie, Jadownikach, Pawłowie, Radkowicach i Rzepinie oraz 2 punkty przedszkolne w Bostowie i Godowie. Uzupełnieniem systemu jest żłobek w Jadownikach^[7].

Jednostką odpowiedzialną za obsługę gminnego systemu oświaty jest Gminny Zespół Obsługi Oświaty, w którym funkcję kierownika pełni Róża Koszarska-Duda^[8]. W 2016 roku do szkół podstawowych uczęszczało 1037 uczniów, w gimnazjach uczyło się 519 uczniów, w klasach „0” było 267 dzieci, a w przedszkolach 181. Łącznie do placówek oświatowych na terenie gminy uczęszcza 1556 uczniów oraz 448 dzieci, co stanowi 2004 dzieci. Liczba ta znacząco zmalała w porównaniu do roku szkolnego 1996/1997 kiedy w 13 szkołach podstawowych i 4 gimnazjach uczyło się 2111 uczniów^[9]. Malejąca liczba uczniów spowodowała, że na początku lat 90. zlikwidowano szkołę podstawową w Bronkowicach. Wcześniej, bo pod koniec lat 70. zamknięto szkołę podstawową w Kałkowie, a uczniów przeniesiono do szkoły w Godowie. Z kolei budowa zbiornika „Wióry” spowodowała zamknięcie szkoły podstawowej w Szeligach. Z powodu małej liczby uczniów we wrześniu 2011 roku zlikwidowano szkołę w Pokrzywnicy. Szkoły podstawowe w Rzepinku, Bostowie i Grabkowie zostały przekształcone w filie. Od września 2016 roku w szkole w Rzepinku nie są prowadzone lekcje, a dzieci uczęszczają do szkoły w Szerzawach. Podobnie jest w Bostowie, gdzie został tylko oddział przedszkolny, a pozostałe roczniki dojeżdżają do szkoły w Chybicach. Od lat 60. do czerwca 1996 roku w Rzepinie Drugim działała Zasadnicza Szkoła Rolnicza będąca filią szkoły rolniczej w Bałtowie. W lipcu 1996 roku rozpoczęła się przebudowa budynku na plebanię.

Opieka zdrowotna

Opiekę zdrowotną mieszkańcom gminy Pawłów zapewnia Gminny Zakład Opieki Zdrowotnej z siedzibą w Pawłowie. Podlegają mu wiejskie ośrodki zdrowia w Ambrożowie, Kałkowie, Radkowicach, Szerzawach i Grabkowie. Funkcję dyrektora placówki pełni lek. med. Andrzej Sokołowski. W sześciu placówkach zatrudnionych jest 13 lekarzy, 4 dentystów, 17 pielęgniarek i 2 laborantki. Jest to jednak niewystarczający potencjał kadrowy w szczególności przez deficyt lekarzy i lekarzy stomatologów. Liczba ludności przypadająca na jedną placówkę wynosi 2,5 tys. osób, a na jeden gabinet lekarski 1170 osób. W dobrze wyposażonych ośrodkach udzielana jest podstawowa ambulatoryjna obsługa w zakresie ochrony zdrowia. Specjalistyczną opiekę zdrowotną sprawuje Szpital Powiatowy w Starachowicach oraz placówki zlokalizowane na terenie miasta. W leki i środki farmaceutyczne mieszkańcy gminy mogą zaopatrywać się w dwóch aptekach w Pawłowie i Brzeziu oraz w punkcie aptecznym w Chybicach.

W Pawłowie funkcjonuje prywatna lecznica zwierząt, gdzie zatrudnionych jest trzech weterynarzy. W Godowie od 2000 roku działalność prowadzi Dom Pomocy Społecznej im. Sue Ryder. Jest to jednostka podległa starostwu powiatowemu w Starachowicach, w której 88 ludzi w podeszłym wieku, przewlekle i somatycznie chorych otrzymuje pełny zakres usług bytowych, opiekuńczych oraz wsparcie duchowe^[10]. Przy Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Godowie od końca 2010 roku funkcjonuje Zakład Medycyny Paliatywnej i Hospicyjnej im. św. Ojca Pio, prowadzony przez Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Gomed z Ostrowca Świętokrzyskiego. W parterowym budynku można przyjąć 27 dorosłych pacjentów i 3 dzieci. Kierownikiem placówki jest lekarz medycyny paliatywnej Małgorzata Radłowska-Raban. W ośrodku zatrudnionych jest trzech lekarzy, pielęgniarki oraz personel pomocniczy^[11][12].

Pomoc społeczna

Budynek Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Pawłowie

Zadania w zakresie pomocy społecznej na terenie gminy Pawłów realizuje utworzony w kwietniu 1990 roku Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Jest to samodzielna jednostka organizacyjna działająca jako wyodrębniona jednostka budżetowa Gminy Pawłów. Kierownikiem instytucji jest Monika Skrzeczyna. W ośrodku zatrudnionych jest 16 osób^[13]. Do zadań ośrodka należy przede wszystkim pomoc osobom i rodzinom w przezwyciężaniu trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie same rozwiązać. W 2015 roku na terenie gminy w najtrudniejszej sytuacji socjalno-bytowej pozostawały rodziny z dziećmi, w tym rodziny niepełne oraz osoby starsze i bezrobotne. Jednak głównym powodem udzielania pomocy finansowej przez GOPS jest bezrobocie. W 2015 roku pomoc w tym zakresie otrzymało 1158 osób. Z powodu ubóstwa osób i rodzin ośrodek udzielił wsparcia 757 rodzinom. Beneficjentami w tym okresie były również osoby dotknięte długotrwałą lub ciężką chorobą, którym przyznano 546 świadczeń, a osobom niepełnosprawnym 480. Największa liczba osób korzystających z zasiłku okresowego, celowego i dożywania mieszka w miejscowościach Łomno, Pawłów i Godów. Od 2012 roku systematycznie spada liczba przyzwanych świadczeń^[14].

Bezpieczeństwo publiczne

Zadania z zakresu ochrony ludności, ochrony przeciwpożarowej oraz ratownictwa na terenie gminy realizuje osiem jednostek ochotniczych straży pożarnych. Cztery z nich OSP Ambrożów, OSP Brzezie, OSP Kałków i OSP Pawłów działają w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym. Wspólnie z pozostałymi OSP Nieczulice, OSP Pokrzywnica, OSP Radkowice i OSP Tarczek zrzeszają 253 strażaków ochotników. Funkcję komendanta gminnego OSP pełni Henryk Cioroch. Jednostki te ściśle współpracują z zastępami Państwowej Straży Pożarnej. Są dobrze wyposażone oraz dysponują pięcioma samochodami bojowymi. W 2014 roku oddano nową remizę w Kałkowie, a w latach wcześniejszych wyremontowano strażnice w Pawłowie, Brzeziu, Ambrożowie i Radkowicach. W latach ubiegłych jednostki OSP funkcjonowały ponadto w: Bronkowicach, Grabkowie, Jadownikach, Łomnie, Rzepinie Drugim, Szerzawach^[15].

Do 2012 roku na terenie gminy funkcjonował posterunek Policji. Po jego likwidacji i przeniesieniu do gminy Brody, policjanci pełnią jedynie dyżury w budynku Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Pawłowie.

Gospodarka

Budżet gminy

Podstawą dochodów gminy Pawłów są środki pochodzące z budżetu państwa, podatków i subwencji. Gmina realizuje zadania publiczne o charakterze administracyjnym oraz społeczno-socjalnym przekazane lub zlecone przez państwo. Prowadzi również działalność w sferze gospodarczej w szczególności poprzez inwestycje. Ze środków przekazanych z budżetu państwa finansowane są zadania publiczne, natomiast z dochodów własnych, z nadwyżki budżetowej z lat poprzednich, ze sprzedaży majątku, z dotacji celowych oraz emisji obligacji, kredytów, pożyczek zaciąganych w bankach i innych instytucjach finansowych finansowane są zadania gospodarcze. Podstawowym celem finansów gminy jest zgromadzenie takiej ilości środków finansowych, które będą wystarczające do zaspokojenia stale rosnącego zapotrzebowania na usługi publiczne i społeczne^[9].

Budżet gminy od 1995 roku utrzymywał tendencję wzrostową. W szybkim tempie rosły dochody, których wartość w 1998 roku podwoiła się w stosunku do 1995 roku. Było to spowodowane rozpoczęciem przez gminę szeregu inwestycji zwłaszcza w infrastrukturę techniczną i drogową, a tym samym zaciąganiem na ich realizację kredytów i pożyczek. Zwiększyły się dotacje oraz subwencje, głównie na oświatę. Wzrost dochodów nastąpił również dzięki środkom pozyskanym z europejskich programów m.in. Phare i SAPARD. Budżet w latach 1995–1999 był zrównoważony z niewielkim saldem dodatnim.

Po 2000 roku budżet gminy dynamicznie wzrastał, osiągając w 2002 roku kwotę 20 milionów złotych. Największy wpływ na jego wysokość miały jednak środki z subwencji i dotacji. Dochody własne utrzymywały się na niskim poziomie i w tym okresie kształtowały się na poziomie 2 milionów złotych. Po wejściu Polski do Unii Europejskiej nastąpił intensywny rozwój gminy. W przeciągu dwóch lat budżet zwiększył się do 30 milionów złotych. W tym okresie dług gminy wynosił 1 515 478,67 złotych, a więc 5,03% zaplanowanych dochodów na 2006 rok.

Jedną z kluczowych pozycji w budżecie każdej jednostki samorządu terytorialnego stanowią dochody własne. W 2018 roku gmina Pawłów uzyskała ponad 11,5 mln złotych dochodów własnych. Największe wpływy pochodziły z podatku od osób fizycznych (PIT) w kwocie 7 149 310,00 zł oraz z podatku od nieruchomości 1 340 920,80 zł. Stosunkowo niewielkie były wpływy z podatku CIT 41 549,65 zł. Gmina Pawłów jest gminą rolniczą więc i wpływu z podatku rolnego stanowią znaczną część dochodów własnych. W 2018 roku wpływy z tego podatku wyniosły 849 320,03 zł. Znaczne dochody w kwocie 469 994,40 pochodziły również z podatku od środków transportu.

Zadłużenie gminy

Rolnictwo

Żniwa w gminie Pawłów

Gmina Pawłów ma charakter typowo rolniczy o dużym potencjale produkcyjnym z uwagi na dobre gleby. W środkowej części gminy dominują gleby wytworzone z utworów lessowych, natomiast słabsze gleby występują w części północnej i południowej gminy. Gleby najwyższych klas bonitacji II i III stanowią 62,8%, a łącznie z glebami IV klasy – 91,8% wszystkich gleb w obrębie gruntów ornych. Użytki rolne zajmują 77% obszaru gminy, lasy 17%, a pozostałe 6%. Grunty orne w obrębie użytków rolnych zajmują 89,7% powierzchni. Trwałe użytki rolne stanowią 8,5%, a sady 1,8%. Warunki agroklimatyczne są średnio korzystne, z występowaniem średnio–wysokiego ryzyka dla uprawy roślin gruntowych o dużych wymaganiach cieplnych oraz większości gatunków drzew owocowych^[9].

Produkcja rolnicza opiera się o gospodarstwa indywidualne, w których posiadaniu znajduje się 93,8% areału użytków rolnych. W latach wcześniejszych w Łomnie funkcjonowała Stacja Nasienno-Szkółkarska stanowiąca przykład gospodarstwa uspołecznionego. W 1998 roku na terenie gminy istniały 2994 gospodarstwa o przeciętnym areale 3,9 ha użytków rolnych, z czego 313 gospodarstw nie przekraczało 1 ha. W tym okresie przeważały gospodarstwa małe (2-5 ha) i bardzo małe (1-2 ha), które łącznie stanowiły ponad 70% wszystkich gospodarstw. Średnie stanowiły 38%, a duże o powierzchni powyżej 10 ha 1%. W ostatnich latach utrzymuje się tendencja do powiększania gospodarstw, a tym samym do koncentracji i opłacalności produkcji m.in. poprzez zawieranie umów dzierżawy.

Lokalne przetwórstwo rolno–spożywcze jest słabo rozwinięte. W gminie znajdują się piekarnie, masarnia oraz zakłady przemiału zbóż. Brak jest zakładów przetwórczych wykorzystujących miejscowe surowce rolnicze, a zwłaszcza mleka, owoców i warzyw.

Odnawialne źródła energii

Zapora wodna „Wióry”, w której znajduje się przepływowa elektrownia wodna

Na terenie gminy najpowszechniej wykorzystywana jest energia odnawialna pochodząca z biomasy. Jest ona spalana w celu uzyskania ciepła do ogrzewania budynków mieszkalnych. Biomasę mieszkańcy pozyskują głównie z drewna lub z odpadów po przerobie drewna. Rośnie również popyt na paliwo uszlachetnione, takie jak brykiet lub pellet. Od końca lat 90. mieszkańcy w gospodarstwach domowych wykorzystują do ogrzewania wody kolektory słoneczne. W ostatnim czasie do ogrzewania budynków instalowane są pompy ciepła, ale stanowią niewielki procent w gospodarstwach domowych. Stosunkowo niewiele jest instalacji fotowoltaicznych. Moc obecnie użytkowanych jest niewielka i wynosi do 5 kW. Na przełomie 2015 i 2016 roku w Szerzawach uruchomiona została farma wiatrowa, składająca się z pięciu dużych wiatraków o mocy 2 MW każdy. Farma została wybudowana przez hiszpańskiego inwestora spółkę Gestamp Wind 10 Sp. z o.o. Inwestycja kosztowała 50 milionów złotych i została zrealizowana ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej^[35]. W gminie zlokalizowana jest jedna elektrownia wodna przepływowa, oddana do użytku w czerwcu 2008 roku. Znajduje się ona na zbiorniku retencyjnym „Wióry” w Kałkowie. Składa się z trzech turbozespołów o łącznej mocy 400 kW i produkcji rocznej powyżej 1,0 GWh^[36].

Działalność gospodarcza

Gmina Pawłów jest gminą podmiejską o charakterze rolniczym, na której terenie nie są zlokalizowane żadne duże zakłady przemysłowe. Charakterystyczną cechą sektora produkcyjnego w gminie jest duża aktywność gospodarcza inwestorów prywatnych, zwłaszcza w sferze usług rynkowych. W 2015 roku w gminie zarejestrowanych było 796 podmiotów gospodarczych, z czego 30 podmiotów znajdowało się w sektorze publicznym, a 766 w sektorze prywatnym^[37]. Spośród podmiotów prowadzących działalność na terenie gminy duże znaczenie odgrywają przedsiębiorstwa z sektora usługowego w tym przemysłu i budownictwa, których liczba rośnie i stanowi blisko 39% ogółu firm^[9]. Równie liczne są firmy transportowe oraz warsztaty naprawcze w tym dwie okręgowe stacje kontroli pojazdów w Pawłowie i Ambrożowie. W sektorze produkcyjnym największym zakładem jest fabryka kostki brukowej „Fama-Bruk” w Dąbrowie. W branży spożywczej działają dwie piekarnie w Pawłowie i Radkowicach oraz dwa zakłady przetwórstwa mięsnego w Ambrożowie i Wieloborowicach. W północno-zachodniej części gminy rozwinięte jest przetwórstwo przemysłowe drewna, gdzie w Radkowicach działalność prowadzi kilkanaście dużych tartaków. W Godowie natomiast funkcjonuje duży zakład stolarski. W branży metalowej funkcjonują zakłady specjalizujące się w wykonywaniu ogrodzeń i balustrad zlokalizowane w Godowie, Kałkowie, Dąbrowie, Szerzawach i Starym Bostowie. Największą powierzchnię spośród firm w gminie zajmuje przedsiębiorstwo ogrodnicze w Warszówku, specjalizujące się w eksporcie za granicę kwiatów. Na obszarze gminy znajduje się trzy stacje paliw, w tym dwie w Pawłowie oraz trzy stacje LPG z autogazem. W gminie działalność handlową prowadzi czterdzieści sklepów spożywczo-przemysłowych, cztery lokale gastronomiczne oraz kilka dyskontów odzieżowych. Spośród nich tylko jeden to sklep wielkopowierzchniowy należący do ogólnopolskiej sieci „Lewiatan”. W gminie funkcjonują ponadto dwa duże składy budowlane.

W 2006 roku uchwalono plan zagospodarowania przestrzennego dla miejscowości Dąbrowa, w którym w północnej części wyodrębniono teren przeznaczony dla zabudowy przemysłowo-magazynowej. Obszar ten wybrano ze względu na uzbrojenie w media, dobry dostęp komunikacyjny oraz niskie klasy bonitacyjne. Obszar o łącznej powierzchni 62,85 ha nie został wykupiony przez gminę i jest własnością mieszkańców. Wyznaczenie specjalnego terenu miało na celu pomoc w tworzeniu podmiotów gospodarczych, a tym samym nowych miejsc pracy dla mieszkańców gminy^[9].

Budownictwo mieszkaniowe

(c) Rafał T / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

Dom w Kałkowie, jeden z przykładów zabudowy jednorodzinnej

Budownictwo mieszkaniowe na terenie gminy Pawłów charakteryzuje się zabudową jednorodzinną i zagrodową, co związane jest z charakterem rolniczym gminy. W 2013 roku na terenie gminy znajdowało się 3684 budynki mieszkalne o łącznej powierzchni użytkowej 332296,8 m². Przeciętna powierzchnia użytkowa jednego mieszkania wynosiła 90,2 m². Większość mieszkań stanowiła własność prywatną. Zabudowa wielorodzinna jest niewielka. W Łomnie znajdują się dwa popegeerowskie bloki z ośmioma mieszkaniami każdy. Ponadto w Chybicach, Szerzawach, Pawłowie i Rzepinie Drugim znajdują się wielolokalowe mieszkania po byłych domach nauczyciela. W związku z budową zbiornika „Wióry” i wysiedleniem mieszkańców Szelig na początku lat 90. w Kałkowie oddano do użytku segment dwunastu mieszkań. W 2013 roku do użytku oddano 19 jednorodzinnych budynków mieszkalnych^[6].

Począwszy od końca lat 80. XX wieku następuje tendencja rosnąca w budowie nowych budynków mieszkalnych. W 1989 roku na terenie gminy znajdowało się 3397 mieszkań o powierzchni użytkowej 198,9 tys. m². W 1996 roku nastąpił wzrost zasobów mieszkaniowych i liczba budynków wzrosła do 3637 z 11056 izbami o łącznej powierzchni 224,7 tys. m²^[35]. Blisko 70% ogółu budynków stanowiły budynki murowane w dobrym i bardzo dobrym stanie technicznym^[9]. W 2007 roku w stosunku do poprzednich lat liczba budynków mieszkalnych spadła do 3581. Jednak liczba 13609 izb o łącznej powierzchni użytkowej 304 tys. m² była wyższa, co wynikało z budowy mieszkań większych i o lepszym standardzie^[38].

W 1999 roku Rada Gminy w Pawłowie uchwaliła studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pawłów, który w sposób ogólny określił politykę przestrzenną i lokalne zasady zagospodarowania. Dokument ten stanowił podstawę do opracowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego określających przeznaczenie, warunki zagospodarowania i zabudowy terenu gminy^[39]. W 2006 roku Rada Gminy w Pawłowie uchwaliła miejscowe plany w następujących miejscowościach: Ambrożów, Bukówka, Chybice, Dąbrowa, Godów, Kałków, Nieczulice, Pawłów, Pokrzywnica, Rzepin Drugi, Szeligi, Tarczek, Trzeszków i Wieloborowice. W 2012 roku w związku z budową farmy wiatrowej uchwalono plan dla Szerzaw^[40].

Transport

Infrastruktura drogowa

(c) banpioszy, CC BY-SA 3.0

Droga gminna nr 362010T w Bronkowicach

Gmina Pawłów posiada dobrze rozwiniętą sieć dróg publicznych, natomiast brak jest sieci kolejowej. Główną oś komunikacyjną tworzą trzy drogi wojewódzkie. Droga 751 o łącznej długości 55 km, a na terenie gminy 1,2 km, droga 752 o długości całkowitej 27 km, a w gminie 9,2 km oraz droga 756 o długości 74 km, a w granicach gminy znajduje się 13,6 km. Łączna ich długość w granicach gminy wynosi 24 km^[35] co daje wskaźnik gęstości sieci 7,5 km/100 km²^[9]. Drogi te posiadają nawierzchnię bitumiczną i są w dobrym lub średnim stanie technicznym. Są one zarządzane są przez Świętokrzyski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Kielcach^[14]. Część z tych dróg wchodzi w skład stworzonej przez samorząd województwa i wpisanej do programów i dokumentów poziomu regionalnego tzw. Małej Pętli Świętokrzyskiej^[14].

Witacz w Gminie Pawłów ustawiony przy zaporze „Wióry”

Na terenie gminy poza drogami wojewódzkimi znajduje się 20 dróg powiatowych o łącznej długości 91,2 km. Drogi powiatowe są zarządzane przez Zarząd Dróg Powiatowych w Starachowicach^[35]. Do ważniejszych dróg powiatowych w gminie Pawłów zaliczają się^[9]: droga Nr 0508T, która łączy Bodzentyn z Rudkami, droga Nr 0603T, łącząca gminę Bodzentyn z gminą Waśniów, droga Nr 0613T, która łączy gminę Brody z gminą Pawłów oraz droga Nr 0650T stanowiąca połączenie gminy Pawłów z gminą Kunów. Pozostałe drogi powiatowe i gminne mają charakter lokalny łączący poszczególne sołectwa ze sobą oraz z drogami wyższej kategorii. Ostatnią kategorią dróg publicznych są drogi gminne. Do sieci dróg gminnych należy 30 tras o długości 47,3 km. Są one zarządzane przez Urząd Gminy w Pawłowie^[35], a ich utrzymaniem zajmuje się Gminny Zakład Usługowo-Inwestycyjny w Brzeziu. Ponadto na terenie gminy istnieje szereg dróg najniższej kategorii, bez klasyfikacji i numeracji, które są najczęściej drogami wewnętrznymi stanowiącymi dojazd do posesji prywatnej lub pola^[14].

Sukcesywnie drogi na terenie gminy są poddawane remontom, co znacznie poprawia bezpieczeństwo na tych odcinkach, szczególnie w okresie zimowym. W latach 2006–2008 wyremontowano 3,4 km dróg powiatowych za łączną kwotę 1 688 tysięcy złotych. Środki pochodziły z budżetu gminy, powiatu starachowickiego oraz źródeł zewnętrznych. W ramach inwestycji wyremontowana została droga nr 0611T, przebudowano drogi nr 0608T i nr 0598T. W okresie od kwietnia do sierpnia 2009 roku przebudowano drogę nr 0612T w Rzepinie Drugim. W tym też roku rozpoczęto przebudowę drogi nr 0598T na odcinku Grabków – Bostów. Inwestycję ukończono w 2011 roku^[41]. W 2011 roku za kwotę 5,5 miliona złotych przebudowano drogę powiatową nr 0613T na odcinku Dąbrowa-Pawłów, z czego wkład własny gminy wyniósł 1 350 tysięcy złotych. W 2012 roku ukończono przebudowę drogi nr 0628T na trasie Dąbrowa-Kałków^[42]. W latach 2011–2012 ukończono I etap chodnika przy drodze powiatowej nr 0612T w miejscowości Rzepin Drugi. Przebudowane zostały również dwa mosty. Pierwszy na rzece Czarna Woda w Łomnie oraz most na rzece Psarce w miejscowości Tarczek^[43]. W 2013 roku zakończono pierwszy etap przebudowy drogi nr 0603T na odcinku Chybice – Wieloborowice. Inwestycja kosztowała 2 360 tysięcy złotych, z czego gmina dofinansowała ją kwotą 590 tysięcy złotych^[44].

Komunikacja publiczna

W latach ubiegłych usługi w zakresie pasażerskiej komunikacji zbiorowej świadczyło Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej w Starachowicach. Od lat 90. XX wieku oprócz PKS-u obszar gminy zaczęli obsługiwać przewoźnicy prywatni. Po likwidacji PKS Starachowice w 2015 roku^[46] obszar gminy jest obsługiwany wyłącznie przez prywatnych przewoźników zrzeszonych w Świętokrzyskim Zrzeszeniu Przewoźników Prywatnych w Kielcach. Prywatny tabor głównie busy o pojemności 18-20 osób, korzysta ze 197 przystanków zlokalizowanych na terenie gminy^[35].

Infrastruktura techniczna

Sieć wodociągowa

Ujęcie wody w Bronkowicach

Gmina Pawłów posiada dobrze rozwiniętą sieć wodociągową. Budowę sieci w gminie rozpoczęto na początku lat 80. XX wieku. Pierwszą miejscowością, w której ukończono wodociąg były Bronkowice. Do 1983 roku wybudowano sieć w Radkowicach i Radkowicach Kolonii. Intensywna rozbudowa sieci wodociągowej we wszystkich miejscowościach zakończyła się w 1998 roku kiedy ukończono inwestycję w Modrzewiu. Wyjątek stanowiły Szeligi, w których wodociąg wybudowano w 2007 roku. W związku z budową nowych nieruchomości mieszkalnych gmina w latach 2009–2016 zrealizowała 19 inwestycji polegających na przedłużeniu sieci. Łączna długość sieci wodociągowej w 2016 roku wynosiła 229 km^[35], a w wodę z niej zaopatrywanych jest 99% mieszkańców. Na terenie gminy dostawcą usług w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę jest Gminny Zakład Usługowo – Inwestycyjny.

Woda do picia i potrzeb gospodarczych mieszkańców pochodzi z zasobów podziemnych czerpanych z trzech studni wgłębnych. Największa z nich zlokalizowana jest w miejscowości Bronkowice, a jej wydajność w ciągu doby wynosi 1560 m³^[9]. Ujęcie to pracuje w oparciu o trzy studnie wiercone i hydrofornie. Drugie co do wielkości ujęcie zlokalizowane jest w Szerzawach. Składa się ono z dwóch studni, hydroforni oraz dwóch zbiorników wyrównawczych o pojemności 150 m³ każdy. Trzecie i najmniejsze spośród eksploatowanych znajduje się w Świślinie. Jego wydajność wynosi 72 m³ na dobę, a pracuje w oparciu o jedną studnię. Na terenie gminy znajduje się czwarte ujęcie wody w miejscowości Ambrożów, jednak nie jest ono eksploatowane. Składa się ono z dwóch studni i dwóch zbiorników wyrównawczych po 150 m³ każdy^[37]. Znaczna część mieszkańców korzysta również ze studni indywidualnych^[9]. Dla ujęć wody w Szerzawach oraz Ambrożowie Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej ustanowił strefy ochrony bezpośredniej oraz pośredniej^[37]. W gminie Pawłów średnie zużycie wody na mieszkańca wynosi w ciągu roku 28 m³^[35].

Sieć energetyczna

Gmina Pawłów w energię elektryczną zaopatrywana jest z dwóch Głównych Punktów Zasilania (GPZ) zlokalizowanych w Starachowicach i Starej Słupi. Obydwa GPZ-ty przesyłają energię elektryczną liniami 15 kV. GPZ Stara Słupia jedną linią zasila w energię 13 miejscowości, natomiast GPZ Starachowice korzysta z trzech linii do zasilenia pozostałych miejscowości w gminie. Ponadto przez teren gminy przebiega trzy linie energetyczne wysokiego napięcia. Dwie linie 110 kV i jedna 220kV^[35]. Większość mieszkańców w swoich nieruchomościach korzysta z sieci 380 V, a tylko niewielka część wykorzystuje sieć 220 V^[9]. Eksploatacją sieci rozdzielczej zajmuje się Rejonowy Zakład Energetyczny w Starachowicach^[38].

Sieć kanalizacyjna

Obszar gminy Pawłów został skanalizowany w ok. 52%, a sieć kanalizacyjna o długości 146 kilometrów została wybudowana w 16 miejscowościach. Podmiotem odpowiedzialnym za utrzymanie sieci jest Gminny Zakład Usługowo–Inwestycyjny w Brzeziu. Budowę pierwszego odcinka sieci w Kałkowie i Godowie rozpoczęto w 1999 roku. Dwuetapową inwestycję o długości 12,5 kilometra ukończono w 2000 roku. W latach 2001–2002 oddano do użytku sieć w Dąbrowie i Rzepinie Drugim, gdzie w dwuetapowej inwestycji wykonano 29,5 kilometra sieci. Również w dwóch etapach realizowana była inwestycja w Pawłowie, gdzie w 2003 roku oddano 27 kilometrów sieci. W roku 2004 jednocześnie realizowano trzy inwestycje. Przedłużono o 2,5 kilometra sieć na odcinku Dąbrowa – Jabłonna, wybudowano 11 kilometrową sieć w Rzepinie Pierwszym oraz 13,5 kilometra w Ambrożowie. W 2005 roku skanalizowane zostały Chybice z siecią o długości 8,5 kilometra. W następnym roku przedłużono sieć o 5,5 kilometra w Godowie Starym i Godowie Zamazurze. W 2008 roku w Dąbrowie wykonano 500 metrowy odcinek do fabryki kostki brukowej. Ścieki z tych wszystkich miejscowości były oczyszczane w oczyszczalni ścieków w Godowie^[35][37].

Kolejny etap rozbudowy sieci kanalizacyjnej rozpoczął się w 2009 roku kiedy wybudowano oczyszczalnię ścieków w Tarczku. Wraz z budową oczyszczalni wykonano 20,8 kilometrów sieci w Tarczku, Świętomarzy i Brzeziu Małym. W 2010 roku skanalizowano miejscowość Szerzawy, a w roku kolejnym Brzezie i Wawrzeńczyce. Łącznie oddano 37,5 kilometra sieci. W 2013 roku ukończono budowę sieci w miejscowości Bukówka o długości 9,8 kilometrów. W 2015 roku oddano do użytku sieć o długości 2,7 km w miejscowości Nowy Jawor. Łącznie sieć kanalizacyjna w gminie Pawłów liczy 146 kilometrów, 67 przepompowni sieciowych i 46 przepompowni przydomowych^[35][37]. Poza siecią kanalizacyjną na terenie gminy znajduje się 1053 zbiorniki bezodpływowe na nieczystości ciekłe. W 43 gospodarstwach domowych użytkowane są przydomowe oczyszczalnie ścieków z drenażem rozsączającym^[9].

Na terenie gminy pracują trzy oczyszczalnie ścieków. Pierwsza została wybudowana oczyszczalnia w Godowie. Prace rozpoczęto w 1999 roku, a zakończono w 2000 roku^[47]. Biologiczno-chemiczna oczyszczalnia o przepustowości 300 m³ ścieków na dobę wykorzystywała w procesie oczyszczania metodę osadu czynnego. W listopadzie 2015 roku zakończyła się gruntowna modernizacja oczyszczalni i zmiana technologii oczyszczania ścieków na ultrafiltrację membranową MBR. W 2009 roku ukończono budowę drugiej oczyszczalni w gminie. Mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia w Tarczku posiada przepustowość 300 m³ ścieków na dobę. Również i ten obiekt został zmodernizowany w 2015 roku. Najnowszą oczyszczalnią jest oddana do użytku w 2013 roku mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia w Pawłowie. Ścieki są w niej oczyszczane w technologii ultrafiltracji membranowej MBR. Jej przepustowość wynosi 425 m³ ścieków na dobę^[48][49].

Sieć gazociągowa

Na terenie gminy Pawłów sieć gazociągowa jest wykonana w 94%. Źródłem zaopatrzenia gminy Pawłów w gaz ziemny jest tranzytowy gazociąg wysokoprężny relacji Ostrowiec Świętokrzyski – Lubienia – Skarżysko-Kamienna oraz średnioprężny przewód gazowy Rudnik^[38]. Budowę pierwszego gazociągu rozpoczęto w 1995 roku na odcinku Jabłonna – Dąbrowa. W latach 1995–2001 nastąpiła intensywna rozbudowa sieci na terenie gminy. W tym okresie wybudowano gazociąg w 21 miejscowościach. Kolejny okres inwestycyjny to lata 2004–2008 kiedy do użytku oddano sieć w 5 miejscowościach. Ostatnim etapem rozbudowy gazociągu na terenie gminy był okres pomiędzy 2011 a 2016 rokiem. Wówczas ukończono sieć w 8 miejscowościach. Łączna długość sieci gazowej na terenie gminy Pawłów wynosi 229 km, w tym 37 km przyłączy gazowych. Wykonano 2278 przyłączy, z czego 750 nieruchomości jest podłączonych do sieci. Zgazyfikowanych jest 34 z 36 miejscowości. Sieci nie wybudowano w Szeligach i Modrzewiu oraz w dwóch przysiółkach Dąbrowie Polesie i Grabkowie Wojciechowie, co podyktowane jest względami ekonomicznymi (zbyt duża odległość pomiędzy nieruchomościami, a także ich niewielka liczba). Mieszkańcy tych nieruchomości, które nie są wyposażone w sieć gazową korzystają z indywidualnych butli gazowych propan–butan. Siecią gazową w gminie zarządza Karpacka Spółka Gazownictwa^[9][35][37].

Sieć telekomunikacyjna

Gmina Pawłów obsługiwana jest przez Rejon Telekomunikacji w Starachowicach. Na terenie gminy zlokalizowane są anteny telefonii komórkowej zainstalowane w miejscowościach: Warszówek, Pawłów, Radkowice, Rzepin Drugi i Dąbrowa^[35]. W 2015 roku w ramach realizacji projektu „Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodniej – województwo świętokrzyskie” na terenie gminy powstały cztery węzły dystrybucyjne w Pawłowie, Bronkowicach, Godowie i Szerzawach. Dzięki nim operatorzy lokalni rozpoczęli montaż sieci Internetu szerokopasmowego na terenie gminy^[50]. Na początku 2016 roku sieć została ukończona w Rzepinie Kolonii, Rzepinie Pierwszym, Rzepinie Drugim, Dąbrowie, Warszówku, Ambrożowie, Radkowicach i Radkowicach Kolonii. Jesienią zamontowano sieć w miejscowości Szerzawy i Pawłów, a na początku 2017 roku w Kałkowie i Godowie. Kolejnym etapem było wykonanie sieci w Wawrzeńczycach i Brzeziu.

Sołectwa

Ambrożów, Bronkowice, Brzezie, Bukówka-Zbrza (Bukówka, Zbrza), Chybice, Dąbrowa, Godów, Grabków, Jadowniki, Jawór (Nowy Jawor, Stary Jawor), Kałków, Krajków, Łomno, Modrzewie, Nieczulice, Nowy Bostów, Pawłów, Pokrzywnica, Radkowice, Radkowice-Kolonia, Rzepin Drugi, Rzepin-Kolonia, Rzepin Pierwszy, Rzepinek, Stary Bostów, Szeligi, Szerzawy, Świętomarz, Świślina, Tarczek, Tarczek Górny, Trzeszków, Warszówek, Wawrzeńczyce, Wieloborowice^[1]

Pozostałe miejscowości podstawowe: Brogowiec, Nieczulice-Kolonia, Podgórze, Podradkowice, Wióry, Wojciechów.

Sąsiednie gminy

Bodzentyn, Brody, Kunów, Nowa Słupia, Starachowice, Waśniów, Wąchock

Przypisy