Peter Yorck von Wartenburg

Peter Graf Yorck von Wartenburg^[1][2]

(c) Bundesarchiv, Bild 151-02-12 / CC-BY-SA 3.0 Peter Yorck von Wartenburg przed Trybunałem Ludowym (Volksgerichtshof) po nieudanym zamachu z 20 lipca 1944
Data i miejsce urodzenia	13 listopada 1904 Oleśnica Mała (Dolny Śląsk)
Data i miejsce śmierci	8 sierpnia 1944 Berlin (więzienie Plötzensee)
Przyczyna śmierci	kara śmierci
Zawód, zajęcie	prawnik
Narodowość	niemiecka

(c) Bundesarchiv, Bild 151-03-26 / CC-BY-SA 3.0

Peter Graf Yorck von Wartenburg w trakcie procesu przed Trybunałem Ludowym

Peter Graf Yorck von Wartenburg (ur. 13 listopada 1904 w Oleśnicy Małej na Dolnym Śląsku, zm. 8 sierpnia 1944 w więzieniu Plötzensee)^[3] – niemiecki prawnik i urzędnik. Współzałożyciel antyhitlerowskiego Kręgu z Krzyżowej i jeden z liderów zamachu z 20 lipca 1944.

Życiorys

Należał do niemieckiego rodu hrabiowskiego Yorck von Wartenburg, pochodzącego od Johanna Ludwiga Yorcka von Wartenburga, pruskiego generała (później feldmarszałka) z okresu wojen napoleońskich. W latach 1923–1926 studiował najpierw w Bonn, a potem we Wrocławiu prawo i politologię^[2]. W 1927 obronił dysertację doktorską, a w 1930 w Berlinie zdał egzamin asesorski^[2]. W tym samym roku poślubił doktor nauk prawnych Marion Winter^[2]. Po krótkim okresie pracy w roli prawnika i referenta w tzw. Pomocy Wschodniej (niem. Osthilfe) – rządowym programie wspierania zagrożonych gospodarczo regionów niemieckich – znalazł zatrudnienie w Prezydium Naczelnym we Wrocławiu^[2]. Następnie od 1936 do 1942 roku pełnił funkcję referenta kwestii zasadniczych przy komisarzu Rzeszy ds. kształtowania cen w Berlinie^[2][4].

Z powodu odmowy przystąpienia do NSDAP od 1938 pomijany był systematycznie w awansach^[2]. W tym czasie działał już w ruchu oporu. Jego współpracownikami z tego okresu byli: przyjaciel Fritz-Dietlof von der Schulenburg oraz Ulrich Wilhelm Schwerin von Schwanenfeld^[2]. Po pogromach Żydów 9 listopada 1938 (noc kryształowa) założył krąg dyskusyjny skupiony na prawach zasadniczych w nowej konstytucji^[2]. Jako oficer rezerwy powołany został na początku wojny do służby wojskowej w Wehrmachcie^[2]. W 1942 zaangażowano go w sztabie gospodarczym Wschód (niem. Wirtschaftsstab Ost) – komórce działającej na rzecz maksymalnego gospodarczego wykorzystania terenów okupowanych, podporządkowanej naczelnemu dowództwu sil zbrojnych III Rzeszy^[2][5].

W styczniu 1940 rozpoczęła się ścisła współpraca Yorcka z Helmuthem Jamesem von Moltke^[2][6]. Wspólnie prowadzili oraz inicjowali spotkania Kręgu z Krzyżowej^[2]. Bardzo często odbywały się one w mieszkaniu Yorcka, znajdującym się w Berlinie-Lichterfelde^[2][4]. Odmiennie od swojego przyjaciela Moltkego, Yorck wspierał pomysł zamachu stanu, który miałby poprzedzić zamach na Adolfa Hitlera^[2]. Odkąd Claus Schenk Graf von Stauffenberg rozpoczął we wrześniu 1943 przygotowania do zamachu – Yorck wszedł do najściślejszego kręgu konspiratorów^[2][7]. Po udanym zamachu miał według planów objąć funkcję sekretarza stanu przyszłego kanclerza Rzeszy^[2][6]. Po niepowodzeniu zamachu z 20 lipca 1944 został tego samego wieczoru aresztowany^[2]. 8 sierpnia 1944 Trybunał Ludowy (Volksgerichtshof) skazał go na karę śmierci^[2]. Wyrok wykonano jeszcze tego samego dnia w berlińskim więzieniu Plötzensee^[2][6][8].

Przypisy