Pella (starożytna Macedonia)
Pella (stgr. Πέλλα) – stolica starożytnej Macedonii, współcześnie stanowisko Salonik.
Historia
Pella była stolicą Macedonii od czasów Archelaosa I (413–399 p.n.e.), zastępując w tej roli Ajgaj. W jej murach gościli m.in. Eurypides, Agaton i Arystoteles, tutaj też urodził się Aleksander Wielki w 356 p.n.e. Pella przeżyła gwałtowny rozwój za Filipa II Macedońskiego i jego syna, właśnie Aleksandra Wielkiego, stała się wtedy pierwszą w historii stolicą Grecji podbitej przez Filipa II. W starożytności była także znaczącym portem, położonym nad jeziorem połączonym z morzem spławną rzeką Ludias (z biegiem czasu jezioro uległo całkowitemu zamuleniu). W czasach Kassandra Pella została rozbudowana według planu hippodamejskiego. Od 168 p.n.e., po rzymskim podboju, była już tylko miastem prowincjonalnym, ale dzięki archeologiczne w Grecji w pobliżu miejscowości Pella, 38 km na północny zachód od korzystnemu położeniu geograficznemu przy trakcie Via Egnatia, jednym z dwóch głównych szlaków handlowych imperium, rozwijała się aż do połowy II wieku n.e., kiedy to Rzymianie w jej pobliżu założyli nową osadę. Od tej pory Pella straciła swoje znaczenie i z czasem została opuszczona.
Według źródeł pisanych w Pelli znajdowały się m.in. wspaniała rezydencja królewska ozdobiona dziełami Zeuksisa, Apellesa i Lizypa, budowle sakralne (np. świątynia Ateny) i publiczne (ogromny teatr, gimnazjony). Zachowały się jedynie jej fundamenty. W maju 2019, grecka Centralna Rada Archeologiczna (ΚΑΣ) ogłosiła decyzję o fragmentarycznej rekonstrukcji pałacu (na przykładzie Knossos), z zamiarem udostępnienia zwiedzającym[1] .
Wykopaliska i zabytki
Topografia historyczna Pelli nie została jeszcze całkowicie poznana. Dzięki sondażom w latach 1914–1915 i wykopaliskom greckim w latach 1957–1963 zlokalizowano na wzgórzu o dwóch wierzchołkach akropol i miasto (350 ha) schodzące jej południowym zboczem ku równinie. Wykopaliska, wciąż prowadzone, pozwoliły odsłonić agorę, część ulic i fundamentów rezydencji. Przy jednej z ulic odsłonięte ruiny rozległych piętrowych domów (ok. 325–300 p.n.e.) z perystylowymi dziedzińcami i unikatowymi mozaikami posadzkowymi.
Najpiękniejsze mozaiki, zapewne inspirowane malarstwem sztalugowym, ułożone (ok. 300–275 p.n.e.) z kolorowych otoczaków wyobrażają: Polowanie na lwa (1,63 × 3,36 m), Dionizosa na panterze, Polowanie na jelenia, Uprowadzenie Heleny i Amazonomachię. Cechują się pastelową kolorystyką, subtelnym cieniowaniem, zastosowaniem zasad perspektywy i lekkością rysunku. Nowatorską cechą tych dzieł jest zastosowanie wstawek z gliny lub ołowiu dla podkreślenia detali obrazu. Oczy niektórych postaci ludzkich i zwierzęcych były wykonane prawdopodobnie z kamieni półszlachetnych. Mozaiki te są częścią ekspozycji muzeum archeologicznego na terenie wykopalisk w Pelli.
Mozaiki z Pelli
Polowanie na jelenia
Polowanie na lwa
Dionizos na panterze
Przypisy
Zobacz też
Bibliografia
- Encyklopedia sztuki starożytnej, praca zbiorowa, WAiF i Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, s. 463, ISBN 83-01-12466-0 (PWN), ISBN 83-221-0684-X (WAiF).
- Rusin W.: Grecja. Praktyczny Przewodnik, Wydawnictwo Pascal sp. z o.o., Bielsko-Biała 2007, s. 191–192, ISBN 978-83-7304-753-2.
Media użyte na tej stronie
Pebbles mosaic in a Pella house atrium (Macedonia).
Lion hunt. Mosaic from Pella (ancient Macedonia), late 4th century BC, depicting Alexander the Great and Craterus. Housed in the Pella Museum.
From Olga Palagia (2000). "Hephaestion’s Pyre and the Royal Hunt of Alexander," in A.B. Bosworth and E.J. Baynham (eds), Alexander the Great in Fact and Fiction. Oxford & New York: Oxford University Press. ISBN 9780198152873, p. 185:
„A floor mosaic of the late fourth century, excavated in one of the dining rooms of the 'House of Dionysus', a palatial mansion at Pella, shows two Macedonians hunting a lion on foot, using spear and sword (Fig. 8). They are both heroically nude but for a billowing chlamys, and shown as equals, with the king on the left being differentiated by his kausia. The egalitarian spirit of the mosaic reflects the mores of the Macedonian nobles: not for them the mounted king in mixed Oriental dress...This mosaic has long been thought to represent Craterus coming to Alexander's rescue...”
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Marsyas (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Ancient greek city of Pella - location in Greece. Drawing by Marsyas.
Autor: User:Marsyas, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Plan of the city of Pella, capital of the Macedonian kingdom.
Dionysos on a cheetah, mosaic floor in the "House of Dionysos" at Pella, Greece. Pebbles, terracotta and lead. 2.70 x 2.65 m.
A deer hunt, detail from the mosaic floor signed Gnosis in the 'House of the Abduction of Helen' at Pella, Greece (ancient Macedonia), late 4th century BC, Pella Archaeological Museum. Signed "Gnosis made it". The figure on the right is possibly Alexander the Great due to the date of the mosaic along with the depicted upsweep of his centrally-parted hair (anastole); the figure on the left wielding a double-edged axe (associated with Hephaistos) is perhaps Hephaestion, one of Alexander's loyal companions. For further infromation, see Chugg, Andrew (2006). Alexander's Lovers. Raleigh, N.C.: Lulu. ISBN 978-1-4116-9960-1, pp 78-79.