Petko Karawełow

Petko Karawełow

Петко Каравелов

Pełne imię i nazwisko	Petko Stojczew Karawełow
Data i miejsce urodzenia	5 kwietnia 1843 Kopriwsztica
Data i miejsce śmierci	6 lutego 1903 Sofia
Premier Bułgarii (czterokrotnie)
Okres	od 10 grudnia 1880 do 9 maja 1881
Poprzednik	Dragan Cankow
Następca	Johan Casimir Ehrnrooth
Okres	od 11 lipca 1884 do 21 sierpnia 1886
Poprzednik	Dragan Cankow
Następca	Klemens
Okres	od 24 sierpnia 1886 do 28 sierpnia 1886
Poprzednik	Klemens
Następca	Wasił Radosławow
Okres	od 4 marca 1901 do 3 stycznia 1902
Poprzednik	Raczo Petrow
Następca	Stojan Danew

Petko Stojczew Karawełow, bułg. Петко Стойчев Каравелов (ur. 5 kwietnia 1843 w Kopriwszticy, zm. 6 lutego 1903 w Sofii) – bułgarski prawnik i polityk, jeden z liderów Partii Liberalnej (1879-ok. 1887), następnie założyciel i pierwszy przewodniczący Partii Demokratycznej (1896–1903), uczestnik założycielskiego zebrania parlamentu Księstwa Bułgarii (1879), deputowany do Zwyczajnego Zgromadzenia Narodowego 1. (1879), 2. (1880), 4. (1884–1886), 8. (1894–1896), 9. (1896–1898), 10. (1899–1900) i 11. kadencji (1901) oraz Wielkiego Zgromadzenia Narodowego 1. kadencji (1879), burmistrz Płowdiwu (1883–1884), minister finansów (1880–1881, 1884-1886 i 1901–1902) oraz premier Księstwa Bułgarii (1880–1881, 1884–1886, 1901–1902).

Życiorys

Urodził się w rodzinie kupca i poborcy podatkowego Stojcza Karawełowa i Nedelii Doganskiej. Jego starszy brat, Luben Karawełow, został pisarzem i działaczem politycznym. Petko podstawową edukację odebrał w rodzinnej Kopriwszticy, następnie kształcił się w szkole greckiej w Enezie, po czym w 1859 wyjechał z Ljubenem do Rosji, gdzie dwa lata później rozpoczął naukę na Moskiewskim Wydziale Historyczno-Filologicznym. Po kilkukrotnym przerywaniu studiów, ostatecznie w 1869 ukończył prawo. Wkrótce po wybuchu X wojny rosyjsko-tureckiej w 1877 wstąpił do sztabu armii rosyjskiej i wraz z nim przybył do Bułgarii. Następnie objął stanowiska wicegubernatora Widina i okręgowego zarządcy w Tyrnowie. W 1879 został deputowanym na założycielskie zebranie przyszłego parlamentu kraju, zwanego Zgromadzeniem Narodowym. Jako poseł zaangażował się w pracę nad napisaniem konstytucji nowo powstałego Księstwa Bułgarii. Wkrótce stanął na czele radykalnej frakcji Partii Liberalnej, z ramienia której w 1880 został premierem kraju. Po zamachu stanu zorganizowanym 27 kwietnia 1881 przez księcia Aleksandra I i ustanowieniu przezeń wojskowej dyktatury, wyemigrował do Rumelii Wschodniej, gdzie w 1883 objął posadę burmistrza Płowdiwu.

Wkrótce po normalizacji sytuacji politycznej w Księstwie Bułgarii, której przejawem było przywrócenie Konstytucji Tyrnowskiej, w 1884 przybył do Sofii i na nowo objął stanowisko lidera Partii Liberalnej. W tym samym roku został również członkiem rzeczywistym Bułgarskiego Towarzystwa Literackiego (obecnie Bułgarska Akademia Nauk). Po zwycięskich dla liberałów wyborach parlamentarnych, po raz drugi w swej karierze stanął na czele rządu i Ministerstwa Finansów. Jako premier odegrał znaczącą rolę w przekonaniu opinii międzynarodowej do uznania aneksji Rumelii Wschodniej, dokonanej w 1885.

Po odsunięciu od władzy przez oficerów orientacji prorosyjskiej księcia Aleksandra, w sierpniu 1886 sformował tymczasowy gabinet rządowy, a potem przez krótki czas piastował funkcję członka trzyosobowej Rady Regentów księstwa. Będąc przekonanym rusofilem zdecydowanie zaprotestował przeciwko odrzucanej przez Moskwę kandydaturze Ferdynanda I Koburga na stanowisko nowego monarchy. Po jego wyborze poparł bunt wojskowych, za co w 1887 trafił na krótko do aresztu. Po odzyskaniu wolności zaangażował się w działalność opozycyjną wobec reżimu premiera Stefana Stambołowa.

W 1891 został oskarżony o współudział w morderstwie ministra w rządzie Stambołowa, Christa Bełczewa. Otrzymał karę pięciu lat więzienia, ale w 1894 objęto go amnestią.

W 1896 założył Partię Demokratyczną, na czele której stał do chwili swojej śmierci. Po zwycięskich dla demokratów wyborach parlamentarnych w 1901 po raz czwarty został premierem Księstwa Bułgarii, tworząc koalicyjny gabinet. Jako szef rządu i poseł zdecydowanie opowiadał się przeciwko socjalistom i marksistom, kilkukrotnie wchodząc w ostre spory parlamentarne z liderem tych ostatnich, Dimityrem Błagojewem. Jego silna niechęć do lewicy przejawiła się także w połowie 1901, kiedy to stojąc na czele Resortu Oświaty Narodowej zwolnił z pracy 420 nauczycieli, z których znaczna część miała poglądy socjalistyczne.

Zmarł w 1903. Jego grób znajduje się obok cerkwi Świętych Siedmioczislenników^[1] w Sofii. Przez niektórych uważany za jednego z najuczciwszych polityków w historii Bułgarii^[2].

Funkcje sprawowane przez Karawełowa w Radzie Ministrów

Nagrobek Petka i Ekateriny Karawełowów obok Cerkwi „Sweti Sedmoczislenici” w Sofii.

Petko Karawełow zajmował następujące stanowiska w rządach Księstwa Bułgarii (w porządku chronologicznym)^[3]:

• w pierwszym rządzie Dragana Cankowa
  • minister finansów (7 kwietnia 1880 – 10 grudnia 1880)
• w swoim pierwszym rządzie
  • premier (10 grudnia 1880 – 9 maja 1881)
  • minister finansów (10 grudnia 1880 – 9 maja 1881)
  • tymczasowo na czele Ministerstwa Sprawiedliwości (10 grudnia 1880 – 9 maja 1881)
• w swoim drugim rządzie
  • premier (11 lipca 1884 – 21 sierpnia 1886)
  • minister finansów (12 lipca 1884 – 21 sierpnia 1886)
  • tymczasowo na czele Ministerstwa Budynków Publicznych, Rolnictwa i Handlu (12 lipca 1884 – 27 stycznia 1885)
  • tymczasowo na czele Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (2 kwietnia 1885 – 21 sierpnia 1886)
• w swoim trzecim rządzie
  • premier (24 sierpnia 1886 – 28 sierpnia 1886)
• w swoim czwartym rządzie
  • premier (4 marca 1901 – 3 stycznia 1902)
  • minister finansów (4 marca 1901 – 3 stycznia 1902)
  • tymczasowo na czele Ministerstwa Oświaty Narodowej (8 maja 1901 – 3 stycznia 1902)

Życie prywatne

Petko Karawełow był żonaty z Ekateriną Welikową Penczewą (1860-1947), z którą miał trzy córki: Radkę, Wiolę i Lorę. Tę ostatnią poślubił Pejo Jaworow, poeta bułgarski.

Przypisy

Bibliografia

• Taszo Taszew: Министрите на България 1879-1999 (w tłum. Ministrowie Bułgarii 1879-1999). Sofia: Wydawnictwo Akademiczne „Marin Drinow”, 1999. ISBN 978-954-430-603-8 / ISBN 978-954-509-191-9.
• Życiorys Petka Karawełowa w portalu resortbg.com poświęconym miastu Kopriwsztica.
• Życiorys Petka Karawełowa w portalu koprivshtitza.com poświęconym miastu Kopriwsztica.
• Borisław Gyrdew: Петко Каравелов – демократ и принципен противник на социализма (w tłum. Petko Karawełow – demokrata i zasadniczy przeciwnik socjalizmu). Wydawnictwo elektroniczne LiterNet, 21 lutego 2003, № 2 (39).