Paweł Fitin

Paweł Michajłowicz Fitin

Павел Михайлович Фитин

Wiktor

Legitymacja st. mjr b.p. Pawła Fitina do Odznaki „Zasłużony Funkcjonariusz NKWD”
generał porucznik bezpieczeństwa państwowego
Data i miejsce urodzenia	28 grudnia 1907 Ożogino, gubernia tobolska
Data i miejsce śmierci	24 grudnia 1971 Moskwa
Przebieg służby
Lata służby	1934–1935 i 1938–1953
Formacja	Armia Czerwona GUGB NKGB NKWD MGB MWD
Stanowiska	Szef wywiadu zagranicznego ZSRR: V Zarząd GUGB I Zarząd NKGB I Zarząd NKWD I zarząd MGB Minister Bezpieczeństwa Państwowego Kazachskiej SRR
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa
Późniejsza praca	dyrektor kombinatu fotograficznego
Odznaczenia

Paweł Michajłowicz Fitin krypt. Wiktor (ros. Павел Михайлович Фитин, ur. 15 grudnia^?/ 28 grudnia 1907 we wsi Ożogino, gubernia tobolska, zm. 24 grudnia 1971 w Moskwie) – generał porucznik bezpieczeństwa państwowego, wieloletni funkcjonariusz służb specjalnych ZSRR. W latach 1939–1946 szef cywilnego wywiadu zagranicznego ZSRR, kolejno: V Zarządu GUGB, I Zarządu NKGB i I Zarządu NKWD. W 1940 roku jeden z realizatorów zbrodni katyńskiej.

Życiorys

Z zawodu rolnik, absolwent wyższej szkoły rolniczej, zastępca dyrektora naczelnego wydawnictwa rolniczego Sielchozgiz.

W latach 1934–1935 służył w Armii Czerwonej. Od 1932 pracował w wydawnictwie „Selchozgiz”. Od stycznia 1938 słuchacz wyższej szkoły NKWD (pierwszej szkoły wywiadu zagranicznego, tzw. SZON). W grudniu 1938, po odsunięciu Nikołaja Jeżowa i nominacji Ławrientija Berii na szefa NKWD został skierowany do wywiadu zagranicznego, w maju 1939 mianowany jego szefem (5 Zarząd GUGB). Po dokonaniu reorganizacji służb bezpieczeństwa i wywiadu w lutym 1941 mianowany szefem I Zarządu (Wywiad Zagraniczny) NKGB, następnie I Zarządu NKWD. Sprawował to stanowisko do końca wojny. W 1940 roku współuczestniczył w realizacji zbrodni katyńskiej.

Wielokrotnie przestrzegał przed groźbą ataku niemieckiego, narażając się tym samym Józefowi Stalinowi, niedoceniającemu zagrożenie. Odniósł wiele sukcesów wywiadowczych podczas II wojny światowej, m.in. prowadząc siatkę szpiegowską Cambridge. W swoim raporcie z 1945 o Anthonym Bluncie pisał: Ten agent wykonał tak ogromną, tytaniczną pracę dla nas podczas wojny, że musi być wyczerpany. Powinniśmy zostawić go w spokoju przez okres pięciu lub dziesięciu lat. Ze swoimi ludźmi w III Rzeszy i innych państwach kontaktował się przy pomocy kryptonimu „Wiktor”^[1].

Po wojnie w 1946 objął stanowisko zastępcy pełnomocnika NKWD w Niemczech, następnie w 1947 przeniesiony do Swierdłowska na stanowisko zastępcy szefa zarządu w MGB ZSRR, później ponownie przeniesiony, tym razem do Kazachstanu, gdzie został ministrem bezpieczeństwa państwowego.

Po aresztowaniu Ławrientija Berii w 1953 usunięty ze służby bez prawa do zasiłku i emerytury. Znalazł zatrudnienie w Moskwie jako dyrektor kombinatu fotograficznego, w którym pracował do 1970. Zmarł w Moskwie w grudniu 1971. Spoczywa na Cmentarzu Wwiedieńskim.

Życie prywatne

Był trzykrotnie żonaty.

• z pierwszą żoną, Aleksandrą Martynową miał syna Anatolija (ur. 1932), pułkownika FSB;
• z drugą żoną, Lilią Blucher (lub Bułatową) miał dwoje dzieci, Natalię (ur. 1937) i Władimira (ur. 1946);
• trzecia żona – Nina.

W literaturze

Był pierwowzorem komisarza b.p. III rangi Władimira Nikołajewicza Gromowa krypt. „Aleks” – szefa radzieckiego wywiadu w serii powieści Juliana Siemionowa o Stirlitzu. W serialu Siedemnaście mgnień wiosny zagrał go aktor Piotr Czernow^[2].

Upamiętnienia

• W 2008, w rodzinnej miejscowości Fitina, odsłonięto tablicę ku jego pamięci^[3]
• 14 sierpnia 2014 odsłonięto tablicę na jałutorowskiej szkole, którą kończył Paweł Fitin
• Na jekaterynburskiej siedzibie FSB odsłonięto 21 czerwca 2016 pamiątkową tablicę ku pamięci szefa radzieckiego wywiadu^[4]
• 10 października 2017, w Moskwie, przy siedzibie Służby Wywiadu Zagranicznego Federacji Rosyjskiej odsłonięto pomnik gen. por. Pawła Fitina
• W rejonie szatrowskim obwodu kurgańskiego ustanowiono pamiątkowy medal P. M. Fitina

Awanse

• major bezpieczeństwa państwowego (odpowiednik kombryga, a po 1940 pułkownika) – 1 lutego 1939
• starszy major bezpieczeństwa państwowego (odpowiednik komdywa, od 1940 generała majora) – 14 marca 1940
• komisarz bezpieczeństwa państwowego III rangi – 14 lutego 1943; w lipcu 1945 stopnie generalskie NKWD otrzymały nazewnictwo identyczne jak w RKKA, wojskach NKWD i pogranicznych (w 1943 dokonano tej zmiany dla oficerów). Fitin został zweryfikowany jako generał porucznik

Odznaczenia

Związek Radziecki

• dwukrotnie Order Czerwonego Sztandaru – m.in. 26 kwietnia 1940
• Order Czerwonej Gwiazdy – 20 września 1943
• Medal „Za zasługi bojowe”
• Medal „Za obronę Moskwy”
• Medal „Za obronę Kaukazu”
• Medal „Za zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
• Medal „Za zwycięstwo nad Japonią”
• Medal jubileuszowy „30 lat Armii Radzieckiej i Floty”
• Medal „W upamiętnieniu 800-lecia Moskwy”
• Odznaka „Honorowy Inspektor Bezpieczeństwa Państwowego” – 4 lutego 1942
• Odznaka „Zasłużony Funkcjonariusz NKWD” – 1 lutego 1942

Zagraniczne

• Order Republiki – 18 sierpnia 1943 (Tuwa)
• Order Czerwonego Sztandaru (Mongolia)
• Medal „25 lat Mongolskiej Republiki Ludowej (Mongolia)
• Wielki Oficer Orderu Lwa Białego (Czechosłowacja)
• Krzyż Wojenny Czechosłowacki 1939 (Czechosłowacja)
• Order Partyzanckiej Gwiazdy I stopnia (Jugosławia)

Przypisy

Bibliografia

• Władimir Abarinow, Oprawcy z Katynia, Kraków 2007. ISBN 978-83-240-0792-9.
• Н. В. Петров, К. В. Скоркин, Кто руководил НКВД 1934–1941, Москва 1999. ISBN 5-7870-0032-3.

Linki zewnętrzne

• Biografia i zdjęcie w serwisie rosyjskiego Stowarzyszenia „Memoriał” (ros.)
• http://shieldandsword.mozohin.ru/personnel/fitin_p_m.htm (ros.)