Jazgrza Williamsa

Jazgrza Williamsa
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządgoździkopodobne
Rządgoździkowce
Rodzinakaktusowate
Rodzajjazgrza
Gatunekjazgrza Williamsa
Nazwa systematyczna
Lophophora williamsii (Lem. ex Salm-Dyck) Coult.
Contr. U.S. Natl. Herb. 3:131. 1894
Synonimy
  • Echonocactus williamsii Lem.
  • Anhalonium williamsii Lem[3].
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
Status iucn3.1 VU pl.svg
Kwiat jazgrzy Williamsa

Jazgrza Williamsa (Lophophora williamsii), pejotl, echinokaktus Williamsa, jeżowiec Williamsa[5][6] – gatunek sukulenta pędowego z rodziny kaktusowatych. Jest byliną pochodzącą z pustyń i półpustyń Nowego Meksyku oraz Teksasu.

Morfologia

Łodyga
Przekształcona w kulisty, mięsisty, szarozielony pęd o wysokości do 15-20 cm. Jest on słabo żeberkowany i nie posiada cierni. Areole wyposażone są we włoski.
Kwiaty
Nieduże, różowego koloru, o wielopłatkowym okwiecie. Wewnątrz kwiatów 1 słupek i liczne pręciki.
Owoc
Jagoda.

Zastosowanie

Nazwa pejotl pochodzi z języka nahuatl, w którym słowo peyotl oznacza „migotać”, „połyskiwać”. Jest on źródłem wielu alkaloidów z rodziny fenetylamin (głównie meskaliny). Jak wszystkie gatunki Lophophora, rośnie on bardzo wolno, często zanim zakwitnie mija nawet 30 lat. Pejotl w smaku jest gorzki[7]. Meskalinę kaktus zaczyna wytwarzać po 5 latach, jednak okazy rosnące poza środowiskiem naturalnym i w ziemi o nieodpowiednim składzie biochemicznym dają po zjedzeniu raczej nieprzyjemne dolegliwości żołądkowe niż odurzające, o czym pisał już Stanisław Ignacy Witkiewicz w dziele Nikotyna, Alkohol, Kokaina, Peyotl, Morfina, Eter[8]:

Preparaty które dostawałem następnie od dr. Rouhier, wydobyte z kaktusów, hodowanych zdaje się na Côte d'Azur, nie dorównują mu [oryginalnemu peyotlowi rosnącemu w naturalnych warunkach] co do zdolności wywoływania wizji, a przewyższają znacznie co do skutków ujemnych.

Eksperymentujący z pejotlem Witkiewicz, głównie w latach 30. XX w., stworzył wiele portretów będąc pod wpływem tej rośliny[8].

Wzrost zainteresowania pejotlem w latach 70. był spowodowany opublikowaniem wczesnych prac antropologa Carlosa Castanedy. Don Juan Matus, domniemany nauczyciel Castanedy, miał używać nazwy Mescalito w odniesieniu do mocy zwanej „pomocnikiem”, „opiekunem”, która ujawnia się spożywającym pejotl, ucząc ich „właściwego sposobu życia”.

Środowisko naukowe, po początkowej akceptacji i uznaniu, zarzuciło Castanedzie, że w swych pracach zbyt wiele uwagi poświęca środkom psychotropowym i ich działaniu, a za mało elementom kulturowym. Po publikacji kolejnych prac podejrzenia w środowisku naukowym o to, iż cała praca Castanedy to fikcja, nasiliły się do tego stopnia, że w trosce o rzetelność naukową, środowisko antropologów odcięło się od Castanedy i odebrano mu również tytuł doktorski[9][10].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-07] (ang.).
  3. ↑ Search results — The Plant List (ang.). [dostęp 2011-01-25].
  4. ↑ Lophophora williamsii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  5. ↑ Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
  6. ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. II. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 327. ISBN 83-214-1305-6.
  7. ↑ Zdzisław Jan Ryn, "Medycyna indiańska", Kraków 2007, s. 226.
  8. ↑ a b Stanisław Ignacy Witkiewicz Nikotyna, alkohol, kokaina, peyotl, morfina, eter, 1932.
  9. ↑ Robert Marshall: The dark legacy of Carlos Castaneda (ang.). [dostęp 2009-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-08)].
  10. ↑ Colin Wilson: The Don Juan Affair (ang.). [dostęp 2009-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-30)].

Bibliografia

  • Barbara Myerhoff: Pejotlowe łowy. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1997. ISBN 83-7006-484-1.

Media użyte na tej stronie