Pełczyce (województwo świętokrzyskie)

Pełczyce

wieś
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	staszowski
Gmina	Bogoria
Sołectwo	Pełczyce
Liczba ludności (2021)	344[1]
Strefa numeracyjna	15
Kod pocztowy	28-210[2]
Tablice rejestracyjne	TSZ
SIMC	0788471[3]
Położenie na mapie gminy Bogoria Pełczyce
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Pełczyce
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Pełczyce
Położenie na mapie powiatu staszowskiego Pełczyce
50°38′45″N 21°22′51″E/50,645833 21,380833

Pełczyce – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim, w gminie Bogoria^[3][4]. Wieś przynależy do parafii Olbierzowice.

Części wsi

Dawne części wsi – obiekty fizjograficzne

W latach 70. ubiegłego wieku przyporządkowano i opracowano spis lokalnych części integralnych dla Pełczyc zawarty w tabeli 1.

Tabela 1. Wykaz urzędowych nazw miejscowych i obiektów fizjograficznych^[5]

Nazwa wsi – miasta	Nazwy części wsi – miasta	Nazwy obiektów fizjograficznych – charakter obiektu
I. Gromada JURKOWICE
Pełczyce	Kolonia-Pełczyce Górne Kolonie Pełczyc- kie Kozinek Pełczyce Dolne Pełczyce Górne Smyków Wróblów Zakręty	Dworskie — pole Kolonie Pełczyckie — pole Kozinek — pole Pastwiska — pole Pełczyce Dolne — pole Pełczyce Górne — pole Smyków — pole Wróblów — pole Zakręty — pole

Położenie

Wieś położona jest na lessowych wzgórzach Wyżyny Sandomierskiej. Przez wieś przepływa rzeczka Pełczynianka wraz z okresowymi dopływami.

Historia

O wsiach Pełczyce Wielkie (Major) i Małe (Parva) wspomina Jan Długosz w Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis napisanym w latach 1470–1480. Pełczyce Małe były własnością szlachcica o imieniu Piotr. We wsi znajdowały się łany folwarczne, łany kmiece, karczmy i ogrodziarze (czyli zagrodnicy z rolą), z których dziesięcinę pobierał pleban z Olbierzowic. Pełczyce Wielkie należały do Jana Pulya herbu Syrokomla. W Pełczycach Wielkich były również folwarki szlacheckie i łany kmiece przekazujące dziesięcinę do Olbierzowic^[6][7].

Według rejestru poborowego powiatu sandomierskiego z 1508 r. właścicielką Pełczyc Wielkich była Elżbieta Krzesimowska, która płaciła 1 grzywnę i 12 groszy podatku^[8][7]. Część Pełczyc, Lipniki i inne wsie należały do Pawła Lipnickiego herbu Hołobóg, który płacił 7 grzywien podatku^[7].

Według rejestru poborowego z 1578 r. podatki płacili^[8][7]:

• Jakub Lipnicki komornik graniczny i podsędek sandomierski, właściciel Pełczyc Wielkich – za 1 osadnika i 1 łan,
• Stanisław Krzesimowski, właściciel części Pełczyc Małych – za 2 zagrodników,
• Andrzej syn Andrzeja, właściciel części Pełczyc Małych – za 2 zagrodników,
• Chronowska, właścicielka części Pełczyc Małych – za 1 osadnika, 1/4 łana i 2 zagrodników.

Według rejestru poborowego z 1629 podatki płacili^[8]:

• Jan Deszyński – za część wsi Pełczyce Dolne (dawniej Małe) za 0,5 łana, 5 złp. 6 gr,
• spadkobiercy Stanisława Krzesimowskiego – za część wsi Pełczyce Dolne za 0,5 łana, 4 złp. 20 gr ,
• Wojciech Dzik – za część wsi Pełczyce Dolne za 0,5 łana, 4 złp. 4 gr,
• Piotr Złocki – za wieś Pełczyce Wielkie z 1 łana, 4 złote polskie.

Ksiądz Jan Wiśniewski podaje, że Józef Zyczyński na Pełczycach zapisał 100 zł na parafię w Olbierzowicach, a Zofia Badowska na Pełczycach Dużych zapisała na parafię 200 zł i 100 zł na szpital dla ubogich w Olbierzowicach^[9]. W 1731 roku jako szlacheccy mieszkańcy Pełczyc wymieniani są Stanisław Złocki oraz Aleksander Chrzanowski^[10]. W 1688 roku klasztor Dominikanów z Klimontowa pobierał jako dziesięcinę 20 złotych polskich ze wsi Pełczyce mniejsze i 26 złotych polskich z Pełczyc większych^[11].

W okresie Rzeczypospolitej Obojga Narodów (I Rzeczpospolita) wieś do 1795 roku wchodziła w skład powiatu sandomierskiego w województwie sandomierskim. Po III rozbiorze wieś znalazła się najpierw w cyrkule sandomierskim w prowincji Nowa Galicja Cesarstwa Austriackiego (lata 1795–1803), a następnie w cyrkule kieleckim (lata 1803–1809).

W latach 1810–1815 wieś znajdowała się w zgromadzeniu gminnym w powiecie sandomierskim, departament radomski Księstwa Warszawskiego. Po 1815 roku wieś w ramach powiatu sandomierskiego w Obwodzie sandomierskim wchodziła w skład województwa sandomierskiego w Królestwie Polskim będącym w unii personalnej z Imperium Rosyjskim.

W 1827 roku Pełczyce Górne (dawne Wielkie) liczyły 11 domów i 70 mieszkańców, a Pełczyce Dolne (dawne Małe) liczyły 16 domów i 59 mieszkańców^[7].

Po reformie administracji Królestwa Polskiego w 1837 roku wieś wchodziła w skład nowo utworzonego Okręgu sandomierskiego w powiecie sandomierskim w guberni sandomierskiej. Po kolejnej reformie, w roku 1844, wieś znalazła się w gminie Górki w Okręgu sandomierskim, w powiecie sandomierskim nowej guberni radomskiej. Stan ten trwał do 1915 roku.

W 1885 r. Pełczyce Górne obejmowały 334 morgi, w tym 231 mórg należących do dworu i 13 osadników oraz 103 morgi włościańskie. Wieś liczyła 8 domów i 71 mieszkańców^[7]. We wsi znajdował się również folwark należący do Rocha Wacława Żardeckiego^[12]. Natomiast Pełczyce Dolne obejmowały 327 mórg, w tym 253 morgi należące do dworu i 15 osadników oraz 74 morgi włościańskie. Wieś liczyła 14 domów i 96 mieszkańców^[7].

W 1897 roku folwark Pełczyce Górne liczył 229 mórg i 120 sążni. W następnych latach grunty folwarku zostały rozsprzedane miejscowym chłopom. Resztówkę folwarku liczącą 8 mórg i 267 sążni sprzedał w ostatni właściciel folwarku Stefan Chajęcki w 1919r miejscowemu gospodarzowi (Stanisław Chmielnicki).

W okresie I wojny światowej po porażkach armii rosyjskiej, wieś w latach 1915–1918 znajdowała się na obszarze okupowanym przez Cesarstwo Austro-Węgierskie zwanym Generalnym Gubernatorstwem Lubelskim.

Po odzyskaniu niepodległości w II Rzeczypospolitej wieś wchodziła w skład gminy Jurkowice w powiecie sandomierskim w województwie kieleckim.

Według spisu z 1921 roku^[13] istniały:

• kolonia Pełczyce Dolne licząca 14 domów i 90 mieszkańców,
• wieś Pełczyce Dolne licząca 20 domów i 123 mieszkańców, w tym 7 wyznania mojżeszowego,
• kolonia Pełczyce Górne licząca 13 domów i 73 mieszkańców,
• wieś Pełczyce Górne licząca 15 domów i 94 mieszkańców.

Po przegranej kampanii wrześniowej w 1939 r. wieś w latach 1939–1944 znalazła się pod okupacją III Rzeszy w utworzonym w Generalnym Gubernatorstwie Dystrykcie radomskim i powiecie opatowskim. Wieś na dzień 1 marca 1943 r. liczyła 500 mieszkańców^[14].

W PRL wieś znajdowała się w gminie Jurkowice i ponownie w powiecie sandomierskim, w województwie kieleckim. Na dzień 28 marca 1954 r. gromada Pełczyce liczyła 463 mieszkańców oraz zajmowała powierzchnię 442 hektarów (w tym 383,85 hektara gruntów ornych)^[15]. Po reformie administracyjnej w 1954 r. weszła w skład gromady Jurkowice. W wyniku kolejnej reformy w 1956 r. wraz z gromadą Jurkowice znalazła się w powiecie staszowskim, a następnie w 1973 r. weszła w skład gminy Bogoria, by w 1975 r., wraz z gminą Bogoria, znaleźć się w nowo utworzonym województwie tarnobrzeskim.

Przypisy

Literatura

1. Kaczmarek Leon (red. nauk. zeszytu), Taszycki Witold (red. nauk. wyd.): Urzędowe Nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych. 33. Powiat staszowski województwo kieleckie. Komisja ustalania nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych (do użytku służbowego). Z: 33. Warszawa: Urząd Rady Ministrów. Biuro do Spraw Prezydiów Rad Nadzorczych, 1970.