Pazurkowcowate

Pazurkowcowate
Callitrichidae[1]
J.E. Gray, 1821[2]
Ilustracja
Przedstawiciel rodziny – pigmejka karłowata (Cebuella pygmaea)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Infrarząd

małpokształtne

Parvordo

małpy szerokonose

Rodzina

pazurkowcowate

Typ nomenklatoryczny

Callithrix Erxleben, 1777

Rodzaje

10 rodzajów (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Pazurkowcowate[29], pazurkowce[30][31] (Callitrichidae) – rodzina ssaków naczelnych z infrarzędu małpokształtnych (Simiiformes) obejmująca między innymi marmozety i tamaryny.

Budowa

Do pazurkowców należą najmniejsi przedstawiciele naczelnych – wielkości wiewiórki. Długość ich ciała wynosi od 30 do 70 cm[32]. Masa nie przekracza zaś 750 g[33].

Głowy niektórych przedstawicieli noszą grzywy gęstych włosów czy ozdobne czuby. Obserwuje się w rodzajach marmozeta i tamaryna[33].

Systematyka

Marmozeta lwia

Pazurkowcowate należą do rzędu naczelnych. W obrębie tego rzędu wyróżnia się dwa podrzędy. Pierwszy, Strepsirrhini[34], czyli lemurowe[35], obejmuje lemurokształtne, palczakokształtne i lorisokształtne[34]. Drugi, Haplorrhini, czyli wyższe naczelne, obejmuje 3 infrarzędy. Pierwszym są wyrakokształtne[34] z pojedynczą rodziną wyraków o licznych cechach typowych dla lemurowych[36], kolejnymi małpy szerokonose i małpy wąskonose[34]. Podczas gdy te ostatnie obejmują małpy Starego Świata, a więc koczkodanowate[37], gibonowate i człowiekowate[38], małpy szerokonose obejmują 5 rodzin małp Nowego Świata[36], w tym właśnie pazurkowcowate, ale także płaksowate, ponocnicowate[33], sakowate i czepiakowate[39].

Miejsce pazurkowcowatych na drzewie rodowym małp Nowego Świata nie jest już jednak jednoznacznie określone. Niektórzy autorzy widzą w nich prymitywny klad, inni zaś przypisują mu zaawansowanie ewolucyjne, wskazują zaawansowane adaptacje do pobierania pokarmu[33].

Do pazurkowców należy ponad 40 gatunków małp zgrupowanych w kilku występujących współcześnie rodzajach[40][31]:

  • Cebuella J.E. Gray, 1866 – pigmejka
  • Calibella M.G.M. van Roosmalen & T. van Roosmalen, 2003 – jedynym przedstawicielem jest Calibella humilis (M.G.M. van Roosmalen, T. van Roosmalen, Mittermeier & de Fonseca, 1998) – pigmejka czarnoczapeczkowa
  • Mico Lesson, 1840
  • Callithrix Erxleben, 1777 – uistiti
  • Callimico Miranda-Ribeiro, 1912 – miko – jedynym przedstawicielem jest Callimico goeldii (Thomas, 1904) – miko czarny
  • Leontopithecus Lesson, 1840 – marmozeta
  • Leontocebus Wagner, 1839
  • Saguinus Hoffmannsegg, 1807 – tamaryna

Gliwicz (2020) doliczyła się w sumie 44 gatunków, aczkolwiek prawdopodobnie w lasach deszczowych kryje się ich więcej[33].

Opisano również rodzaje wymarłe:

  • Mohanamico Luchterhand, Kay & Madden, 1986[41]
  • Patasola Kay & Meldrum, 1997[42]

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzina obejmuje gatunki występujące w Amerykę Południową[32].

Behawior i ekologia

Pazurkowcowate spożywają głównie owady i żywicę drzew, wiele gatunków zjada także inne bezkręgowce i owoce, tak więc można tu mówić o wszystkożerności[33].

Pazurkowcowate spędzają życie w niewielkich, rodzinnych grupach społecznych. Niekiedy występuje monogamia. Grupę stanowi wtedy para dorosłych osobników oraz ich potomstwo sprzed kilku lat. Kiedy indziej w jednej grupie spotyka się dwóch bądź większą liczbę dojrzałych płciowo samców towarzyszących pojedynczej samicy, co z kolei wskazywałoby na poliandrię. Samica po ciąży wydaje na świat 2 młode. W opiece nad nimi uczestniczy płeć męska[33].

Zwierzętom tym zagrażania niszczenie lasów deszczowych przez człowieka. Wyginięcie zagraża w szczególności marmozetom i tamarynom[33].

Uwagi

  1. ↑ a b c d e f Typ nomenklatoryczny: Arctopithecus G. Cuvier, 1817 (= Callithrix Erxleben, 1777).
  2. ↑ Pisownia oryginalna.
  3. ↑ a b c Definiacja taksonu nie opiera się na nazwie rodzajowej.
  4. ↑ a b Typ nomenklatoryczny: Harpale J.E. Gray, 1821 (= Callithrix Erxleben, 1777).
  5. ↑ Typ nomenklatoryczny: Sagouin de Lacépède, 1799 (= Callithrix Erxleben, 1777).
  6. ↑ a b Typ nomenklatoryczny: Ouistitis Burnett, 1828 (= Callithrix Erxleben, 1777).
  7. ↑ a b c d Typ nomenklatoryczny: Hapale Illiger, 1811 (= Callithrix Erxleben, 1777).
  8. ↑ Typ nomenklatoryczny: Jacchus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812 (= Callithrix Erxleben, 1777).
  9. ↑ Typ nomenklatoryczny: Midas É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812 (= Saguinus Hoffmannsegg, 1807).
  10. ↑ a b c d Typ nomenklatoryczny: Callimico Miranda-Ribeiro, 1912.
  11. ↑ a b c Typ nomenklatoryczny: Leontocebus Wagner, 1839.
  12. ↑ Nomen nudum; typ nomenklatoryczny: Leontopithecus Lesson, 1840.
  13. ↑ Typ nomenklatoryczny: Saguinus Hoffmannsegg, 1807.

Przypisy

  1. ↑ Callitrichidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ a b c d J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 298, 1821. (ang.). 
  3. ↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire. Tableau des Quadrumanes, Ou des Animaux composant le premier Ordre de la Classe des Mammifères. „Annales du Muséum National d’Histoire Naturelle”. 19, s. 118, 1812. Paris. (fr.). 
  4. ↑ a b c d J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 338, 1825. (ang.). 
  5. ↑ Burnett 1828 ↓, s. 305.
  6. ↑ Burnett 1828 ↓, s. 306.
  7. ↑ Burnett 1828 ↓, s. 307.
  8. ↑ Ch.L. Bonaparte. Synopsis Vertebratorum Systematis. „Nuovi Annali delle Scienze Naturali”. Anno I. 2, s. 111, 1838. (łac.). 
  9. ↑ J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 1: Die Affen und Fledenthiere. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1840, s. 238. (niem.).
  10. ↑ R.-P. Lesson: Manuel de mammalogie, ou histoire naturelle des mammiferes. Paris: J. B. Bailliere, 1827, s. 183. (ang.).
  11. ↑ J.L.Ch.C. Gravenhorst: Vergleichende Zoologie. Breslau: Druck und Verlag von Grass, Barth and Comp, 1843, s. 502. (niem.).
  12. ↑ J.E. Gray. On some new or little-known species of Monkeys. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 17, s. 10, 1849. (ang.). 
  13. ↑ F.H. Troschel. Bericht über die Leistungen in der Naturgeschichte der Säugethiere während des Jahres 1857. „Archiv für Naturgeschichte”. 24 (2), s. 39, 1858. (niem.). 
  14. ↑ a b E. Haeckel: Generelle morphologie der organismen. Allgemeine grundzüge der organischen formen-wissenschaft, mechanisch begründet durch die von Charles Darwin reformirte descendenztheorie. Cz. 2. Berlin: G. Reimer, 1866, s. clx. (niem.).
  15. ↑ J.E. Gray: Catalogue of Monkeys, Lemurs, and Fruit-eating Bats in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1870, s. 37. (ang.).
  16. ↑ T.H. Huxley: A Manual of the Anatomy of Vertebrated Animals. New York: D. Appleton and Company, 1872, s. 392. (ang.).
  17. ↑ T.N. Gill. Arrangement of the Families of Mammals; with Analytical Tables. „Smithsonian Miscellaneous collections”. 11, s. 2, 54, 1872. (ang.). 
  18. ↑ O. Thomas. Notes on South-American monkeys, bats, carnivores, and rodents, with descriptions of new species. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh Series. 12, s. 457, 1903. (ang.). 
  19. ↑ M. Schlosser. Beitrag zur Osteologie und systematischen Stellung der Gattung Necrolemur, sowie zur Stammesgeschichte der Primaten überhaupt. „Neues Jahrbuch für Mineralogie, Geologie und Paläontologie”. Festband 1807–1907, s. 223, 1907. (niem.). 
  20. ↑ O. Thomas. On some rare Amazonian mammals from the collection of the Para Museum. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 11 (61), s. 132, 1913. (ang.). 
  21. ↑ G. Dollman: Primates. London: Waterlow and Sons, 1931, s. 908. (ang.).
  22. ↑ W.K. Gregory: Evolution emerging. A survey of changing patterns from primeval life to man. Cz. 1. New York: Macmillan Co., 1951, s. 942. (ang.).
  23. ↑ W.Ch. Osman Hill. The anatomy of Callimico goeldii (Thomas): A primitive American primate. „Transactions of the American Philosophical Society”. 49 (5), s. 111, 1959. DOI: 10.2307//1005807. (ang.). 
  24. ↑ J.R. Napier & P.H. Napier: A Handbook of Living Primates. New York: Academic Press, 1967, s. 1–456. (ang.).
  25. ↑ a b c F.S. Szalay & E. Delson: Evolutionary History of the Primates. New York: Academic Press, 1979, s. 288. ISBN 978-1-4832-8925-0. (ang.).
  26. ↑ a b A.L. Rosenberger, T. Setoguchi & N. Shigehara. The fossil record of callitrichine primates. „Journal of Human Evolution”. 19 (1–2), s. 211, 1990. DOI: 10.1016/0047-2484(90)90017-6. (ang.). 
  27. ↑ a b c d H. Schneider, M.P.C. Schneider, I. Sampaio, M.L. Harada, M.J. Stanhope, J. Czelusniak & M. Goodman. Molecular phylogeny of the New World monkeys (Platyrrhini, Primates). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 2 (3), s. 235, 1993. DOI: 10.1006/mpev.1993.1022. (ang.). 
  28. ↑ M.C. McKenna & S.K. Bell: Classification of mammals above the species level. Nowy Jork: Columbia University Press, 1997, s. 235. ISBN 978-0-231-11013-6. (ang.).
  29. ↑ Rozporządzenie komisji (WE) nr 1332/2005. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej. [dostęp 2016-11-20]. (pol.).
  30. ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 257, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  31. ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 36. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  32. ↑ a b A.B. Rylands & R.A. Mittermeier: Family Callitrichidae (Marmosets and Tamarins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 262. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  33. ↑ a b c d e f g h Gliwicz 2020 ↓, s. 122.
  34. ↑ a b c d Gliwicz 2020 ↓, s. 117.
  35. ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 28. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  36. ↑ a b Gliwicz 2020 ↓, s. 121.
  37. ↑ Gliwicz 2020 ↓, s. 125.
  38. ↑ Gliwicz 2020 ↓, s. 126.
  39. ↑ Gliwicz 2020 ↓, s. 123-124.
  40. ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 174–182. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  41. ↑ K. Luchterhand, R.F. Kay & R.H. Madden. Mohanamico hershkovitzi, gen. et sp. nov., un primate du Miocène moyen d'Amérique du Sud. „Comptes Rendus de l’Académie des Sciences de Paris”. Série II. 303 (19), s. 1754, 1986. (fr.). 
  42. ↑ R.F. Kay & D.J. Meldrum: A new small platyrrhine and the phyletic position of Callitrichinae. W: R.F. Kay, R.H. Madden, R.L. Cifelli & J.J. Flynn: Vertebrate Paleontology in the Neotropics: The Miocene fauna of La Venta, Colombia. Washington: Smithsonian Institution Press, 1997, s. 438. ISBN 978-1-56098-418-4. (ang.).

Bibliografia

Systematyka naczelnych (Primates)
lemurowe
palczakokształtne (Chiromyiformes)
lemurokształtne (Lemuriformes)
lorisokształtne (Lorisoformes)
wyższe naczelne
wyrakokształtne (Tarsiiformes)
małpy szerokonose (Platyrrhini)
małpy wąskonose (Catarrhini)
koczkodanowce (Cercopithecoidea)
człekokształtne (Hominoidea)
  • Układ filogenetyczny na podstawie R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Tamarin.monkey.500pix.jpg
Golden Lion Tamarin monkey (Leontopithecus rosalia) at Paignton Zoo, Devon, England.
Dværgsilkeabe Callithrix pygmaea.jpg
Autor: Malene Thyssen (User Malene), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Pygmy marmoset (Callithrix pygmaea)