Pięciornik rozścielony

Pięciornik rozścielony
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	pięciornik
Gatunek	pięciornik rozścielony
	Nazwa systematyczna
	Potentilla anglica Laichard.; Veg. Europ. 1: 475 (1790)
Synonimy
	Dynamidium procumbens (Sibth. ex Syme) Fourr.; Potentilla galiciana Schult.; Potentilla nemoralis Nestl.; Potentilla procumbens Sibth.; Potentilla salisii Boreau; Potentilla sylvestris P.Renault; Potentilla tormentilla var. procumbens Sibth. ex Wender.;
	Dynamidium procumbens (Sibth. ex Syme) Fourr.; Potentilla galiciana Schult.; Potentilla nemoralis Nestl.; Potentilla procumbens Sibth.; Potentilla salisii Boreau; Potentilla sylvestris P.Renault; Potentilla tormentilla var. procumbens Sibth. ex Wender.;

Pięciornik rozścielony (Potentilla anglica Laichard.) – gatunek rośliny z rodziny różowatych (Rosaceae). Rośnie dziko w Europie, a poza tym na różnych kontynentach jako gatunek introdukowany. W Polsce jest to gatunek lokalnie tylko rozpowszechniony, poza tym rzadki lub bardzo rzadki^[5]. Rośnie w miejscach wilgotnych i cienistych.

Zasięg geograficzny

Zwarty zasięg gatunku obejmuje część Europy Środkowej i Zachodniej od Irlandii, poprzez Wielką Brytanię, północną Francję, Niemcy po Skanię i Polskę. Na rozproszonych stanowiskach rośnie wzdłuż wybrzeży Bałtyku po południowo-zachodnią Finlandię, w Europie Wschodniej, w Karpatach i Azji Mniejszej i w południowej Francji^[6]. Rósł także w Hiszpanii, ale tam już wyginął. Wątpliwy ma status we Włoszech, bywa podawany także z Syberii^[3]. Jako gatunek introdukowany rośnie na Maderze, Azorach^[6], we wschodniej i zachodniej części Ameryki Północnej, w Chile i na Nowej Zelandii^[3].

W Polsce rośnie głównie na północy i południowym zachodzie oraz w Górach Świętokrzyskich, na pozostałym obszarze jest bardzo rzadki lub dane o występowaniu są niepewne^[7].

Morfologia

Końce pędów z całobrzegimi liśćmi

Kwiat

Pokrój: Roślina zielna z pionowym kłączem mniej lub bardziej zgrubiałym, z którego wyrastają liczne, wiotkie pędy płożące, silnie rozgałęziające się i korzeniące w węzłach, osiągające ponad 70 cm długości. Pędy są nagie lub słabo owłosione^[8].
Liście: Ciemnozielone, nagie, spodem tylko na nerwach owłosione. Liście odziomkowe, wyrastające z kłącza, są długoogonkowe, dłoniaste, zazwyczaj 5-, czasem 4- i 3-listkowe. Liście te są trwałe i zachowują się do jesieni. Wzdłuż pędów płożących wyrastają liście podobne, przy czym im dalej tym blaszka jest bardziej zredukowana do 3, w końcu do pojedynczych, drobnych listków. Dolne i odziomkowe liście mają listki podłużnie jajowate, u nasady klinowate i tu całobrzegie, a na szczycie wcinano ząbkowane z ząbkami ostrymi, lancetowatymi. Wyższe listki coraz węższe, z mniejszą liczbą ząbków na szczycie, w końcu lancetowate i całobrzegie. Przylistki drobne, od całobrzegich po wcinane^[8]. Liście łodygowe osadzone są na ogonkach 1–2 cm długości^[5].
Kwiaty: Stosunkowo duże – zwykle od 14 do 18 mm średnicy, wyrastają na długich i cienkich szypułkach. Wsparte są czterodziałkowym kieliszkiem i czterodziałkowym kielichem. Płatki korony zwykle w liczbie 4, rzadko 5, złocistożółte^[8]. Słupków jest od 20 do 50^[5].
Owoce: Drobne, jajowate i pomarszczone niełupki^[8].
Gatunki podobne: Pięciornik rozłogowy P. reptans ma zawsze kwiaty z 5 płatkami i 5 działkami, a pędy płożące pojedyncze, nierozgałęzione. Pięciornik kurze ziele P. erecta ma pędy wznoszące się lub rozścielone, ale nigdy nie korzeniące się. Liście z reguły tylko trójlistkowe (odziomkowe szybko zamierają), niemal siedzące^[8]; poza tym kwiaty ma mniejsze (zwykle od 7 do 11 mm średnicy) i mniej słupków (zwykle 8 lub mniej, rzadko do 20)^[5].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od maja do października. Liczba chromosomów: 2n = 56^[5].

Siedlisko: wilgotne i cieniste miejsca w zaroślach, lasach i na łąkach^[8]. W górach rośnie rzadko (w Polsce do ok. 1100 m n.p.m.)^[8].

Systematyka

Wraz z podobnymi gatunkami – pięciornikiem rozłogowym i pięciornikiem kurze ziele – zaliczany jest do podsekcji Tormentillae Rydb. i sekcji Dynamidium Fourr.^[8] Z obydwoma tymi gatunkami tworzy zresztą mieszańce (mieszaniec z pięciornikiem rozłogowym oznaczany jest nazwą naukową P. ×mixta Nolte)^[5].

Uznawany jest za utrwalonego, płodnego mieszańca obu blisko spokrewnionych, ww. gatunków (stanowiących tym samym formy rodzicielskie), przy czym powstające (inne) mieszańce między pięciornikiem rozłogowym i kurze ziele są płonne^[8]^[9].

Gatunek jest mało zmienny. Opisano formy^[8]:

f. inciso-serrata Abromeit – listki głęboko wcinane,
f. subsericea Th. Wolf – rośliny pokryte srebrzystymi, błyszczącymi włoskami

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-12-31] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Potentilla anglica Laichard.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-12-31].
↑ Potentilla anglica Laichard.. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2020-12-31].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006, s. 234. ISBN 83-01-14342-8.
↑ ^a ^b Potentilla anglica. [w:] Den Virtuella Floran [on-line]. [on-line]. Naturhistoriska riksmuseet. [dostęp 2020-12-31].
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 428, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Władysław Szafer, Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom VII. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1955, s. 140-141.
↑ Dietmar Aichele, Heinz-Werner Schwegler: Guide to Wild Flowers of Britain and Europe. London: Hamlyn, 1993, s. 141. ISBN 0-600-60243-5.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-12-31] (ang.).

[powo-3] Potentilla anglica Laichard.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-12-31].

[tpl-4] Potentilla anglica Laichard.. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2020-12-31].

[klucz-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006, s. 234. ISBN 83-01-14342-8.

[floran-6] Potentilla anglica. [w:] Den Virtuella Floran [on-line]. [on-line]. Naturhistoriska riksmuseet. [dostęp 2020-12-31].

[7] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 428, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[szafer-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Władysław Szafer, Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom VII. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1955, s. 140-141.

[9] Dietmar Aichele, Heinz-Werner Schwegler: Guide to Wild Flowers of Britain and Europe. London: Hamlyn, 1993, s. 141. ISBN 0-600-60243-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne