Peyk-i Şevket

Peyk-i Şevket
Ilustracja
Klasakrążownik torpedowy
TypPeyk
Historia
StoczniaKrupp Germania, Kolonia Niemcy
Położenie stępkiluty 1906
Wodowanie1 grudnia 1906
 Imperium Osmańskie
NazwaPeyk-i Şevket
Wejście do służbylistopad 1907
Wycofanie ze służby30 października 1918
 Turcja
NazwaPeyk
Wejście do służby1927
Wycofanie ze służby1944
Los okrętuzłomowany w 1953-1954
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność775 ton (1907)
850 t (1938)
Długość80,1 m (między pionami)
Szerokość8,4 m
Zanurzenie4,6 m
Napęd
2 pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania (moc indykowana 5100 KM)
4 kotły wodnorurkowe, 2 śruby
Prędkość22 węzły (na próbach)
Zasięg3240 Mm
Uzbrojenie
  1907:
2 działa 105 mm L/40
6 dział 57 mm L/40
2 działka 37 mm
2 km
3 wt 450 mm
  1938:
2 działa 88 mm L/40
4 działka 37 mm
2 wt 450 mm
Załoga125 (1907 r.)
145 (1915 r.)

Peyk-i Şevket, później Peyk – turecki krążownik torpedowy z początku XX wieku, główny okręt typu Peyk. Służył w marynarce Imperium Osmańskiego od 1907 roku, a następnie po modernizacji, pod nazwą TGC „Peyk” w marynarce Republiki Turcji od 1925 do 1944 roku. Brał udział w I wojnie światowej.

Zbudowany został w niemieckiej stoczni Krupp Germania w Kilonii, wodowany w 1906 roku. Wyporność po zbudowaniu wynosiła 775 ton. Główne uzbrojenie stanowiły początkowo dwie armaty kalibru 105 mm i sześć kalibru 57 mm oraz trzy wyrzutnie torped kalibru 450 mm.

Budowa

Wraz z bliźniaczym „Berk-i Satvet”, okręt został zamówiony dla floty Imperium Osmańskiego w niemieckiej stoczni Krupp Germania w Kolonii 18 stycznia 1903 roku (numer stoczniowy 126)[1]. Klasyfikowane były jako krążowniki torpedowe (tur. torpido-kruvazör)[1], aczkolwiek w literaturze są często określane jako kanonierki torpedowe[2]. Stępkę pod budowę „Peyk-i Şevket” położono w lutym 1906 roku, kadłub wodowano jako pierwszy z pary 15 listopada tego roku[1]. Nazwa „Peyk-i Şevket” oznaczała Wielki Posłaniec[3][a].

Okręty miały charakterystyczną sylwetkę, z taranową dziobnicą, podniesionym pokładem dziobowym ciągnącym się na ponad 1/3 kadłuba, a dalej z podwyższonym nadburciem, i dwoma szeroko rozstawionymi kominami[4]. Wyporność (niesprecyzowana) wynosiła początkowo 775 ton, a po modernizacji 850 ton[1]. Długość między pionami wynosiła 80 m, a szerokość 8,4 m[1]. Napęd stanowiły dwie pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania, o łącznej mocy indykowanej 5100 KM, napędzające 2 śruby[1]. Parę dostarczały cztery kotły wodnorurkowe Schulza[1]. Na próbach okręty rozwijały prędkość do 22 węzłów, w 1915 roku prędkość spadła do 18 węzłów[1].

Początkowe uzbrojenie stanowiły dwa działa kalibru 105 mm Krupp o długości lufy L/40 (40 kalibrów) umieszczone w maskach przeciwodłamkowych na pokładzie dziobowym i rufowym oraz sześć dział kalibru 57 mm Krupp L/40, rozmieszczone po trzy na burtach[1]. Zapas amunicji kalibru 105 mm wynosił 691 pocisków, zaś 57 mm - 1800 pocisków[1]. Uzbrojenie uzupełniały dwa działka 37 mm Krupp i dwa karabiny maszynowe Hotchkiss[1]. Uzbrojenie torpedowe składało się z jednej stałej nadwodnej wyrzutni torped 450 mm w stewie dziobowej i dwóch obrotowych wyrzutni 450 mm na pokładzie, umieszczonych po jednej na burcie[1].

W latach 1936–1938 okręty przeszły modernizację w Turcji, która zmieniła i unowocześniła sylwetkę okrętów. Zastosowano konwencjonalny dziób, o prostej lekko wychylonej dziobnicy; zmieniono także kształt rufy[5]. Po modernizacji uzbrojenie stanowiły dwa działa kalibru 88 mm Krupp L/40 na pokładzie dziobowym i rufowym, cztery działka kalibru 37 mm Krupp i dwie wyrzutnie torped[1] (inne dane co do artylerii: dwa działa 88 mm L/45 i cztery działa 57 mm[5]). Zdemontowano przy tym mało użyteczną stałą dziobową wyrzutnię torped[5].

Służba

13 listopada 1907 roku oba okręty przybyły do Stambułu z Kolonii i w tym miesiącu zostały wcielone do służby[1].

Od 1908 do 1911 dowódcą „Peyk-i Şevket” był Hüseyin Rauf[6]. W maju 1909 roku wraz z okrętem bliźniaczym wziął udział w pierwszych od ponad dwudziestu lat manewrach floty na Morzu Marmara[7]. W chwili wybuchu wojny włosko-tureckiej we wrześniu 1911 roku okręt bazował na Morzu Czerwonym. Na początku października doszło do jego starcia z włoskimi silniej uzbrojonymi okrętami: krążownikiem torpedowym „Aretusa” i kanonierką „Volturno”. Turecki okręt zdołał ujść i schronił się w porcie w Hudajdzie, który następnie Włosi ostrzelali[8]. „Peyk-i Şevket” został następnie internowany w Suezie, gdyż władze Egiptu, formalnie pozostającego pod zwierzchnictwem Imperium Osmańskiego, ogłosiły neutralność, trwającą aż do zakończenia działań w wojnie bałkańskiej[6][9]. Został zwolniony dopiero w czerwcu 1913 roku, wraz z kanonierkami „„Taşköprü”, „Malatya”, „Yozgat” i „Beyrut”, po zakończeniu działań wojennych[10].

„Peyk-i Şevket” brał następnie udział w działaniach I wojny światowej. Między innymi, 5 grudnia 1914 roku osłaniał na Morzu Czarnym transporty z wojskiem ze Stambułu do Rize[11]. 6 sierpnia 1915 roku o godzinie 15 został wyśledzony koło Silivri na Morzu Marmara przez dwa brytyjskie okręty podwodne E11 i E14, po czym zatopiony na płyciźnie torpedą przez E11 (zginęło 4 członków załogi)[12]. Już 8 sierpnia został podniesiony z dna i 9 sierpnia dokowany w Stambule[12]. Powrócił do służby po remoncie w 1917 roku[1]. 30 października 1918 roku został wycofany ze służby i odstawiony w Stambule[1].

Po utworzeniu świeckiej Republiki Turcji, w 1924 roku okręt został przemianowany na „Peyk”[1]. W latach 1925–1927 został wyremontowany przez T.C. Gölcük Tersane w Gölcük, po czym ponownie wcielony do służby w 1927 roku[1].

W latach 1936–1938 okręt przeszedł modernizację w T.C. Gölcük Tersane[1]. Po modernizacji uzbrojenie stanowiły 2 działa kalibru 88 mm Krupp o długości lufy L/40 na pokładzie dziobowym i rufowym, 4 działka kalibru 37 mm Krupp i 2 wyrzutnie torped[1].

Podczas II wojny światowej Turcja była neutralna i okręt nie uczestniczył w walkach. Został wycofany ze służby w 1944 roku i odstawiony w Izmicie, po czym złomowany w latach 1953–1954 w Gölcük[1].

Uwagi

  1. ↑ Według Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 198, po angielsku: Satellite of Grandeur.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 148–149.
  2. ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 392.
  3. ↑ Siergiej Patianin. Zestawienie okrętów tureckiej floty w latach 1877-1878. „Okręty Wojenne”. Nr specjalny 62. Z dziejów floty tureckiej, s. 30, 2017. Tarnowskie Góry. ISSN 1231-014X. 
  4. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 149 (rysunek).
  5. ↑ a b c Patianin i Barabanow 2007 ↓, s. 35.
  6. ↑ a b Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 25.
  7. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 14.
  8. ↑ Jan Gozdawa-Gołębiowski: Od wojny krymskiej do bałkańskiej. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1985, s. 436-437. ISBN 83-215-3259-4.
  9. ↑ Piotr Nykiel. Turecki krążownik pancernopokładowy „Hamidiye”. Część I. „Okręty Wojenne”. 2/2010. XIX (100), s. 32, 36, marzec-kwiecień 2010. ISSN 1231-014X. 
  10. ↑ Navires turcs relâchés. „Le Temps”. 23 (18980), s. 2, 1913-06-21 (fr.). 
  11. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 46.
  12. ↑ a b Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 39, 149.

Bibliografia

  • Bernd Langensiepen, Ahmet Güleryüz: The Ottoman steam navy 1828-1923. Conway Maritime Press, 1995. ISBN 0-85177-610-8. (ang.)
  • Robert Gardiner, Randal Gray: Conway’s All The World’s Fighting Ships 1906-1921. (red.). Londyn: Conway Maritime Press, 1985, s. 392. ISBN 0-85177-245-5. (ang.)

Media użyte na tej stronie

Flag of the German Empire.svg
Bundesflagge und Handelsflagge des Norddeutschen Bundes (1866-1871) und Reichsflagge des Deutschen Reiches (1871-1918)
Flag of Germany (1867–1918).svg
Bundesflagge und Handelsflagge des Norddeutschen Bundes (1866-1871) und Reichsflagge des Deutschen Reiches (1871-1918)
Flag of the Ottoman Empire (1844–1922).svg
The Ottoman flag of 1844–1922. Late Ottoman flag which was made based on the historical documents listed in the Source section. Note that a five-pointed star was rarely used in the star-and-crescent symbol before the 19th century.
Peyk-i Şevket.jpg
The Ottoman torpedo cruiser Peyk-i Şevket.