Perkoz rdzawoszyi

Perkoz rdzawoszyi
	Podiceps grisegena
	(Boddaert, 1783)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	perkozowe
Rodzina	perkozy
Rodzaj	Podiceps
Gatunek	perkoz rdzawoszyi
Synonimy
	Colymbus grisegena Boddaert, 1783;
	Colymbus grisegena Boddaert, 1783;
Podgatunki
	P. g. grisegena (Boddaert, 1783); P. g. holbollii Reinhardt, 1853;
	P. g. grisegena (Boddaert, 1783); P. g. holbollii Reinhardt, 1853;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; gnieździ się występuje przez cały rok zimuje

Perkoz rdzawoszyi^[4] (Podiceps grisegena) – gatunek średniej wielkości wędrownego ptaka wodnego z rodziny perkozów (Podicipedidae).

Zasięg występowania

Perkoz rdzawoszyi zamieszkuje środkową i wschodnią Europę, Syberię, Zakaukazie, wybrzeża Jeziora Aralskiego, północną część Japonii i Amerykę Północną na obszarze od Alaski po Labrador. W Polsce nieliczny, lokalnie średnio liczny gatunek lęgowy^[5], niektóre osobniki również zimują. Najliczniej występuje na Pomorzu Zachodnim, południowym Mazowszu i Lubelszczyźnie^[6]. Odloty zaczynają się w październiku i trwają przez cały listopad, przy czym stare osobniki odlatują pierwsze.

Podgatunki

Wyróżnia się dwa podgatunki P. grisegena^[2]^[7]:

P. g. grisegena – północna i środkowa Eurazja
P. g. holbollii – północno-wschodnia Azja, północna Ameryka Północna

Morfologia

Wygląd: Upierzenie godowe – szyja czerwonokasztanowata, białawe policzki, wierzch głowy czarny, na głowie dwie kępki piór tworzące „rogi”. Upierzenie spoczynkowe – szyja szaro-biała, barwy stonowane. Białe plamy na rozwiniętych skrzydłach są mniejsze niż u perkoza dwuczubego.
Wymiary średnie: długość ciała 40–50 cm^[2]
rozpiętość skrzydeł 77–85 cm^[5]
masa ciała 550–1616 g (dla ptaków obydwu podgatunków)^[2]

Ekologia i zachowanie

Biotop: Płytkie, częściowo zarośnięte zbiorniki słodkowodne, starorzecza, torfianki, wyrobiska. Zimą widywany na wybrzeżach morskich i na wodach śródlądowych obfitujących w drobne ryby^[5].
Gniazdo: Zazwyczaj na płytkiej wodzie w szuwarach lub na granicy zarośli pałek, niekiedy w zatopionych krzewach lub całkowicie odkryte^[5]. Ma formę pływającego kopca z gnijących liści roślin wodnych^[5]^[8].
Toki: Najczęściej odbywają się wieczorem lub nocą zaraz po powrocie na lęgowiska w marcu lub kwietniu. Podczas toków ptaki wydają charakterystyczne, donośne dźwięki podobne do rżenia konia lub kwiczenia świni^[9] (normalnie odzywa się „kek, kek”). Jednocześnie oba ptaki stoją wyprostowane naprzeciw siebie i kręcą głowami w prawo i lewo. Samiec przyjmuje figurę przypominającą łabędzia, a samica stroszy pióra.

Jaja z kolekcji muzealnej

Jaja: Zazwyczaj jeden lęg w roku (w Europie Środkowej w maju lub czerwcu), składa 4 do 5 brunatniejących jaj^[8]. Zmiana barwy jest skutkiem leżenia jaj na butwiejącej roślinności^[5].

Dorosły ptak z pisklętami

Wysiadywanie i pisklęta: Jaja są wysiadywane przez okres 21 do 23 dni przez obydwoje rodziców; przy chłodniejszej pogodzie i do 27 dni^[5]. Pisklęta wykluwają się kolejno jedno za drugim, a podczas gdy jeden z dorosłych ptaków zajmuje się już wyklutym potomstwem, to drugi ogrzewa jeszcze niepęknięte jaja. Zagniazdownik, pisklęta uzyskują samodzielność po okresie 8 do 10 tygodni^[5]. Często są przez rodziców wożone na grzbietach^[5]^[8]. Młode są karmione owadami i ich larwami, ślimakami, skorupiakami i małymi rybami, a po 6 tygodniach potrafią już same je wyszukiwać. Rodzina rozdziela się na jesieni. Podrośnięte pisklęta mają na białych policzkach i podgardlu ciemne pasy, ale pozbawionej czerwonawej łysinki czy plamy, za to widać białawy pas wpadający w brąz.
Pożywienie: W sezonie lęgowym trzon diety stanowią wodne bezkręgowce i ich larwy, podczas wędrówek i na zimowiskach są to niewielkie ryby. Zjadają również nieco roślin wodnych, w tym ramienic i rdestnic^[5].

Status i ochrona

IUCN klasyfikuje perkoza rdzawoszyjego jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2015 roku, mieści się w przedziale około 190–290 tysięcy osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy^[3].

W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą^[10]. Na Czerwonej liście ptaków Polski został sklasyfikowany jako gatunek narażony (VU)^[6]. Według szacunków, w latach 2013–2018 krajowa populacja lęgowa liczyła 600–900 par, a trend liczebności jest silnie spadkowy; liczbę osobników zimujących na terenie kraju w tym samym okresie szacowano na 60–240 osobników^[11]. Do głównych zagrożeń dla rodzimej populacji należą: wysoka presja ze strony drapieżników na stanowiskach lęgowych, wykaszanie trzcinowisk w sezonie lęgowym, a także wędkarstwo^[6].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Podiceps grisegena, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Llimona, F., del Hoyo, J., Christie, D.A., Jutglar, F., Garcia, E.F.J. & Kirwan, G.M.: Red-necked Grebe (Podiceps grisegena). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2018. [dostęp 2018-09-18].
↑ ^a ^b Podiceps grisegena, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Podicipedidae Bonaparte, 1831 - perkozy - Grebes. Wersja: 2016-07-24. [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-17].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Marek Stajszczyk: Podiceps grisegena (Perkoz rdzawoszyi). W: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7. Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004.
↑ ^a ^b ^c Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Grebes, flamingos. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-17]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Karel Hudec & Pavel Helisek: Przewodnik. Ptaki. Wiesław Dudziński (tłum.), Jan Dungel i Miloš Váňa (ilustr.), Aleksandra Zduńska (red. mer.). Warszawa: MULTICO, 1994, s. 30. ISBN 83-7073-009-4.
↑ Łukasz Przybyłowicz, Renata Krzyściak-Kosińska, Marek Kosiński: Atlas zwierząt. Bielsko-Biała: Pascal sp. z o.o., 2007. ISBN 978-83-7304-866-9.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.

Bibliografia

Karel Štastný: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Marek Stajszczyk: Podiceps grisegena (Perkoz rdzawoszyi). W: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7. Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004.

[itis-1] Podiceps grisegena, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[hbwa-2] Llimona, F., del Hoyo, J., Christie, D.A., Jutglar, F., Garcia, E.F.J. & Kirwan, G.M.: Red-necked Grebe (Podiceps grisegena). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2018. [dostęp 2018-09-18].

[iucn-3] Podiceps grisegena, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).

[mk-4] Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Podicipedidae Bonaparte, 1831 - perkozy - Grebes. Wersja: 2016-07-24. [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-17].

[natura2000-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Marek Stajszczyk: Podiceps grisegena (Perkoz rdzawoszyi). W: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7. Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004.

[clpp-6] Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.

[ioc-7] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Grebes, flamingos. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-17]. (ang.).

[ppr-8] Karel Hudec & Pavel Helisek: Przewodnik. Ptaki. Wiesław Dudziński (tłum.), Jan Dungel i Miloš Váňa (ilustr.), Aleksandra Zduńska (red. mer.). Warszawa: MULTICO, 1994, s. 30. ISBN 83-7073-009-4.

[atlas-9] Łukasz Przybyłowicz, Renata Krzyściak-Kosińska, Marek Kosiński: Atlas zwierząt. Bielsko-Biała: Pascal sp. z o.o., 2007. ISBN 978-83-7304-866-9.

[10] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[biuletyn2019-11] Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne