Peeter Danckers de Rij

Peeter Danckers de Rij

Data i miejsce urodzenia	1605 Amsterdam
Data i miejsce śmierci	9 sierpnia 1661 Rudniki
Narodowość	holenderska
Dziedzina sztuki	malarstwo
Epoka	barok

Peeter Danckers de Rij (ur. 1583 lub 1605 w Amsterdamie, zm. 9 sierpnia 1661 w Rudnikach) – holenderski malarz epoki wczesnego baroku, od około 1635 czynny w Polsce, nadworny malarz króla Władysława IV Wazy.

Życie i twórczość

Przybył do Polski w połowie lat 30. XVII w. Około 1635–1637 został zaangażowany przez króla Władysława IV jako portrecista w związku z szeroko zakrojonymi wówczas pracami przy ozdabianiu królewskich siedzib w ramach przygotowań do ślubu króla z Cecylią Renatą Habsburżanką. Działał w Warszawie, Gdańsku i Wilnie. Danckers portretował rodzinę królewską, przedstawicieli szlachty i patrycjatu. Tworzył wizerunki reprezentacyjne, które miały na celu ukazanie statusu portretowanego, stąd też dbałość o ukazanie przepychu ubioru i odpowiednich atrybutów, najczęściej przedstawionych na tle pejzażu.

Szczególnie piękny jest wykonany przez niego w tym okresie portret podkomorzego Adama Kazanowskiego z 1638, bogaty w soczyste czerwienie, subtelny w prowadzeniu światła, prosty w kompozycji i bezbłędny w rysunku. Około 1639 Danckers de Rij namalował konne portrety Władysława IV i Cecylii Renaty, zaś po 1649 jeszcze konny portret Jana Kazimierza do pokoju Audiencyjnego Zamku Królewskiego w Warszawie.

Był także autorem 22 ośmiokątnych portretów na blasze wyobrażających przodków i koligatów Władysława IV z rodziny Wazów, Jagiellonów i Habsburgów, określanych w dawnych inwentarzach jako „Jagiellońska familia”. Portrety te dekorowały Pokój Marmurowy Zamku Królewskiego. Z serii tej ocalało pięć portretów – trzy w Nieborowie, jeden w Moskwie i jeden w Wilnie.

Danckers przybył do Polski jako ukształtowany już artysta i wywarł ogromny wpływ na rodzime malarstwo portretowe. Większość jego obrazów nie zachowała się i znana jest tylko ze sztychów Jeremiasza Falcka i Wilhelma Hondiusa. Rozproszone prace znajdują się w kolekcjach europejskich – m.in. muzeach Brukseli, Amsterdamu, Brunszwiku, w szwedzkim Gripsholmie i duńskim Frederiksborgu, a także w Muzeum Narodowym w Gdańsku (Portret młodego mężczyzny z panoramą Gdańska w tle, Portret mężczyzny oraz Portret kobiety - wszystkie z ok. 1640). Jeden z najsłynniejszych portretów - wizerunek królowej Cecylii Renaty, znany do niedawna tylko ze sztychu, znaleziono w Moskwie, dokąd trafił ze zbiorów Uniwersytetu Wileńskiego^[1].

Dorobek twórczy poświadcza techniczną sprawność artysty, ukazującego portretowanych całopostaciowo na płótnach wielkoformatowych, przy czym reprezentacyjne ujęcie łączył z konkretną obserwacją. Wiadomo, iż poza tym malował obrazy religijne; być może zajmował się też malarstwem freskowym^[2]

W Polsce malarz spędził ćwierć wieku, aż do śmierci w 1661. Artysta został napadnięty i śmiertelnie raniony w Rudnikach pod Wilnem. Według anegdotycznego przekazu talent portrecisty dopomógł w schwytaniu złoczyńców, ostatnią bowiem pracą artysty były szkice przedstawiające oprawców.

Wybrane prace

• Portret młodego mężczyzny w stroju myśliwskim, 1635
• Portret podkomorzego Adama Kazanowskiego, 1638, Zamek Królewski na Wawelu, Kraków
• Portret króla Zygmunta II Augusta z ok. 1640
• Portret królowej Cecylii Renaty na koniu z ok. 1641
• Portret Jerzego Ossolińskiego, po 1943, Zamek Królewski w Warszawie

Galeria

• 

  Portret królowej Cecylii Renaty, ok. 1639

• 

  Portret Jerzego Ossolińskiego, po 1643

• 

  Portret Adama Kazanowskiego, 1638

• 

  Królowa Bona Sforza^[3]

• 

  Królowa Cecylia Renata^[3]

Przypisy

Bibliografia

• Anna Lewicka-Morawska, Marek Machowski, Maria Anna Rudzka: Słownik malarzy polskich. T. 1: Od średniowiecza do modernizmu. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 1998, s. 40-41, ISBN 83-213-3856-9