Phytophthora infestans

Phytophthora infestans

a- porażony liść ziemniaka, b – kiełkujące zarodniki wrastające do liścia, c – pływki, d – strzępka infekcyjna przerastająca epidermę
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	chromisty
Typ	lęgniowce
Gromada	Peronosporea
Rząd	wroślikowce
Rodzina	wroślikowate
Rodzaj	Phytophthora
Gatunek	Phytophthora infestans
Nazwa systematyczna
Phytophthora infestans (Mont.) de Bary J. Roy. Agric. Soc. England, ser. 12: 240 (1876)

Zarodnie pływkowe i pływki

(c) Rasbak, CC-BY-SA-3.0

Bulwy ziemniaka porażone przez zarazę ziemniaka

Phytophthora infestans (Mont.) de Bary – gatunek organizmów należący do grzybopodobnych lęgniowców^[1]. U roślin uprawnych w Polsce wywołuje zarazę ziemniaka i zarazę ziemniaka na pomidorze^[2], czasami, ale rzadko także u innych gatunków z rodziny psiankowatych^[3].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Phytophthora, Peronosporaceae, Peronosporales, Peronosporidae, Peronosporea, Incertae sedis, Oomycota, Chromista^[1].

Nazwa rodzajowa pochodzi od greckiego φυτόν- (phytón) oznaczającego roślinę oraz φθορά (phthorá) = zniszczenie, śmierć (z powodu zarazy).

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1845 r. Camille Montagne mu nazwę Botrytis infestans. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1876 r. Anton de Bary, przenosząc go do rodzaju Phytophthora^[1].

Synonimy:

• Botrytis infestans Mont. 1845
• Peronospora infestans (Mont.) de Bary 1863
• Peronospora infestans (Mont.) Casp. 1854
• Phytophthora infestans (Mont.) de Bary 1876 var. infestans^[4].

Rozwój

Patogen zimuje w postaci strzępek grzybni w bulwach i tkankach obumarłych części roślin pozostałych na polu po wykopkach ziemniaków, oraz w postaci oospor w bulwach. Wiosną na strzępkach i oosporach wyrastają sporangiofory wytwarzające w wyniku konidiogenezy zarodniki zwane sporangiosporami. Dokonują one infekcji pierwotnej, wykazując przy tym ogromną skuteczność: jedno źródło infekcji może wywołać epidemię zarazy ziemniaka na powierzchni około 100 ha, a nawet większej. Rozprzestrzeniane są przez wiatr, nawet na odległość 60 km. Przeniesione na młode rośliny ziemniaka zarodniki w obecności wody kiełkują i przekształcają się w zarodnie pływkowe. W każdej z nich powstaje 6-16 pływek (zarodników pływkowych) wyposażonych w dwie wici. Rozprzestrzeniają się głównie za pomocą wody. Wkrótce odpadają im wici, tworzy się ściana komórkowa i z pływek wyrastają strzępki przerastające tkanki żywiciela (ziemniaka). Zarówno sporangiospory, jak i strzępki wyrastające z pływek wrastają do wnętrza żywiciela przez aparaty szparkowe, przetchlinki lub rany w nadziemnych częściach pędu, lub wystających nad powierzchnię ziemi bulwach, ale mogą także pokonać zdrowe tkanki przerastając przez chroniącą je kutykulę i epidermę. Rozwój patogenu najszybciej odbywa się przy temperaturze 21 °C, ale może odbywać się w zakresie temperatur od 10 do 29 °C. Jego strzępki rozrastają się zarówno w nadziemnym pędzie ziemniaka, jak i pod ziemią, w bulwach^[5].

Morfologia

Sporangiofory wyraźnie różniące się od strzępek. Są rozgałęzione sympodialnie i nabrzmiałe u podstawy każdego odgałęzienia. Zarodnie pływkowe powstają obficie, zarówno w organizmie żywiciela, jak i w glebie. Są elipsoidalne lub jajowate, mają rozmiar 29 × 19 (maks. 59 × 31) μm i wyrastają na odpadającej wkrótce szypułce o długości do 3 μm. Lęgnie powstają rzadko. Mają średnicę 38–50 μm i zwężają się ku podstawie. Plemnie cylindryczne, wydłużone, o rozmiarach 17 (–22) × 16 μm. Oospory o średnicy 30 μm i ściankach grubości 3–4 μm^[6].

W hodowli na sztucznych pożywkach grzybnia jest puszysta i rośnie powoli. Optymalna temperatura wzrostu 20 °C, minimalna 4 °C, maksymalna 26 °C^[6].

Znaczenie historyczne

Organizm Phytophthora infestans był główną przyczyną klęski głodu, która nawiedziła Irlandię w latach 1845–1849, znanej jako Wielki Głód. Epidemia zarazy ziemniaka pociągnęła za sobą półtora miliona ofiar śmiertelnych, doprowadziła również do nasilonej emigracji, w wyniku czego populacja Irlandii zmalała z 8,2 mln w 1841 roku do 4,4 mln w 1911 roku^[7][8][9].

Przypisy