Periodyzacja sztuki
Sztuka prehistoryczna (pradziejowa)
Jej początki datuje się na około 50 tys. lat p.n.e. Wyróżniamy sztukę kultur paleolitu, mezolitu, neolitu, epoki brązu, epoki żelaza.
Sztuka starożytna
V/III tys. p.n.e. – ok. 300 r. n.e.
W starożytnym okresie dziejów stosuje się podziały geograficzne w ramach krajów Bliskiego Wschodu i basenu Morza Śródziemnego.
| nazwa | ramy czasowe | zobacz też | |
|---|---|---|---|
| sztuka starożytnego Egiptu | ok. 4000 p.n.e. ok. 650 n.e. | Starożytny Egipt architektura i rzeźba malarstwo | |
| sztuka okresu przeddynastycznego | IV tysiąclecie p.n.e. | ||
| sztuka okresu wczesnodynastycznego | ok. 2960 p.n.e. ok. 2640 p.n.e. | ||
| sztuka Starego Państwa | ok. 2640 p.n.e. ok. 2134 p.n.e. | ||
| sztuka Średniego Państwa | ok. 2134 p.n.e. ok. 1785 p.n.e. | ||
| sztuka Nowego Państwa | ok. 1785 p.n.e. ok. 1085 p.n.e. | ||
| Epoka Późna | ok. 1085 p.n.e. 305 p.n.e. | ||
| sztuka okresu ptolemejskiego | 305 p.n.e. 30 p.n.e. | ||
| sztuka okresu rzymskiego | 30 p.n.e. 395 n.e. | ||
| sztuka koptyjska | IV w. VII w. | ||
| sztuka starożytnej Mezopotamii | ok. 3200 p.n.e. ok. 650 n.e. | Mezopotamia | |
| sztuka sumeryjska | pocz. III tys. p.n.e. 2000 p.n.e. | ||
| sztuka akadyjska | 2340 p.n.e. 2200 p.n.e. | ||
| sztuka babilońska | II tys. p.n.e. 539 p.n.e. | ||
| sztuka asyryjska | pocz. II tys. p.n.e. 612 p.n.e. | ||
| okres hellenistyczny | |||
| sztuka hetycka | |||
| okres wczesny | pocz. II tys. p.n.e. | ||
| sztuka Starego Państwa | 1. poł. II tys. p.n.e. | ||
| sztuka Nowego Państwa | 1450 p.n.e. 1200 p.n.e. | ||
| sztuka nowohetycka (syro-hetycka) | do ok. 700 p.n.e. | ||
| sztuka starożytnej Persji | ok. 600 p.n.e. ok. 650 n.e. | ||
| okres achemenidzki | |||
| okres hellenistyczny (Seleucydów) | |||
| okres sasanidzki | |||
| sztuka egejska | ok. 2900 p.n.e. ok. 1100 p.n.e. | ceramika: styl Kamares | |
| sztuka cykladzka | 2900 p.n.e. 1100 p.n.e. | ||
| sztuka minojska (kreteńska) | ok. 3500 p.n.e. 1070 p.n.e. | ||
| sztuka helladzka | ok. 3000 p.n.e. ok. 1100 p.n.e. | ||
| okres wczesny | ok. 3000 p.n.e. ok. 1900 p.n.e. | ||
| okres średni | ok. 1900 p.n.e. ok. 1600 p.n.e. | ||
| okres późny (mykeński) | ok. 1600 p.n.e. ok. 1100 p.n.e. | ||
| sztuka starożytnej Grecji | ok. 1600 p.n.e. ok. 400 n.e. | rzeźba: styl mokrych szat ceramika: styl geometryczny styl submykeński styl czarnofigurowy styl czerwonofigurowy styl orientalizujący styl swobodny styl bogaty styl kerczeński architektura: porządek dorycki porządek joński porządek koryncki | |
| sztuka wieków ciemnych[1] | |||
| sztuka okresu archaicznego[2] | XI w. p.n.e. VI w. p.n.e. | ||
| faza protogeometryczna | XI w. p.n.e. X w. p.n.e. | ||
| faza geometryczna | X w. p.n.e. VIII w. p.n.e. | ||
| styl orientalizujący | VII w. p.n.e. | ||
| sztuka okresu klasycznego | V w. p.n.e. IV w. p.n.e. | ||
| sztuka okresu hellenistycznego | 323 p.n.e. 30 p.n.e. | ||
| sztuka okresu rzymskiego | |||
| sztuka bosporańska | V w. p.n.e. IV w. n.e. | ||
| okres wpływów greckich | V w. p.n.e. II w. p.n.e. | ||
| okres wpływów sarmackich | II w. p.n.e. IV w. n.e. | ||
| sztuka etruska | ok. 900 p.n.e. ok. 50 p.n.e. | architektura: porządek toskański | |
| sztuka starożytnego Rzymu | ok. 600 p.n.e. ok. 400 n.e. | Starożytny Rzym architektura: porządek kompozytowy neoattycyzm rzeźba malarstwo | |
| sztuka epoki królewskiej | VI w. p.n.e. | ||
| sztuka okresu republiki | V w. p.n.e. 30 p.n.e. | ||
| sztuka okresu cesarstwa | 30 p.n.e. koniec IV w. n.e. | ||
| sztuka wczesnochrześcijańska | II w. VI w. | architektura | |
| okres pierwszy (katakumbowy) | do 313 r. | ||
| okres drugi (kultu publicznego) | |||
Sztuka średniowiecza
V w. – XV w.
| nazwa | zasięg | ramy czasowe | zobacz też | |
|---|---|---|---|---|
| sztuka koptyjska | największy rozkwit: IV–VII[3] | |||
| sztuka bizantyjska | ok. 400 r. ok. 1450 r. | architektura | ||
| sztuka przedromańska (preromańska) | ok. 500 r. ok. 1050 r. | architektura | ||
| sztuka longobardzka | ||||
| sztuka wizygocka | Hiszpania | |||
| sztuka mozarabska | Hiszpania | od IX w. | ||
| sztuka merowińska (przedkarolińska) | państwo Franków | V w. VIII w. | ||
| sztuka karolińska (tzw. renesans karoliński) | państwo Franków | 2. poł. VIII w. 1. poł. X w. | ||
| sztuka ottońska (pokarolińska) | Niemcy | X w. 1. poł. XI w. | ||
| sztuka wczesnopiastowska | Polska | X w. ok. 1038 r. | ||
| sztuka irlandzka | ||||
| sztuka romańska | ok. 1000 r. ok. 1300 r. | architektura | ||
| sztuka gotycka | ok. 1150 r. ok. 1550 r.[4] | styl międzynarodowy doloryzm architektura: gotyk brabancki gotyk skaldyjski gotyk wenecki styl izabeliński styl manueliński flamboyant mudejar | ||
| gotyk wczesny | Francja: primaire Anglia: early English Niemcy: Frühgotik | 1150–1200 ok. 1180–1270 1230–1300 | ||
| gotyk dojrzały (pełny) | Francja: rayonnant Anglia: decorated style Niemcy: Hochgotik | 1200–1250 1250–1360 1300–1350[5] | ||
| gotyk późny (płomienisty) | Francja: flamboyant Anglia: perpendicular style Niemcy: Spätgotik (deutsche Sondergotik) | do przeł. XV i XVI w. | ||
Sztuka nowożytna
XV–XIX w.
Wiek XV jest okresem przełomu sztuki średniowiecznej i nowożytnej. W okresie kultury nowożytnej stosujemy w dalszym ciągu podział na kolejne style historyczne, zapoczątkowane w Średniowieczu, umiejscowione w Europie. Druga połowa XIX w. jest okresem przełomu ze sztuką nowoczesną.
| nazwa | zasięg | ramy czasowe | zobacz też | |
|---|---|---|---|---|
| sztuka renesansu | ok. 1400 r. ok. 1600 r. | architektura: renesans lubelski plateresco malarstwo rzeźba | ||
| quattrocento | Włochy | XV w. | ||
| cinquecento | Włochy | XVI w. | ||
| manieryzm | ok. 1520 r. ok. 1620 r. | palladianizm malarstwo: malarstwo włoskie szkoła Fontainebleau | ||
| barok | ok. 1550 r. ok. 1760 r. | architektura: churrigueryzm malarstwo: caravaggionizm | ||
| styl Ludwika XIII | Francja | ok. 1610 r. ok. 1650 r. | ||
| styl Ludwika XIV | Francja | ok. 1650 r. ok. 1710 r. | ||
| styl regencji | Francja | ok. 1710 r. ok. 1730 r. | ||
| rokoko | ok. 1730 r. ok. 1760 r. | |||
| styl Ludwika XV | Francja | ok. 1730 r. ok. 1760 r. | ||
| styl wileńsko-lwowski | Polska | ok. 1740 r. ok. 1770 r. | ||
| klasycyzm | ok. 1760 r. ok. 1830 r. | styl georgiański architektura: styl Adamów | ||
| styl Ludwika XVI | Francja | ok. 1760 r. ok. 1790 r. | ||
| styl stanisławowski (styl Stanisława Augusta) | Polska | ok. 1764 r. ok. 1795 r. | ||
| empire (styl Cesarstwa) | Francja | ok. 1800 r. ok. 1815 r. | ||
| klasycyzm późny, petersburski | Rosja | ok. 1800 r. ok. 1830 r. | ||
| Polska | ok. 1815 r. ok. 1830 r. | |||
| neoklasycyzm | pierwsza połowa XIX w. | |||
| romantyzm | ok. 1800 r. ok. 1850 r. | |||
| historyzm | ok. 1830 r. ok. 1910 r. | |||
| neoromanizm | ||||
| neogotyk | ||||
| neorenesans | ||||
| neobarok | ||||
| eklektyzm | ok. 1830 r. ok. 1910 r. | |||
sztuka drugiej połowy XIX w.
| nazwa | lata rozwoju | miejsce[6] | dziedziny | przedstawiciele | autor terminu |
|---|---|---|---|---|---|
| akademizm | 1830–1900 | malarstwo rzeźba | William-Adolphe Bouguereau Henryk Siemiradzki | ||
| szkoła z Barbizon (barbizończycy) | Francja | malarstwo | Théodore Rousseau | ||
| realizm | 1850–1910 | Francja | malarstwo rzeźba | Gustave Courbet | Gustave Courbet[7] |
| symbolizm | 1850–1910 | sztuki plastyczne literatura | Gustave Moreau Odilon Redon szkoła Pont-Aven nabiści | Jean Moréas (1886) | |
| impresjonizm | 1874–1900 | Francja | malarstwo literatura muzyka | Claude Monet August Renoir | Louis Leroy (1874) |
| postimpresjonizm | 1886–1905 | malarstwo | Vincent van Gogh Paul Cézanne Henri Toulouse-Lautrec | ||
| neoimpresjonizm | koniec XIX w. | Francja | malarstwo | Georges Seurat Paul Signac |
Modernizm
Ramy czasowe: 2. połowa XIX w. – 1. połowy XX w.
Sztuka nowoczesna otwiera nowy etap, w którym kończą się wielkie style, stosuje się tu podział na kierunki, tendencje, ugrupowania artystyczne (manifesty).
Sztuka współczesna
od 2. połowy XX w.
Sztuka drugiej połowy XX wieku, umownie nazywana współczesną, kształtująca się po II wojnie światowej, nie podlega jeszcze ustalonym czasowym podziałom. Ruchy artystyczne, tendencje, manifesty składają się na skomplikowany obraz tej sztuki.
Przypisy
- ↑ Bardzo różnie traktowana przez badaczy. Czasem włączana do sztuki okresu archaicznego jako faza protogeometryczna.
- ↑ Sztukę tego okresu dzieli się ze względu na style w ceramice
- ↑ Zaznaczyć trzeba, że Koptowie tworzą do dziś.
- ↑ We Włoszech gotyk trwał do wieku XV. W Anglii tradycje sztuki gotyckiej nie zanikły jeszcze w XVII i XVIII w. (tzw gothic survival)
- ↑ niektórzy datują koniec tej fazy w Niemczech na 1400 r.
- ↑ Wymienione państwa dotyczą raczej początków powstawania kierunków. Często nurty rozwijające się w danym kraju oddziaływały poza jego granicami i znajdowały tam swoich kontynuatorów.
- ↑ Termin realizm istniał, rzecz jasna, wcześniej, ale ten właśnie artysta użył go do określenia tego nurtu artystycznego
Bibliografia
- Internetowa encyklopedia PWN - encyklopedia.pwn.pl