Peter Fonda

Peter Fonda
Ilustracja
(c) Photo by Glenn Francis of www.PacificProDigital.com, CC BY-SA 3.0

Peter Fonda (2009)
Imię i nazwisko

Peter Henry Fonda

Data i miejsce urodzenia

23 lutego 1940
Nowy Jork

Data i miejsce śmierci

16 sierpnia 2019
Los Angeles

Zawód

aktor, scenarzysta, reżyser

Współmałżonek

Susan Jane Brewer
(1961–1974; rozwód)
Portia Rebecca Crockett
(1975–2011; rozwód)
Margaret „Parky” DeVogelaere
(2011–2019; jego śmierć)

Lata aktywności

1962–2019

Peter Henry Fonda[1][2] (ur. 23 lutego 1940 w Nowym Jorku, zm. 16 sierpnia 2019 w Los Angeles[3]) – amerykański aktor, scenarzysta oraz reżyser filmowy[4] i telewizyjny[5]. Pochodził z aktorskiej rodziny – syn Henry’ego, brat Jane[6], ojciec Bridget.

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się w Nowym Jorku[7] jako syn aktora Henry’ego Jaynesa Fondy (ur. 16 maja 1905, zm. 12 sierpnia 1982) i finansistki Frances Sophii z domu Seymour (ur. 14 kwietnia 1908, zm. 14 kwietnia 1950)[8]. Jego starsza siostra Jane (ur. 21 grudnia 1937) została aktorką-aktywistką[9]. Z pierwszego małżeństwa matki miał siostrę przyrodnią Frances de Villers Brokaw (1931–2008). Kiedy miał dziesięć lat, jego matka popełniła samobójstwo w szpitalu psychiatrycznym Craig House w nowojorskim Beacon[10].

W jedenastym roku życia przypadkowo postrzelił się w żołądek i prawie umarł[11]. Przez kilka miesięcy przebywał w Nainital, zanim powrócił do zdrowia. Kilka lat później powrócił do tego incydentu z Johnem Lennonem i George Harrisonem, biorąc LSD[12]. Powiedział: „Wiem, jak to jest być martwym”. To stało się źródłem inspiracji piosenki The Beatles „She Said She Said” (1966)[13].

Studiował aktorstwo w Omaha Community Playhouse w Omaha w stanie Nebraska[14]. W 1954 roku ukończył Fay School w Southborough. W latach 1957–60 uczęszczał na University of Nebraska Omaha[8]. W 1960 dołączył do Omaha Community Playhouse, gdzie zaczynało swoją karierę wielu aktorów, włącznie z jego ojcem i Marlonem Brando[12].

Kariera

W 1961 roku zadebiutował na Broadwayu w roli szeregowego Roberta Oglethorpe w spektaklu Blood, Sweat and Stanley Poole w Morosco Theatre[15]. W 1962 wystąpił w przedstawieniu Under the Yum Yum Tree w nowojorskim Mineola Playhouse[8]. Rok potem trafił na ekran jako dr Mark Cheswick w komedii romantycznej Universal Tammy i doktor (Tammy and the Doctor, 1963)[16] z Sandrą Dee. Za rolę Weavera w dramacie wojennym Carla Foremana Zwycięzcy (The Victors, 1963) był nominowany do nagrody Złotego Globu jako Nowy Gwiazdor Roku. Robert Rossen, który wyreżyserował uhonorowanego Oscarem Gubernatora (All the King’s Men), zaangażował go do roli Stephena Evshevsky, pacjenta chcącego popełnić samobójstwo w dramacie Lilith (1964)[16] u boku Warrena Beatty, Jean Seberg, Kim Hunter i Gene’a Hackmana.

W melodramacie Młodzi kochankowie (The Young Lovers, 1964) z Nickiem Adamsem grał główną rolę studenta sztuki[17], a w komediowym westernie Wanda Nevada (1979) z Brooke Shields był hazardzistą Beaudrayem Demerille.

Sławę przyniósł mu Swobodny jeździec (Easy Rider, 1969)[18] – Fonda nie tylko zagrał w nim jedną z głównych ról, ale był także współtwórcą scenariusza i współproducentem filmu. Zrealizowane wspólnie z Dennisem Hopperem dzieło, opowiadające o podróży dwóch motocyklistów przez Południe USA w burzliwych latach 60., szybko zyskało status filmu kultowego, a Fonda do dziś jest kojarzony głównie z rolą Wyatta. Stał się bohaterem piosenki „She Said She Said” (1966) Beatelsów[19]. W tym samym roku został aresztowany za udział w antywojennej demonstracji[13].

Miał na swoim koncie dwie nominacje do Oscara[6], za scenariusz Swobodnego jeźdźca oraz główną rolę Ulyssesa „Ulee” Jacksona w Złocie Uleego (1997) – także Złoty Glob dla najlepszego aktora w filmie dramatycznym[20]. Ponownie został nagrodzony Złotym Globem w kategorii Złoty Glob dla najlepszego aktora drugoplanowego w serialu, miniserialu lub filmie telewizyjnym za rolę Franka O’Connora w Showtime Pasja Ayn Rand (The Passion of Ayn Rand, 1999)[20].

Życie prywatne

Był trzykrotnie żonaty. W 1960 roku poznał Susan Jane Brewer, z którą się ożenił 8 października 1961[21]. Z tego małżeństwa urodziło się dwoje dzieci: córka Bridget (ur. 27 stycznia 1964) i syn Justin (ur. 9 lipca 1966). 16 kwietnia 1972 rozwiedli się. 11 listopada 1975 roku poślubił Portię Rebeccę Crockett. W 2011 doszło do rozwodu. W 1989 roku romansował z Veruschką von Lehndorff[21]. 19 czerwca 2011 ożenił się z Margaret DeVogelaere[21].

Zmarł 16 sierpnia 2019 w swoim domu w Los Angeles w wieku 79 lat z powodu problemów z oddychaniem[22]. Zmagał się od dawna z rakiem płuc i w ostatnim czasie swojego życia regularnie bywał w szpitalu[3][23].

Filmografia

Peter Fonda i Patty McCormack w 1962 roku

Filmy fabularne

Seriale TV

Nagrody

  • Złoty Glob
    • Najlepszy aktor w filmie dramatycznym: 1998 Złoto Uleego
    • Najlepszy aktor drugoplanowy w serialu, miniserialu lub filmie telewizyjnym: 2000 Pasja Ayn Rand

Przypisy

  1. Personalidade: Peter Fonda (EUA) (port.). InterFilmes.com. [dostęp 2017-10-30].
  2. Peter Fonda (ang.). Listal. [dostęp 2017-10-30].
  3. a b Amerykański aktor Peter Fonda nie żyje (pol.). Onet.pl. [dostęp 2019-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-17)].
  4. Peter Fonda (fr.). AlloCiné. [dostęp 2017-10-30].
  5. Peter Fonda (węg.). Port.hu. [dostęp 2017-10-30].
  6. a b Peter Fonda Actor, Writer, Director, Producer (ang.). TV Guide. [dostęp 2017-10-30].
  7. Peter Fonda – Actor (rum.). CineMagia.ro. [dostęp 2017-10-30].
  8. a b c Peter Fonda Biography (1940-) (ang.). Film Reference. [dostęp 2017-10-30].
  9. Jane Fonda (ang.). Rotten Tomatoes. [dostęp 2017-10-30].
  10. Patricia Bosworth (2011-09-24): Connected, Darkly, to Jane Fonda (ang.). The New York Times. [dostęp 2017-10-30].
  11. Peter Fonda (cz.). ČSFD.cz. [dostęp 2017-10-30].
  12. a b Peter Fonda – Actor (rum.). CinemaRx. [dostęp 2017-10-30].
  13. a b Mikal Gilmore (2016-08-25): Beatles' Acid Test: How LSD Opened the Door to 'Revolver' (ang.). Rolling Stone. [dostęp 2017-10-30].
  14. Peter Fonda (ang.). TV.com. [dostęp 2017-10-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-07)].
  15. Peter Fonda (ang.). Internet Broadway Database. [dostęp 2017-10-30].
  16. a b Peter Fonda (23 de Fevereiro de 1940) (port.). Filmow. [dostęp 2017-10-30].
  17. Peter Fonda (ang.). Turner Classic Movies. [dostęp 2017-10-30].
  18. Easy Rider star Peter Fonda marries for the third time at 71 (port.). Daily Mail. [dostęp 2017-10-30].
  19. 'She Said, She Said' 100 Greatest Beatles Songs (ang.). Rolling Stone. [dostęp 2017-10-30].
  20. a b Peter Fonda (wł.). MYmovies. [dostęp 2017-10-30].
  21. a b c Peter Fonda Dating History (ang.). FamousFix. [dostęp 2017-10-30].
  22. Nie żyje Peter Fonda. Amerykański aktor miał 79 lat (pol.). „Wprost”. [dostęp 2019-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-17)].
  23. TMZ.com: Peter Fonda Dead at 79 After Lung Cancer Battle (ang.). tmz.com. [dostęp 2019-08-16].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Golden Globe icon.svg
Autor: User:Bryan Derksen, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Stylized silhouette of the Golden Globe award, for use as an icon.
1962 Peter Fonda Patty McCormack New Breed.tif
The publicity photograph of Peter Fonda and Patty McCormack was used to promote the pictured personalities, the television show The New Breed, and the show's episode "Thousands and Thousands of Miles." The whole back photo, unscanned, contained the stamped mark "059".
Peter Fonda 2009.jpg
(c) Photo by Glenn Francis of www.PacificProDigital.com, CC BY-SA 3.0
Peter Fonda in 2009 Edytuj to w Danych Strukturalnych na Commons